Petrol Piyasası Kanunu yürürlüÄŸe girdi

Türkiye petrol piyasasını serbestleÅŸtirmeyi amaçlayan Petrol Piyasası Kanunu, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yasayla, özelleÅŸtirme kapsamındaki TüpraÅŸ'ın satışını kolaylaÅŸtırıcı dikey bütünleÅŸmeye imkan saÄŸlanıyor, akaryakıt sektörü de disiplin altına alınıyor. Yasaya göre, rafinaj, iÅŸleme, iletim gibi faaliyetler ile dağıtım faaliyetleri birleÅŸtirilerek tek bir yasa altında toplanacak. Rafinaj,iÅŸleme, madeni yaÄŸ üretimi, depolama, iletim, serbest kullanıcı ve ihrakiye (ülkenin karasuları ve/veya karasuları bitiÅŸiÄŸinde deniz vasıtalarına veya hava meydanlarında yerli ve yabancı uçaklara vergili veya vergisiz akaryakıt ve madeni yaÄŸ saÄŸlanması) faaliyetlerinin yapılması ve bu amaçla tesis kurulması veya iÅŸletilmesi, akaryakıt dağıtımı, taşıması ve bayilik faaliyetlerinin yapılması için lisans alınması zorunlu olacak.  Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), geliÅŸtireceÄŸi ilke ve ölçütler doÄŸrultusunda, iletim ve iÅŸleme faaliyetlerinde lisans alma zorunluluÄŸuna muafiyet getirebilecek.  Lisans taleplerine iliÅŸkin deÄŸerlendirmeler en geç 60 gün içinde karara baÄŸlanacak ve ilgiliye tebliÄŸ edilecek. Reddedilen taleplerin gerekçesi de ilgiliye bildirilecek.  DÄ°KEY BÃœTÃœNLEÅžME OLANAÄžIRafinerici lisansı sahipleri, lisansına iÅŸlenmek koÅŸuluyla, tesisiiçinde veya civarında iÅŸleme, depolama ile yakınındaki diÄŸer tesislere boru hatları ile taşıma, sahip olacağı ayrı bir ÅŸirket aracılığıyla da akaryakıt dağıtımı yapabilecek.  Rafinerici, kendi dağıtım ÅŸirketine tanıdığı ÅŸartları, kendisindenakaryakıt talep eden diÄŸer dağıtıcılara da kategori bazında tanımak zorunda olacak.  Yapılan düzenleme ile özelleÅŸtirilecek olan TÃœPRAÅž'a aynı zamanda dağıtım ÅŸirketini kurma ya da baÅŸka dağıtım ÅŸirketlerine ortak olma olanağı tanındı.  Dağıtım lisansı sahipleri, kendi mülkiyetlerindeki veya sözleÅŸmelerle oluÅŸturacakları bayilerinin istasyonlarına akaryakıt dağıtımının yanı sıra serbest kullanıcılara akaryakıt toptan satışı vedepolama tesislerinin yakınındaki tesislere boru hatları ile taşıma yapabilecekler.  Dağıtıcılar, baÅŸka akaryakıt dağıtıcılarının bayilerine dağıtım yapamayacaklar.  Dağıtıcıların kendi iÅŸlettiÄŸi istasyonlar aracılığıyla yaptığı satış, dağıtıcının toplam yurtiçi pazar payının yüzde 15'inden fazla olamayacak. Dağıtıcıların yurtiçi pazar payı da toplam yurtiçi pazarının yüzde 45'ini geçemeyecek. Dağıtıcının kendi iÅŸlettiÄŸi istasyonlara sübvansiyon ve bayi istasyonlarından farklı uygulama yapamayacak.  Bayiler de dağıtıcıları ile yapacakları tek elden satış sözleÅŸmesine göre bayilik faaliyetlerini yürütecekler. Bayiler, bayisiolduÄŸu dağıtıcı haricinde diÄŸer dağıtıcı ve onların bayilerinden akaryakıt ikmali yapamayacak, tagÅŸiÅŸ (karıştırma) veya hile amacıyla akaryakıta katılabilecek ürünlerin akaryakıta katılmaması veya istasyonlarda bulundurmaması ile yükümlü olacak.  EPDK, teknik ve ekonomik kriterlere göre bayilik kategorileri oluÅŸturabilecek. Bu durumda bayilik lisansları kategorilere göre düzenlenecek. Akaryakıt ve LPG istasyonlarının mesafesi aynı yönde olmak üzere ÅŸehirler arasında 10, ÅŸehir içinde de 1 kilometreden az olmamak üzere Kurul tarafından belirlenecek. Bu hüküm 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren geçerli olacak.  FAALÄ°YETLER LÄ°SANSA TABÄ°Yurtdışından ham petrol ve akaryakıt temin edeceklerin rafinerici veya dağıtıcı ya da ihrakiye teslim ÅŸirketi lisansına sahip olmaları gerekecek. Türkiye'de ham petrol üretimi yapan üreticiler, düşük gravite yerli üretim ham petrol ile karıştırılacak miktarda ham petrolithal edebilecekler.  Dağıtıcılar, lisans baÅŸvurularında asgari yıllık 60 bin ton beyaz ürün (benzin, motorin) dağıtım projeksiyonu ile bayi bilgilerini Kurum'a vermek zorunda olacaklar. Ancak ithalat yetkili gümrük idarelerinden gerçekleÅŸtirilebilecek.  Ham petrolün yurt içinde ticareti ise rafinericiler ve üreticilerce ya da birbirleri arasında gerçekleÅŸtirilecek. Ä°hrakiye teslimleri de ancak rafinerici, dağıtıcı ve ihrakiye teslim ÅŸirketlerince yapılabilecek.  ÃœRÃœN GÃœVENLİĞİNÄ°N SAÄžLANMASIÃœrün güvenliÄŸinin saÄŸlanmasına yönelik önlemleri de içeren yasada,hileli ürün teslimi ve bunun sonucu haksız kazanç saÄŸlanmasının engellenmesine yönelik tedbirler yer aldı.  Buna göre, mecburi standardı belirlenmeyen ve Türk standardına uygun olmayan akaryakıt, piyasaya sunulamayacak. Akaryakıt teslimleri sadece akaryakıt toptan satıcılarına, ileticilere, bayilere yapılabilecek.  Akaryakıt teslimleri, karayollarında yolcu, yük ve hayvan taşıyan araçlara yapılacak. Teslimler, akaryakıt istasyonları dışında gerçekleÅŸtirilmeyecek.  FÄ°YATLAR SERBEST PÄ°YASA KOÅžULLARINDA OLUÅžACAKPetrol fiyatlarının serbest piyasa koÅŸullarına göre oluÅŸmasına da olanak saÄŸlayan yasaya göre, petrol alım satımında fiyatlar en yakın eriÅŸilebilir dünya serbest piyasa koÅŸullarına göre belirlenecek. Yerliham petrol için teslim yeri olan en yakın liman veya rafineride teÅŸekkül eden fiyat ''piyasa fiyatı'' olarak kabul edilecek.  Yerli üretimin teÅŸvikini de düzenleyen yasada, ''Rafinericiler, ham petrol üreticilerinin teklifi halinde oluÅŸan asgari fiyatlardan yerli ham petrolü alırlar ve ham petrol temininde yerli ham petrole öncelik tanırlar'' hükmüne yer verildi.  ENERJÄ° PÄ°YASASI DÃœZENLEME KURUMU MÃœDAHÄ°LPetrol piyasasını ilgilendiren konularda idari karar sürecinde aksaklıklar yaÅŸanmaması amacı ile EPDK'ya müdahil olma hakkı tanınıyor.  Buna göre Kurum, petrol piyasası ile ilgili olarak ''lisanslı tesisler açısından büyük tehlikeler doÄŸurabilecek hallerde, piyasada haksız rekabet yaratacak ve yanıltıcı nitelikte reklam ve ilanlar ile benzeri faaliyetlerin yapılması durumunda, piyasada faaliyet gösteren malzeme ve cihaz ithalatçı ve satıcıları ile bunların yetkili servisleri hakkında düzenleme ve uygulamalarda, görüş bildirmeye veya ilgili makamlardan talepte bulunmaya'' yetkili olacak.    PETROL STOKLARIPiyasada sürekliliÄŸin saÄŸlanması, kriz veya olaÄŸanüstü hallerde risklerin önlenmesi ve uluslararası anlaÅŸmalar gereÄŸi olaÄŸanüstü hal petrol stokları ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla bir önceki yıl günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az 90 günlük miktarı kadar petrol stoÄŸu tutulacak.  Ulusal petrol stoÄŸu, rafineri, akaryakıt ve LPG dağıtım lisansı sahiplerinin ikmal ettiÄŸi günlük ortalama ürün miktarının minimum 20 katını kendi depolarında veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayrı ayrı bulundurma yükümlülüğü ile saÄŸlanacak. Akaryakıt ve LPG dağıtım lisansı sahiplerinin, tank dibi hariç toplam stoÄŸunun 20 günlük kısmı ÅŸirketlerin minimum iÅŸletme stoÄŸu olarak alınacak ve ulusal petrol stoÄŸundan sayılacak. Ayrıca, bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20 bin ton ve üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcılar, tüketimlerinin 15 günlük kısmını karşılayacak miktarda kendi depolarında stok bulundurmak mecburiyetinde olacak ve bunlar ulusal petrol stoÄŸu içinde sayılacak. Bu stokların oluÅŸturulabilmesi için de azami ton başına 10 doları geçmemek üzere kurum tarafından belirlenecek rakam kadar kesinti yapılacak.  Yıllık 5 bin tonun altındaki kalorifer yakıtı tüketicilerine dağıtıcı firmalar kendi bayileri aracılığıyla satış yapamayacak.  CEZALARYasa, suç oluÅŸturan fiilleri, ceza gruplarına göre sınıflandırarak, 50 milyar liradan 500 liraya kadar deÄŸiÅŸen miktarlarda para cezalarını öngörüyor.  Söz konusu cezalar bayilere beÅŸte bir oranında uygulanacak. Ä°dari para cezalarının miktarı her yıl yeniden deÄŸerleme oranında arttırılacak.  Ä°DARÄ° YAPTIRIMLARLisans sahibi kiÅŸiler hakkında, bu kanuna göre yürürlüğe konulmuÅŸ yönetmeliklere, Kurum'un yazılı talimatlarına veya lisanslarına kayıtlı hususların herhangi birine riayet edilmediÄŸi takdirde, Kurum tarafından ön araÅŸtırma veya soruÅŸturma baÅŸlatılacak.  Ayrıca ilgiliye 15 gün içinde aykırılıkların giderilmesi, aksi halde söz konusu piyasa faaliyetlerinin geçici bir süre için durdurulabileceÄŸi veya doÄŸrudan iptal yaptırımının uygulanabileceÄŸi ihbar edilecek.  Bu ihbara raÄŸmen 15 günlük sürenin bitiminde aykırılıklar giderilmezse, Kurum piyasa faaliyetini 30 günden az, 180 günden çok olmamak üzere geçici olarak durduracak. Geçici durdurma süresince, tehlikeli eylemin veya kötü niyetin veya ürünlerde zarar oluÅŸmasının önlenmesi ile faaliyetin durdurulmasına neden olan durumun ortadan kaldırılmasına iliÅŸkin faaliyetler dışında hiçbir piyasa faaliyeti yapılamayacak. Lisans iptalleri, kurumca yapılacak soruÅŸturma neticesine göre karara baÄŸlanacak.  Kaçak veya menÅŸei belli olmayan ürün ikmal edenlerin lisansı iptaledilecek. Teknik düzenlemelere uygun olmayan ürün ikmal edenler zararıtazmin etmekle yükümlü tutulacak.  Lisans iptaline veya mühürlemeye raÄŸmen, faaliyetlerini sürdüren gerçek kiÅŸiler ile tüzel kiÅŸilerin yetkilileri hakkında TCK'nın 274. maddesi uyarınca 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası istenebilecek.  Bu kanuna göre yapılan talep ve iÅŸlemlerde, kanuna karşı hile veyagerçek dışı beyanda bulunulduÄŸunun tespiti halinde de lisans iptal edilecek.  Kanunun yürürlüğe girdiÄŸi tarihte lisansa tabi konularda faaliyet gösteren özelleÅŸtirme kapsamındaki kuruluÅŸlar (TÃœPRAÅž), personel, idari ve ticari mevzuat açısından kamu kuruluÅŸlarına uygulanan mevzuatkapsamı dışında tutuldu. Ayrıca, devlet ihale kanunu kapsamı dışında kalacağı da hükme baÄŸlandı.  Yasayla, ticari deniz araçlarına ÖTV'siz akaryakıt satışının dağıtıcılar tarafından yapılması da öngörüldü.  Bu arada yasa kapsamında, Elektrik Piyasası Kanunu'na bir ibare eklendi. Buna göre, piyasada faaliyet gösterecek özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kiÅŸilerin anonim ÅŸirket olarak kurulmaları halinde, hisselerinin tamamının ''nama yazılı'' olması ÅŸartından otoprodüktörler muaf tutultu.   Yeni yasayla, akaryakıt kaçakçılığının önlenmesi de amaçlanıyor. Â