Proteine sarılmış bir parça kötü haberimiz var
Güncelleme Tarihi:
Çin’deki hayvan pazarından çıkıp bugün hayatımızı değiştiren virüs, nasıl oluyor da şimdi hayvanlardan bulaşmıyor? Normalleşme tüm hızıyla devam ediyor ama nargile kafeler kapalı. Neden normal kafeler açık da nargile kafeler kapalı? HIV ilaçlarının koronavirüs tedavisine faydası var mı? İşte yanıtlar.
Mehmet ÖZDAĞLAR soruyor:
Bu virüsün Vuhan’daki hayvan pazarından çıktığı düşünülüyor. O zaman hayvandan insana bulaşmış, mutasyona uğrayıp insandan insana bulaşma özelliğini kazanmıştı. Şimdi canlı veya pişirilip yenen hayvanlardan insanlara bulaşmıyor. Bu durumda hayvandan insana bulaşma özelliğini nasıl kaybetti?
PROF. DR. BARIŞ OTLU (Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Başkanı):
Nobel Ödüllü Bilim Adamı Peter Medawar, 1977 yılında virüsleri ‘proteinle sarılmış bir parça kötü haber’ olarak tanımlamıştı! Virüslerin yüzeylerinde bulunan bu protein yapılardan bazıları, onların hangi tip canlıları ya da hücreleri istila edeceğini belirler. Bir anlamda bu proteinler onların konak olarak girecekleri hücreye giriş anahtarlarıdır. Virüsler bu protein yapılar sayesinde içlerine girip istila ettikleri hücrelerde kendilerini çoğaltırlar. Bu çoğalma sırasında istila ettikleri hücrenin tüm imkânlarını kullanır ve sonunda hücreyi tüketerek ölümüne yol açarlar. Ancak virüslerin kendilerini çoğaltma süreçleri kusursuz değildir ve her seferinde hatalı virüsler de üretilebilir. Bu durum virüsün mutasyona uğraması olarak adlandırılır. Bu hataların oluşmasına neden olan mutasyonların çoğu virüs için ölümcüldür. Ancak gerçekleşen mutasyonlardan bazıları da virüsün lehine olabilir. Eğer mutasyon virüsün yüzeyinde bulunan hücreye girişi sağlayan proteinlerde meydana gelmişse, bu virüs başka bir canlıyı ya da hücreyi istila etme özelliği kazanabilir. Bir başka deyişle virüsün hücreye girişini sağlayan anahtarı değişir ve bu anahtarın açacağı yeni bir kapıya ihtiyaç vardır. Bu şekilde yeni bir özellik kazanan virüs, bu noktada orijinal virüsten ayrılıp yeni ev sahibinde yaşamaya başlar. Tabi buradaki en önemli konu yeni bir özellik kazanmış bu virüsün, kazandığı özelliğe uygun yeni bir ev sahibini bulabilmesidir…
ANAHTAR DEĞİŞTİ, VİRÜS BİZDE KALDI
Yapılan çalışmalar COVID-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 virüsünün, yarasalarda bulunan SARS virüsleri ile akraba olduklarını göstermektedir. Dolayısıyla yarasada bulunan SARS virüsünün mutasyona uğradığı ve onun yüzey proteinlerinin insan hücrelerini tanır hale geldiği düşünülmektedir. Mutasyona uğramış bu yeni virüs bir insanla temas etme şansı bulmasaydı, muhtemelen yok olacaktı. Ya da söz konusu mutasyona uğramış yeni virüs, insanlarla teması olmayan bir hayvanda bulunsaydı muhtemelen bu salgına yol açamayacaktı. Ancak Çin’deki salgında olduğu gibi tek bir kez bu fırsatı bulması yeterli oldu ve insandan insana bulaşarak tüm kıtalara yayıldı. Bu virüsün artık insandan yarasaya geçme olasılığı, yeniden mutasyona uğramadığı sürece mümkün değildir. Çünkü bu virüsün yarasa hücrelerine girişini sağlayan yüzey proteini yani anahtar değişmiştir.
NARGİLE KAFELER KAPALI ÇÜNKÜ…
Osman KAPUCU soruyor:
Annemin nargile kafesi var ve yasaktan dolayı açamıyor. Nargile yasağı kafelerde ne zaman kalkar, yaklaşık bir tahmin verebilir misiniz? Neden normal kafeler açık da nargile kafeler kapalı?
PROF. DR. AYNUR E. TOPKAYA (Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı):
Nargileler ortak kullanıldığı ve doğrudan solunduğu için kapalı kalmaya devam ediyor. Salgın sonlanıncaya kadar açılma izni verilmeyebilir.
HIV RİSK GRUBUNDA
Tolga SAYAR soruyor:
Hiçbir basın veya televizyon programlarında HIV tedavisi görenler için COVID-19 ile ilgili bir bilgi verilmedi. Öncesinde virüs tedavisinde HIV tedavisinde kullanılan ilaçların faydası olduğu belirtilmişti. Bu durumda HIV tedavisi görenler dolaylı olarak daha mı az riskli görünüyor?
PROF. DR. MEHMET CEYHAN (Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı):
Hayır. Çinliler, HIV tedavisinde kullanılan bir ilacın etkili olduğunu söylediler; Türkiye’de ve başka yerlerde kullanılmaya başlandı ama sonraki veriler o kadar etkili olmadığını gösterdi. HIV tedavisi görenler bilakis hastalık için daha riskli gruptalar.
SİZ SORUN HOCALAR YANITLASIN
Alanında uzman, çok değerli hocalardan oluşan Hürriyet Bilim Kurulu, her gün koronavirüs ve salgınla ilgili sorularınıza cevap veriyor. Sorularınızı hurriyetbilim@hurriyet.com.tr adresine veya 0 530 054 44 84 numaralı WhatsApp hattına isim ve soyisminizi yazarak yollayabilirsiniz.