Politik karikatür bitkisel hayatta

Hayat dolu, neşeli kişiliği, esprileri, fıkraları ile insana sanki başka bir iş yapamazmış gibi geliyor. Zaten öyle bir aile ortamında yetişmiş ki, büyüyünce ne olacaksın diyenlere doktor falan değil direkt karikatürcü diye cevap verirmiş. Semih Balcıoğlu denilince akla karikatürcülüğü kadar fıkraları da geliyor. Fıkra anlatmayı da, dinlemeyi de çok sevdiğini söyleyen Balcıoğlu'yu en çok kızdıran şeylerden biri de yersiz ve kötü anlatılanlar. 3-11 Kasım arasındaki Tüyap Kitap Fuarı'nda Balcıoğlu'nun eski albümleri kadar yeni çalışmalarıyla da tanışacak kitapseverler. Tam anlamıyla bir Semih Balcıoğlu haftası yaşanacak.

Bu yıl Tüyap Kitap Fuarı'nın 'Onur Çizeri' olarak siz seçildiniz. Önce bu konuda düşüncelerinizi alalım?

Kitap Fuarı'nın bu yılki teması 'Mizah ve Karikatür'. Bu tema çerçevesinde onur konuğu olarak da bir karikatüristi düşünmüşler ve beni seçtiler. Ben de mutluyum tabii ki. Ben zaten 25 yıldır herhangi bir yarışmaya katılmıyorum. Ama bir ödül verirlerse de, 'almam' demiyorum.

Size özel neler göreceğiz Kitap Fuarı'nda?

Her yıl onur konuğu olarak seçilenlere yapıldığı gibi bir kitap hazırlanıyor. Benim için düşünülen kitabı Alpay Kabacalı hazırlıyor. Fuar'da bir stand verecekler. Orada eserlerimi sergileyip kitaplarımı imzalayacağım. Tüyap bana, konusu kitap olan bir albüm ısmarladı. Bunun için yeni karikatürler hazırladım. Şimdi o kitap yayınlanacak. Yapı Kredi Yayınları'nda da yeni bir kitabım çıkacak. Onun konusu da kırmızı. Her karikatürün odak noktası kırmızıdır. Bu albüm de bu konuyu işleyen karikatürlerden oluşuyor. Ankara'da Bilgi Yayınevi'nden de bir kitabım çıkacak. Anılarımın da ikinci baskısı yapılıyor. Anılarımın gördüğü bu ilgiye şaşırmadım desem yalan olur. Çünkü benim dünyada sevmediğim şey yazı yazmaktı. Adres bile tarif ettiğim zaman bunu yazarak değil çizerek yapardım. Enis Batur anılarımı yazmamı isteyince başta çok zorlanmıştım. Fena da olmadı sanırım.

Sizin siyasi karikatürlerden oluşan albümleriniz var. Kısa bir süre önce gazetelerin yeterince siyasi karikatüre yer vermediği ve siyasi karikatürün artık öldüğü yolunda bir tartışma yaşandı. Siz de bu görüşe katılmıştınız. Neden öldü siyasi karikatür?

- Öldü, demiyorum da, bitkisel hayatta diyorum. Geçmişe, ya da bugün dış basına baktığımızda siyasi karikatür çok ön planda. Şimdi bakıyorum mesela yabancı gazetelere, bu Amerika'da ikiz kulelere yapılan terör saldırısıyla ilgili neler çiziliyor. Bize bakıyorum hiç bir şey yok. Türkiye'de bir karikatürcü için önemli bir ortam var. Ama bunları bulamıyorum. Gazetelerdeki karikatürlerin boyutları ufaldı her şeyden önce. Belki uğraşmak istemiyor arkadaşlarım. Siyasi karikatür yumruk vurmaktır, bizde yumruk vurulmuyor pansuman yapılıyor. Pansumanla siyasi karikatür yapılmaz. Siyasi karikatür tokat da atar, yumruk da. Ama pansuman yapmaz. Bugünkü siyasi karikatür ortamının karşılığı pansuman yapmaktır. Mahkemeye verilecekse verilsin.

Türkiye'de bir dönem en sert muhalefeti karikatür yapardı. Bu şekle nasıl geldi sizce? Ne değişti...

Tek taraflı değişme olmaz. İki taraflıdır bu iş. Burada yalnız karikatürcüyü suçlamamak lazım. Gazetelerin yönetimleri de suçludur. Karikatüre eskisi kadar önem verilmiyor gibi geliyor bana.

Bugün yayınlanan mizah dergilerini nasıl buluyorsunuz?

Bir kere okur olarak genç kuşağı elde tutmak için cinselliğe fazla giriyorlar. O da eskidi artık. Çünkü o kuşak cinselliği bizden ve onlardan daha iyi biliyor. Bunun mizahını yapmak artık gereksiz. Başka konulara girmeleri gerekiyor.

Karikatürün geleceğini nasıl görüyorsunuz?

Karikatür o kadar fonksiyonel bir sanat ki, hayatın her alanında kendine yer buluyor. Arabanıza, çocuğunuzun okul çantasına koyduğunuz bir çıkartma bile karikatürdür. Çizgi film yapıyorsunuz, televizyonlarda yayınlanıyor. Bir heykeli alıp arabanın üstüne ya da çocuğun çantasına koyamazsınız. O bakımdan sanat dalları arasında en fonksiyonel olan karikatürdür. Resim, heykel koleksiyonu oluşturmak hem zor hem pahalı bir uğraş. Şimdi artık yavaş yavaş karikatür koleksiyonları oluşmaya başladı. Benim inancıma göre dünyanın her tarafında 21. yüzyılın sanatı karikatür olacak. Bunun işaretlerini de görüyorum.


Semih Balcıoğlu (1928) İstanbul'da doğdu. Işık Lisesi ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi) Grafik Bölümü'nü bitirdi. İlk karikatürü, mizah dergisi Akbaba'nın 'Genç Fırçalar' sayfasında çıktı (1943). Şaka, Amcabey, Köroğlu gibi gazete ve dergilerde, Akşam, Vatan, Hürriyet, Dünya, Tercüman, Politika, Yeni Yüzyıl gibi günlük gazetelerde çizdi. 1958'de Taş adlı mizah ve karikatür dergisini yayımlamaya başladı. Hürriyet gazetesinin yayımladığı Çarşaf (1975) daha sonra da Çivi adlı dergileri yönetti. Yurtiçi ve yurdışında toplam 67 kişisel sergi açtı. Yapıtları Tolentino, Gabrovo, Basel ve Varşova'daki karikatür müzelerinde yer aldı, Almanya'da Wilhelm-Busch Karikatür Müzesi'nde sergilendi. Meslek yaşamında yurtiçi ve yurtıdışından 41 ödül kazandı. 1952'den bu yana 19 albüm-kitap yayımladı.

SEMİH BALCIOĞLU'NDAN BİR FIKRA

Cennetin kapısında

Hayli yorgun, kıyafetleri hırpalanmış bir kaç adam cennetin kapısını çalmışlar. Görevliler kapıyı açmışlar ki arkalarında da uzunca bir kuyruk, aynı hırpanilikte bir dizi adam. Hayırdır demişler, ne istiyorsunuz? Adamlar, biz cennete girmek istiyoruz, demişler. Görevli kızmış, Dingonun ahırı mı burası, öyle her isteyen girsin? Yok demişler, biz savaştan geliyoruz, şehit düştük. Allah Allah demiş görevli, bugünlerde öyle büyük savaş falan olmadı ki, siz hangi savaştan geliyorsunuz? Biz Viyana kuşatmasından geliyoruz, demişler. Görevli şaşırmış. Yahu kaç yüz yıl oldu o savaş biteli! Adamlar cevap vermiş: Biz mehter takımıydık da...


KIRMIZI KARİKATÜRLER

Balcıoğlu'nun TÜYAP Kitap Fuarı için hazırladığı kitaplardan biri, Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkacak olan kırmızı karikatürler. Bu siyah-beyaz karikatürlerin odak noktasında hep kırmızı var. Örneğin yukarıdaki karikatür: Kırmızı halının üzerinden ayağını kesmek istemeyen politikacının bütün şişmanlığına rağmen ustaca sıçraması, iktidara hırsla sarılan siyasetçileri hicvediyor. Fuarda Balcıoğlu'nun ‘‘kitap’’ konulu karikatür albümüyle, Bilgi'den çıkan bir başka kitabı daha okuyucularla buluşacak.


KÜLLÜKLER, KUPALAR, FİNCANLAR

Balcıoğlu sadece karikatür çizmekle yetinmedi, başka sanat dallarına da sıçradı. Bir dönem seramik karikatürleri yapmaya karar verdi ve Eczacıbaşı fabrikasında çalışarak üç yıl boyunca 250 seramik yaptı. Şimdi ise, sanat sitesi lebriz.com için karikatürlü kupalar, küllükler, fincanlar yapıyor. Bunlar 22 Ekim'den itibaren Lebriz'in sitesinden satışa sunulacak.