Psikiyatriste yakın takip

Ruh sağlığı uzmanlarının uyması gereken Etik İlkeler Taslağı hazırlandı.

HAYAD'ın (Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği) yaptığı aylık toplantının konusu ‘‘Ruh Sağlığı ve Hastalıklarında Hasta Hakları’’ idi. Konuşmacı Prof. Dr. Özcan Köknel, Türk Psikiyatri Derneği'nin iki yıldır üzerinde çalıştığı ‘‘Psikiyatri Uzmanının Uyması Gereken Etik İlkeler’’ taslağının hazır olduğu müjdesini verdi.

Geçtiğimiz aylarda İngiltere'de iki uzman psikiyatrist kadın hastalarına cinsel tacizde bulunmaktan soruşturmaya alınmıştı. 30'dan fazla kadın Sedgefield'te bir hastanenin başhekimi Michael Haslam, Co Durham ve William Kerr adlı psikiyatristlerin cinsel saldırısına uğradı. Kerr adlı hekim bugün 72 yaşında ve 1968-1988 arasında 19 cinsel taciz ve 4 tecavüzden sayısız kez mahkemeye çıkarıldı.

Konumuz psikiyatrik hastaların hasta hakları. Konu bugüne dek Türkiye'de hep genel hasta hakları çerçevesinde değerlendirilmiş. Medeni Kanun ve Ceza Kanunu'nda psikiyatri hastaları ile ilgili ‘‘akıl hastaları cezalandırılamaz, cezaları aza indirgenir, akıl hastası evlenemez gibi’’ kanun hükümleri var o kadar.

MÜJDE TASLAK HAZIR

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ertaç İlkay, psikiyatri hastalarının hasta hakları ile ilgili ne bir kanun maddesi ne de yönetmelik olduğunu doğruluyor: ‘‘Genel hasta haklarını uyguluyoruz. Bazı hastalıklar kişinin aleyhine kullanılabiliyor. Bu hastalıkların başında da psikiyatri geliyor. Yazılı kanun olmasa dahi hastaya ait bilgileri saklı tutuyoruz.’’

Geçtiğimiz cumartesi günü HAYAD'ın (Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği) İstanbul Sağlık Müdürlüğü'nde yaptığı aylık toplantı ve konferanslar dizisinin konusu ‘‘Ruh Sağlığı ve Hastalıklarında Hasta Hakları’’ idi.

İstanbul Sağlık Müdürlüğü'nde yapılan toplantıya katılım fazla olmasa da belki de ilk kez psikiyatri hastalarının hasta hakları; hasta ve hasta yakınları, hekim ve hukukçular arasında konuşuldu.

Konuşmacı İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı eski öğretim görevlisi ve Türk Psikiyatri Derneği Başkanı Prof. Dr. Özcan Köknel idi. Prof. Köknel iki saatlik konuşmasına hasta haklarının tarihçesi ile başladı. Konu ile ilgili bugüne dek yapılan sempozyum ve çalışmaları anlattı. Ve konuşmasını bir müjde ile bitirdi.

Türk Psikiyatri Derneği'nin iki yıldır üzerinde çalıştığı bir taslak var. ‘‘Psikiyatri Uzmanının Uyması Gereken Etik İlkeler, Taslak 1.’’ Taslak ilk iki yıl önce tartışılmıştı ve Türkiye Pskiyatri Derneği'nin 14 şubesi aracılığı ile de yaklaşık altı aydır illerde yapılan toplantılarda da tartışılıyor.

AYRINTILAR TARTIŞILACAK

Sonunda bu konuda bir taslak metin çıktı. Metin 12 Şubat'ta İstanbul'da Genişletilmiş Yönetim Kurulu Toplantısı'nda illerden gelen temsilci ve merkez yönetiminin bulunduğu bir toplantıda ayrıntılı olarak yüzyüze tartışılacak.

Ardından bu metin 26 Şubat 2000 tarihinde Ankara'da yapılacak 3. Olağan Genel Kurul'da Kongre Kararı, Kongre Yönergesi haline getirilecek. Bunun da paraleli olarak benzer etik ilkelerin Onur Kurulu İç Yönetmeliği'nde çalışmaları yapılacak.

Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Sekreteri Uzman Dr. M. Sezai Berber maddelerin her yıl değerlendirilip geliştirileceğini belirtiyor: ‘‘Etik ilkelere uymayan psikiyatri uzmanı hakkındaki yaptırım şekillenecek. Karardan sonra broşür ya da kitapçık haline getirilerek tüm meslekdaşlara dağıtılacak ve takipçisi olunacak. Hastaların konuyu bilmeleri için gayret edilecek.’’

Taslakta neler var?

Halk psikiyatri ve psikiyatrik hastalar ile ilgili doğru bilgilenmenin, hasta yararı ve meslek onuru yönünden önemli olduğunu bilmeli, halka yanıltıcı yanlış bilgiler aktarılmamalı, bu yönde yanıltıcı ya da yanlış bilgi aktarması ile karşılaştığında bunu Psikiyatri Derneği'ne ve Tabip Odası'na bildirmeli.

Psikiyatrist ilke olarak hastası ile tedavi ilişkisi dışında ilişki kurmamalı.

Psikiyatrist tedavisini yaptığı hastası ile cinsel ilişkide bulunmamalı.

Tedavi ücreti dışında doğrudan ya da vaadedilen şekilde herhangi bir kurumsal ya da kişisel yarar sağlanmamalı.

Hasta ile ilgili bütün bilgiler meslek sırrı niteliğindedir. Psikiyatrist tedavi ettiği hasta ile ilgili olarak adı, soyadı, telefon numarası, nerede çalıştığı gibi kişisel ve kimlik bilgileri ve kişinin tedavi edildiği psikiyatrik hastalığının adı gibi kişiyi tanıtacak tüm özelliklerinin gizlenmesi koşulu ile bilimsel bir tartışmada, eğitim sürecinde, gözetim ve konsültasyon nedeniyle hekimlerarasında hastası ile ilgili bilgiler aktarabilir. Psikiyatrist herhangi bir kitle iletişim aracında kendi hastası olan kişi ile ilgili bilgiyi vermemeli.

ORTAMI RAHATLATMAK TERAPİSTE DÜŞER

Psikoterapi bireysel tedavi olarak biliniyor. Seanslar hasta ile terapistin birlikte yürüttüğü seans da olabilir, grup tedavisi olarak da uygulanabilir. Tedavi genelde hastanın kendi davranış ve duygularına ilişkin bir içgörü sağlamasına yardımcı olarak kişiliğini geliştirmeyi amaçlıyor. Bunun sağlanması için hastanın kendisini yargısız, sıcak ve tümüyle özgür bir ortamda bulması gerekiyor. Terapist bunun için gerekli koşulu sağlamalı. Hastanın karşısındaki tarafından anlaşıldığını hissetmesi ve kendini olduğu gibi ortaya koyduğu utanç, suçluluk ve korku duyduğu yönlerinin kabul edilebilir olduğunu görmesi, bu duyguları yavaş yavaş kendinden uzaklaştırmasını sağlıyor. Bazı psikoterapi okulları terapistin sıcak ve hiçbir koşul ileri sürmeyen olumlu tavrının ya da hastayı olduğu gibi kabul etmesinin hastanın değişiminde önemli rol oynadığını savunuyor.

DÜNYADA SIK SORULAN SORULAR

Psikiyatri hastasıyım. Manik depresif teşhisi kondu. Bu kayıt hayatım boyunca karşıma çıkacak mı?

-Bir psikiyatri hastası olarak olarak kanun sizi koruyor.

İşe başvururken problem çıkar mı?

-Kimse sizin kayıtlarınıza bakamaz hiç kimse bir başkasına dosyanızın okunması için yetki veremez. Buna işveren ve devlet daireleri de dahil.

Psikiyatristimdeki kayıtlar yeteri kadar güvence altında mı?

Mahkeme tarafından yazılmış resmi bir yazı olmadıkça hekim hasta bilgilerini kimseye veremez.

Ya başka hekimlere gösterirse?

-Hastanın izni olmadan hekimi dışında klinik hekim, sosyal danışmanlar, psikologların dosyayı görmesi yasaktır.