Rakipsiz yaratıcı: "CIA"

Aralarında George Orwell, Ernest Hemingway, Arthur Miller gibi ünlü yazarların da yer aldığı pek çok Batılı aydının, SoÄŸuk SavaÅŸ yıllarında bilerek veya bilmeyerek Amerikan Merkezi Haber Alma TeÅŸkilátı CIA tarafından kullanıldığı iddia edildi. Frances Stones Saunder’in, ‘Parayı Veren Düdüğü Çaldı’ kitabında yer alan bilgilere göre, baÅŸta Ford Vakfı olmak üzere muhtelif vakıflar aracılığıyla Batılı aydınlara para saçan CIA, kitaplar yazdırtıp filmler de çevirtti. Ãœlker Ä°nce çevirisiyle ve ‘CIA ve Kültürel SoÄŸuk Savaş’ altbaÅŸlığıyla DoÄŸan Kitapçılık tarafından yayımlanan araÅŸtırma, SoÄŸuk SavaÅŸ yıllarında Batılı aydınların CIA tarafından kullanıldığını ortaya koyuyor. CIA, yazarları arasında ‘Lolita’ romanıyla tanınan Vladimir Nabokov, deneme ve öyküleriyle Türkiye’de de ünlü olan Jorge Luis Borges, tarihçi Arnold Toynbee, felsefeci Bertrand Russell gibi isimlerin yer aldığı Encounter dergisinin telif dahil bütün masraflarını ödüyor, sipariÅŸ kitaplar yazdırıp filmler de çevirtiyor. Saunders’in ifadesiyle, ‘SavaÅŸ sonrası Avrupa’da, bilerek ya da bilmeyerek (...) bu gizli harekete adı bir ÅŸekilde karışmamış pek az yazar, ÅŸair, ressam, tarihçi, bilimadamı ya da eleÅŸtirmen vardı. Amerika’nın bu casusuluk kurumu yirmi yıldan uzun bir süre hiçbir engelle karşılaÅŸmadan, kendini ele vermeden, Batı’da ve Batı için, ifade özgürlüğü adına kültürel bir cephe oluÅŸturan kültürlü ve çok yetenekli insanları iÅŸ başında tuttu.’ ÇEHOV BÄ°LE ÇEVÄ°RTÄ°YORBu yetenekli insanlardan ünlü romancı George Orwell, yakın arkadaÅŸlarının listesini ‘komünist’ diye CIA’ya ihbar ediyor. Orwell’in listesinde John Steinback da var, Bertrand Russell da. CIA’nin bir yan kuruluÅŸu olan Stratejik Hizmetler Dairesi’nde çalışan ünlü romancı Ernest Hemingway ise ‘viski ÅŸiÅŸeleriyle birlikte Paris’teki Ritz’e’ kuruluyor ve ‘tedirgin bir Eric Blair (George Orwell) ile daha açık bir insan olan Simone de Beauvoir’ı sevgilisi Jean Paul Sartre ile birlikte’ ağırlıyordu. Ä°ÅŸin ilginç tarafı, romancı Vladimir Nabokov’un kuzini Nicolas Nabokov, Psikolojik SavaÅŸ Bölümü’nün (PSB’nin) Ä°stihbarat Åžubesi baÅŸkanıdır. Nobakov, Uluslararası PEN’in başına Arthur Miller’i getirmek, bir Çehov Vakfı kurarak Çehov’un kitaplarını Batı dillerine çevirtmek gibi görevleri bizzat üstleniyordu. Ne yazık ki, kitapta CIA’nin Türkiye’deki ‘kültürel faaliyetleri’ne dair herhangi bir bilgi yer almıyor. CIA’NIN ‘KÃœLTÃœREL’ FAALÄ°YETLERÄ°NDEN BÄ°R BÖLÃœMFÄ°LMLER: Kitapta yer alan bilgilere göre, CIA tarafından finanse edilen filmlerin, büyük bir ilgiyle karşılanmasını saÄŸlamak için gerekli adımlar atılıyor, örneÄŸin New York gazetelerinde baÅŸyazılar yazdırılıyor, çok fazla sayıda indirim kuponu dağıtılıyordu. Bu filmlerden bazıları ÅŸunlardı: Hayvanlar ÇiftliÄŸi (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Louis de Rochemont), 1984 (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Peter Rathvon), Ä°nkalar Efsanesi, Fil Yürüyüşü, Leininger ile Karıncalar.KÄ°TAPLAR: Amerikan Askeri Yönetimi Psikolojik SavaÅŸ Dairesi’nin çevirttiÄŸi kitapların sayısı yüzleri buluyordu; bunların arasında Howard Fast’in Citizen Tom Pain, Arthur Schlesinger Jr.’ın The New Deal in Action, Modern Sanatlar Müzesi’nin Built in the USA adlı kitapları vardı. ‘En kolay etkilendikleri yaÅŸlarda bulunan çocuklara’ uygun kitapların Almanca baskıları da yapılmıştı, örneÄŸin Nathaniel Hawthorn’dan Mucize Öyküleri, Mark Twain’den Kral Arthur’un Sarayında Connecticut’lı Bir Yankee, Laura Ingals Wilder’dan Küçük Kasaba.DERGÄ°: 1953 ile 1990 yılları arasında yayımlanan Encounter dergisinin savaÅŸ sonrasının düşünce tarihinde kilit önemde bir yeri vardı. CIA tarafından kurulmuÅŸtu, editörlüğüe Stephen Spender getirilmiÅŸti. Derginin bütün giderleri CIA tarafından karşılanıyor, komünist ülke yazar ve aydınlarına bedava gönderiliyordu.Â