Psikologlara göre Ecevit sendromu: 'Folie a deux'

Uzmanların psikopatolojik bir olgu dedikleri ‘‘Folie a deux’’, genelde birbirini çok seven iki kişi arasında gelişiyor. Bu iki kişi, yıllar içinde iki ayrı varlık değil bir bütün haline geliyor ve sonuçta birinin psikolojik sorunları diğerine de bulaşıyor.


Eşiniz, iş arkadaşınız, bir dostunuz ya da bir akrabanız...

Sizin en yakınınız, en yoğun iletişim kurduğunuz insan. Sanki kalpleriniz tek atıyor, ruhunuz, aklınız, bedeniniz tıpatıp aynı tepkiyi veriyor. İki ayrı insan, iki ayrı varlık değil de bir bütünsünüz. Birbirinizi çok seviyor, çok güveniyor, fikirlerinizi karşılıklı olarak onaylıyorsunuz. Hisleriniz, düşünceleriniz, isyanlarınız birbirinize ayna tutar gibi. Sizin için ondan başkası, onun için sizden başkası yok. Yıllar, yılları izliyor ve bu kozadaki iki insan arasındaki farklar adeta siliniyor. İşte bu kozadaki insanların tepkileri dikkatle incelendiğinde ortaya çıkan fotoğraf hayli ilginç. İnsan-insan ilişkilerindeki özdeşleşmede, görünürdeki normal fotoğrafın arkasında anormalliklerin izi sürülür. Uzmanların psikopatolojik bir olgu dedikleri ‘‘Folie a Deux’’ bu derin uzlaşmanın, bütünleşmenin bulaşıcı sonucu.

Yüzde 90 aile üyeleri arasında görülen bu paranoyak bozuklukların klinik psikoloji ve psikiyatri literatüründe yer alması 17'nci yüzyıla uzanır. 1877-1942 döneminde 100, 1943-1996 döneminde ise 280 ‘‘Folie a Deux’’ vakası raporlarda yer alır. Çoğu zaman bu ruhsal dengesizlik için kullanılan diğer ifadeler bulaşıcı delilik, kolektif delilik, duble çılgınlık, mistik paranoya diye sürer gider.

1945'de aynı yumurta, kız ikizleri inceleyen Craig, 9 aylık olduklarında birbirlerinden ayrı düşmelerine karşın benzer paranoyak tepkiler gösterdiklerini gözlemler. ‘‘Folie a Deux’’'in genetik olabileceği yaklaşık 120 yıl önce kabul görür. Çeşitli vakaların incelenmesi ‘‘Folie a Deux’’in gelişimi, teşhisi ve tedavisi konusunda daha fazla bilgi sağlar.

HASTALIĞIN GELİŞMESİ

Uzmanların verdikleri bilgilere göre, ruhen sağlıklı birey, psikolojik sorunları olan ötekiyle, yani psikopatolojik aksaklıklar görülenle etkileşime girdiğinde, gördüğü şey karşısında şok olur ve gerilir. Aktif yani birincil ile pasif yani ikincil hasta arasındaki özdeşleşmenin kaynağı sevilene, güvenilene ve saygı duyulana sempati ya da taklitten kaynaklanabilir. İkincinin yani sağlıklı olanın ne derecede etkileneceğini de kişiliği belirler. Zayıf bir karakter daha kısa sürede ruhsal dengesizlikleri özümseyebilir ve ‘‘Folie a Deux’’ gerçekleşir.

Özdeşleme üç aşamalıdır. İlkinde sağlıklı bireyin savunma mekanizmaları yıkılır. Toplumdan kopma, duygusal yoksunluk gibi bu dönemde beyin yıkama, sağlıklı kişiliğin çözülmesini hızlandırır. İkinci aşamada baskın, hasta kişilik kurtarıcı olarak görülür ve özdeşleşme başlar. Ruhsal sağlığını giderek yitiren ve bir başkasının kişiliğiyle bütünleşen pasif hasta, bilinçli ya da bilinçaltı bir başkası olmaya başlar. İki insanın tüm fikirlerinin, davranışlarının, duygularının tıpatıp aynı olması üçüncü aşamadır. Bu bütünleşme hipnoza da benzetilir.

‘‘Folie a Deux’’ vakalarının yüzde 90'ına ailelerde rastlanır ve birinin baskınlaşması, diğerinin pasifleşmesi modeliyle açıklanır. Bu patolojik ilişkide baskın olan gerçek hayatla ilişkiyi kuran, sürdürendir, diğeri ise bu bağımlılığın gereklerini yerine getirendir.

TEŞHİS VE TEDAVİ

Hastalar ruhsal yardım istemediğinden ve toplumda son derece rasyonel, sağlıklı bir portre çizmeye çalıştıklarından ‘‘Folie a Deux’’ teşhisi çoğunlukla ıskalanır. Bu bireyler genelde normal ile anormal arasında gelgitler çizerler. Ancak intihar etmeleri ya da cinayet işlemeleri gibi durumlarda adli yetkililer, psikiyatrlar ve ruh sağlığı uzmanı olmayan, ancak hastayla iletişim kurabilen profesyoneller devreye girer. Paranoyak ebeveynler, çocukları can güvenliği nedeniyle kendilerinden alınmak istendiğinde özellikle tehlikelidirler.

‘‘Folie a Deux’’ esaretindeki kişiler ağır psikoz vakaları değildir. Bir yakınıyla uzun süreli bir arada olmasıyla gelen, gerçeküstü inançlara kapılmış, etkileyici kişiler olduğu gözlenir. ‘‘Folie a Deux’’te, eşlerden birinin şizofreni teşhisi kesinleşirse bu yönde tedavi uygulanır.

Şizofren olmayanlarda psikoterapi desteğiyle ‘‘Folie a Deux’’ aşılabilir. Yanılmalar dış dünyaya karşı bir tür savunma mekanizmasıdır. Terapinin ilk adımı, ikilinin tamamen ve uzun süreli ayrılmasıdır. Ancak bunun sadece 40 vakada olumlu sonucu gözlenmiştir. Ayrılık kimilerinde çevreye düşmanca davranışları keskinleştirir. Tedavide ayrılığın yanı sıra ruhsal dengesizliğe göre ilaç tedavisi de gerekebilir.