Portredeki sır

ALTINDA ADI YAZACAK DEĞİL

Prof. Dr. İlber Ortaylı:

Biz de şimdi isimlerini vermeyeyim ama birçok ressamın eserlerine bile 1,5-2 milyon lira verirlerken Bellini gibi Rönesans ressamı bir adamın eserine 6,5 milyon lira çok para değil. Kimse kusura bakmasın yani. Ortasında çukurluk, kırıklık varmış. Olsun çok da önemli değil. Fatih’in karşısındaki portre Cem Sultan olduğunu tahmin ediyorum. En sevdiği şehzadesi Cem Sultan. Bayazıt o zamanlar ortalıkta bile yok. Kaldı ki Vatikan’da Cem Sultan’ın bir resmi daha var ve bu portredekine benziyor. Cem Sultan değilse kim? Bu sorunun cevabı da yok. Altına bu Cem Sultan diye imza atacak da değildi herhalde. Aksi ispat edilene kadar en iyi tahmin bu.

SARAYDA KARŞILAŞTI

Nezih Başgelen Heritage (Sanat danışmanı):

Fatih Sultan Mehmet 1479 Ağustos’unda Venedik Dükası Giovanni Mocenigo’dan kendisine “iyi bir ressam” ve heykeltıraş göndermesini istemiştir. Bunun üzerine Venedik Senatosu ressam olarak Gentile Bellini’yi seçmiş ve bir heykeltıraş ile birlikte İstanbul’a yollamıştır. O sırada Venedik okulunun en tanınmış ressamlarından biri olan Gentile Bellini (1429 - 1507) Eylül 1479’dan 1481 yılının Ocak ortasına kadar Topkapı Sarayı’nda kalmış bizzat Fatih’in yanında çalışarak çok sayıda kara kalem desen ve resim yapmıştır. Resmin ise 1950 yıllarında, İsviçre’de özel bir koleksiyonda bulunduğu ve o dönemde tuvalinin arkasındaki etiketinde “II. Mehmet ile Oğlu” yazdığı bilinmektedir. Resmin yapıldığı sıralarda Fatih’in iki oğlu da Anadolu’da sancakbeyidir. 32 yaşındaki Bayezid Amasya’da, 20 yaşındaki Cem ise Konya’dadır. Ancak 1479 ortalarında Şehzade Cem’in de babasının emriyle Konya’dan İstanbul’a gelip burada Rodos Şövalyeleri’nin lideri Pierre d’Aubusson’la yapılan barış müzakerelerini bizzat yürüttüğü bilinmektedir. Tablonun yapıldığı süreçte Gentile Bellini’yle Topkapı Sarayı’nda olduğunu rahatlıkla düşünebiliriz. 

CEM SULTAN SAKALSIZ OLMAZ

Mehmet Coral (Yazar):

Resmin İstanbul’a kazandırılmasına çok sevindim. Fatih’in karşısındaki kişinin Cem Sultan olmadığını geçmişte kitabımda da yazmıştım. Sakalsız, parlak bir şehzade düşünülemez. Bu ihmal dahilinde Fatih, Trabzon’u fethettiğinde imparatorun oğlu Alexius’u saraya alıyor. Dil bilen eğitimli Alexius danışmanları arasına giriyor. O kadar çok seviyor ki onu Pera’yı kendisine bağışlıyor. Hatta Beyoğlu sözü oradan geliyor. Cem Sultan olmadığı kesin ama Alexius olması yüksek bir tahmin. 

SANAT TARİHİMİZİN BAŞLANGICI

Ömer Faruk Şerifoğlu (Türk resim sanatı uzmanı):

Resmin Bellini tablosu olduğuna şüphe yok. Ama kardeşi ama kendisi yapmıştır ama Bellini atölyesinden çıkmıştır. Fatih hakkında en kapsamlı kitabın yazarı Franz Babinger bu resmi İsviçre’de özel bir koleksiyon da gördüğünde resmin Bellini’ye ait olduğunu teyit ediyor. Bu dönemin ülkemizdeki tek uzmanı Prof. Günsel Renda’da Fatih’e ait Bellini ekolünden bir tablo olduğunu söylüyorsa bu referanslar yeterlidir. Resmin İstanbul’a getirilmesi büyük bir gururdur. İBB’den beklenen bu resmin halkın rahatlıkla görebileceği müze ortamında sergilenmesidir. Resim hem Rönesans etkilerini hem de Türk minyatür sanatı etkilerini taşımaktadır. 6,5 milyon lira bu resim için pahalı olmamakla beraber ucuz bile denebilir. Türk resim tarihini Bellinilerin İstanbul’a gelişi ile başlatırız. Bu resim sanat tarihimizin başlangıç dönemine ait olması bakımından da çok kıymetli bir eserdir.

BU İSPAT EDİLEMEZ TAHMİN

Prof. Dr. Feridun Emecan (Osmanlı tarihçisi ve Fatih dönemi uzmanı):

İlber Hocam’la aynı fikirdeyim. Cem Sultan olma ihtimali yüksek. Kim olduğu ispat edilemez ancak tahmin yürütülür. Tespit etmek oldukça zor. Batılı yaverlerinden biri olduğu söyleniyorsa da ben ihtimal vermiyorum. Cem Sultan şehzade, sakalsız olması çok normal. Şehzadeler bıyık uzatırlar sakal bırakamazlar. Sakal bırakmak sultana isyan etmek anlamı taşır.