Reklam sloganı davalık oldu

Yazar Mahir Öztaş 1997 yılında bir kitap yayımladı: ‘‘Ruh İkizini Arar’’. Mercedes firması dünyaca ünlü otomobillerinin reklamı için ‘‘Her Ruh İkizini Arar’’ sloganını seçince tartışma başladı. Mahir Öztaş bunun üzerine firmayı ve reklam ajansını dava etti. Telif hakları konusunda pek rastlanmayan türdeki bu davada şimdi ‘‘Ruh İkizini Arar’’ sözcüğünün anonim bir deyim olmadığını ispata çalışılıyor.

Yazar Mahir Öztaş'ın Mercedes Benz A.Ş ve firmanın reklam ajansı 3. Kuşak Reklam Ajansı'na açtığı dava henüz sonuçlanmadığı için yazar davanın gidişatını etkileyecek şekilde konuşmuyor ama ancak edebi bir çerçevede açıklamalara yapabileceğini söylüyor. Kendisi de bir öykücü olan 3. Kuşak İletişim Hizmetleri A.Ş. Yönetim Kurulu üyesi Doğan Yarıcı ise dava sonuçlanmadan hiçbir açıklama yapamayacağını belirtiyor.

Mimarlık eğitimi alan ve kendini tamamen edebiyata adamadan önce uzun süre mimarlık yapan Öztaş'ın davaya konu olan kitabı 1997 yılında Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkmış. Öztaş'ı daha önce benzeri pek görülmemiş bu davaya açmayı götüren asıl neden kitabının ismi ‘‘Ruh İkizini Arar’’ın reklam kampanyasında kullanılmasının yanısıra Mercedes Benz'in çıkardığı ‘‘Her Ruh İkizini Arar’’ ismiyle bir şiir antolojisinde kullanılması. Bu antolojide Ritsos, Rilke, Baudelaire, Verlain ve Kavafis gibi şairlerin eserleri yer alıyor. Antoloji potansiyel müşterilerin adresine ‘‘özel postalama’’ yoluyla gönderilmiş.

Yazar Mahir Öztaş koruma altına almaya çalıştığı öyküsünü ve edebi özgünlük kavramını şöyle anlatıyor: ‘‘Benim bu ismi koyarken nereden esinlendiğimi açıklamak durumunda değilim ama bu isim tamamen özgündür.’’

Edebiyatı bir meslek olarak gören Öztaş geçmişte Türkiye'de ‘‘reklamcı şair’’ tartışmaları yaşandığı için bu davanın kendisi açısından manevi ve idelojik bir anlam da ifade ettiğini söylüyor ve ekliyor: ‘‘Bundan sonra bu tip davaların çok artacağını sanıyorum. Benden önce de böyle şeyler oluyordu ama insanlar kanıtlamak zor olacak diye dava açmaya çekiniyorlardı. Ben kendi okurlarım adına kitabımın adını herhangi bir reklam metninde görmek istemiyorum.’’

Tutanaklardaki tartışma

Dava açılmasına yol açan suç duyurusunun konusu şöyle: ‘‘Ruh İkizini Arar’’ adlı eserin aynı ifadeli adı telif ücreti ödemeksizin, yazarın rızası alınmaksızın ve haksız yere menfaat temin etmek amacıyla Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'na aykırı bir şekilde Mercedes ‘‘S’’ Serisi otomobilin reklam kampanyasında ‘‘Her Ruh İkizini Arar’’ başlığı altında kullanılması. Suçlanan tarafın ismin başına bir ‘‘Her’’ sözcüğü ekleyerek suçun hukuki sonuçlarından kurtulmayı umduğu iddiası da tutanaklarda yer alıyor.

Yine belgelerde yazdığına göre suçlanan taraf savunmasında ‘‘Her Ruh İkizini Arar’’ adlı eser ismini anonim ve evrensel bir sözcük, daha doğrusu ‘‘deyim’’ gibi algılıyor. Bu deyimin mitolojide yer aldığını iddia ediyor ve kanıt olarak da İngilizce'deki ‘‘soulmate’’ ve Fransızca'daki ‘‘L'ame Soeur’’ ifadelerini gösteriyor.

Ayrıca reklam konseptini yaratan aynı zamanda şirketin ortağı olan Doğan Yarıcı'nın sözü edilen öykünün yayımlandığı Nar adlı edebiyat ürünleri dergisinin aynı sayısında bir öyküsü bulunuyor. Yarıcı'nın Nar Dergisi'ni çıkaran Oğlak Yayınları'ndan çıkmış ‘‘Kemik’’ ve ‘‘Evla’’ isimli iki öykü kitabı bulunuyor. Suçlanan taraf ‘‘Ruh İkizini Arar’’ ifadesinin anonimleşmiş evrensel bir deyim olduğunu göstermek için Can Dündar ve Osman Giritli'nin yazılarından alıntıları da mahkemeye sunmuş.

Yazar Mahir Öztaş bu kullanımların daha da fazla olduğunu ama hepsinin kendi kitabı yayımlandıktan sonra zuhur ettiğini söylüyor. Bir edebiyat eserinin anonimleşmesinin ise onun başarısını gösterdiğini belirtiyor. Öztaş, davanın Türkçe bir isim hakkında olduğunu söyleyerek ‘‘Ruh İkizini Arar’’ı andıran İngilizce çevirinin çevirmen tasarrufu olduğuna değiniyor.