Pilotlara siesta hakkı

Dünyanın önde gelen havayolu şirketleri, uzun süreli uçuşlarda pilotlara 40 dakikalık uyku hakkı verilmesini tartışıyor. Avrupa ülkelerinin havayolu şirketleri ‘‘pilotun siesta hakkı’’na daha sıcak bakıyorlar. Kaza durumunda pilotlardan birinin uyuyor olmasının yaratacağı tepkiden çekinen ABD'li bazı şirketler ise, pilotun şekerleme yapmasına sıcak bakmıyor.

‘‘SAYIN yolcular, kaptanınız konuşuyor. Frankfurt-Atlanta seferini yapmakta olan uçağımız 10 bin metre yüksekte seyretmektedir. Ben de izninizle biraz kestiriyorum...’’

Elbette hiçbir havayolu şirketi yolcularına böyle bir anons yapılmasına izin vermeyecektir. Bu tür bir anonsla karşılaşan yolcuların yaşayacağı paniği bir düşünsenize... Şaka bir yana, Amerikan Havacılık Ajansı'nın yaptıği bir araştırma, İngiliz Havayolları (BA)'dan Avustralya'nın havayolu şirketi Quantas'a kadar pek çok ünlü şirketin, Okyanusaşırı uçuşlarda pilotlarına 40 dakikaya kadar uzanan uyku hakkı tanıdığını ortaya koydu.

‘‘Kontrollü Kokpit Dinlenme Sistemi’’ adlı özel bir sistemle desteklenen bu uyku hakkı, pilotların iniş, kalkış gibi direkt müdahalesinin gerekmediği dönemlerde 40 dakikaya kadar uyumasına izin veriyor. Yeni Zelanda Havayolları'nda görev yapan Boeing 747-400-Jumbo pilotu Bryan Wyness, ‘‘Olaya şöyle bakın: Ya bu durumu bir prosedüre bağlayıp kontrol edebileceğimiz bir hale getireceğiz, ya da görmezden geleceğiz. Uzun süreli uçuşlarda pilotların uykusunun geldiği gerçeğini kabul etmek gerekiyor’’ diyor.

Aslında bir süredir Avrupa ülkelerinin havayolu şirketleri, pilotlarına uyku hakkı tanımış durumda. Denemeler yapan ve denemelerde başarı sağlayan BA, Swissair, Finnair, KLM, Lufthansa gibi şirketler iki pilotlu uçuşlarda, pilotların ortalama 40'ar dakikalık kestirme yapmalarına izin verdi. 1996'nın Haziran ayında deneme yapan BA ve Yeni Zelanda Havayolları, aynı dönemde pilotlarına uyku hakkı tanıdı.Kanada Ekim 1996'da ‘‘Kontrollü Kokpit Dinlenme Sistemi’’ni kabul etti. KLM de, Hollanda Ulusal Havacılık dairesi'nin tavsiyesi üzerine sistemi uygulamaya karar verdi.

ABD KARŞI

Ancak ABD'de durum değişik. Özellikle bir kaza durumunda, uçağın pilotunun uykuda oluşunu kamuoyuna açıklayamayacaklarını düşünen şirketler bu uyku hakkına sıcak gözle bakmıyorlar. Uzun mesafeli uçuşlara yolcuların yılda 65 milyar dolar harcadıkları bu dev piyasada, güvenlik doğal olarak ilk sırada yer alıyor. ABD, halkın henüz ‘‘uyuklayan pilot’’ düşüncesine hazır olmadığını düşünüyor. Ancak ABD'deki resmi kaynaklar, pilotların uzun uşuçlar esnasında uyukladıklarını kabul ediyorlar. Herkesin bildiği bu gerçeği bir prosedüre bağlamak ise, hiçbir politikacının cesaret edemeyeceği bir hareket. Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi (FAA) bu konuda hâlâ ciddi bir çalışma yapmıyor. Kamuoyunun şimşeklerini üzerine çekmek yerine görmezden gelmek, daha kolay gözüküyor. ABD, halen kullanılmakta olan ‘‘pilot uyarı sistemlerini’’ diğer ülkelerin denemesinden, kazanılan başarıya göre karar vermekten yana gibi gözüküyor. Bu durumdaki bir başka şirket de Hong Kong asıllı Cathay Pacific şirketi.

THY'de durum

Türk Hava Yolları okyanusaşırı uçuşlarını A 340 tipi uçaklarla gerçekleştiriyor. Bu uçaklarda tüm seferler üç pilotla yapılıyor. Mesul Kaptan Pilot bütün uçuş boyunca genellikle uyumuyor sadece zaman zaman dinleniyor. İkinci pilot ve üçüncü pilot belirli zamanlarda yer değiştiriyorlar. Uçakta üç pilot olduğu için dinlenme süresinin kısıtlanmasına da ihtiyaç duyulmuyor. Ama inişten en az yarım saat önce üç pilot da kokpitte yerlerini alıyorlar. THY Japonya, Singapur yönüne yaptığı uçuşları da üç pilotla gerçekleştiriyor.

Siz ne düşünürdünüz?

Okyanusaşırı uçuş sırasında pilotun 40 dakikalık uyku hakkı konusundaki düşüncelerinizi (0212) 677 03 72 ve (0212) 677 03 64 no'lu faks numaraları aracılığıyla iletebilirsiniz.

Pilot uyarı sistemi

Pilotun uyandıktan ne kadar sonra duruma hakim olabileceği de tartışılan konulardan biri. Bir pilotun şekerleme yaptığı sırada diğer pilotun uykuya dalabileceğini de düşünen uzmanlar, uyarı sistemini, uyanık kalması gereken pilot üzerine kurmayı uygun görüyorlar. Bu sistemde, pilot uyumadan önce alarmı 40 dakika sonraya kuruyor. 40 dakika dolduğunda, aktif vaziyette kalan pilotun önünde 10 adet yeşil ışık yanıp sönmeye başlıyor. Bu pilot, arkadaşını uyandırmak ve alarmı kapatmak zorunda. Eğer bir dakika içinde müdahale edilmezse, alarm devreye giriyor ve pilotlar sesle uyarılıyorlar. Bu sistemle hem uyuyan pilotun derin uykuya geçmesini önlemek, hem de diğer pilotun uyumasına engel olmak mümkün görünüyor. Airbus, bu sistemi Nisan ayından itibaren denemeye koyacak.

İdeali 40 dakika

İngiliz Havayolları'ndan emekli olan ve yaklaşık 20 yıldır pilotların uyku durumlarıyla ilgili araştırmalar yürüten pilot Adrian Elsey, ‘‘40 dakikalık uykudan sonra beyin faaliyetleri yavaşlama dönemine girer. Dört adet uyku devresi olduğunu farzedersek, pilotun bunlardan ancak ikincisine kadar girmesine izin verilmelidir. İkinci uyku devresinde uyanan bir pilot, iki dakika içinde uyku öncesindeki performansını yakalayacaktır’’ diyor.

Uykunun yararları

KLM tarafından yaptırılan bir araştırma, pilotların uyumalarının yararlı olduğunu ortaya koydu. Okyanusaşırı 34 uçuşta görev yapan 68 pilot arasında yapılan bir araştırmada, hiç uyumayan 6 pilotun davranışlarında ve dikkatlerinde düşüş gözlendi. Lufthansa'dan bir yetkili, ‘‘Yolcu pilotun uyuduğunu bilmek zorunda değil. Pilotlar onların gözünde çok güçlü, tanrısal bir konuma sahip. Ayrıca, emin olmadan bu sistemi uygulamayacağımızı da çok iyi biliyorlar’’ diyor.