Petrol oyunu sahnede

AFGANİSTAN, İran, Irak dahil Osmanlı... 19'uncu yüzyılda İngiltere ve Rusya'nın Asya egemenliği için verdiği uzun savaşın -ki ‘‘Büyük Oyun’’ diye bilinir- cephe ülkeleriydi.İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra tamamen değişen dünya dengelerinde Rusya'nın adı geçici olarak Sovyetler Birliği diye değişti. Amerika Birleşik Devletleri de İngiltere'nin yanında/yerine sahneye çıktı.Aynı coğrafyaya bugün baktığımızda Afganistan ve Irak, ABD işgali altında, İran'da rejim çöküyor.Geçen haftaki, ‘‘Büyük Oyun yeniden sahneleniyor, Türkiye'ye bu kez ne rol düşecek?’’ sorumuz bu tarihi sürece bağlıydı. Bu hafta ise Büyük Oyun'un ekonomik gerekçe ve muhtemel sonuçlarına değineceğiz.* * *Sovyet İmparatorluğu 1990'lı yılların başında dağılırken geride enerji zengini üç ülke bıraktı: Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan.Azeri petrolü zaten malumunuz... Kazakistan'ın 50 milyar varillik petrol rezervi Suudi Arabistan'ın iki katına yakın. Türkmenistan 6 trilyon metreküplük dünya doğalgaz rezervinin üçte birine sahip.ABD, Büyük Oyun coğrafyasındaki enerji yollarına iki kırmızı çizgi çekti: Enerji yolunu Rusya ve İran'ın kontrolüne bırakmadı.Azeri -ve belki de Kazak- petrolü için Bakü-Ceyhan boru hattına ABD desteği bu arayışın eseridir. Türkmen doğalgazını Afganistan üzerinden Pakistan-Hindistan ve muhtemelen Çin'e kadar taşıyacak boru hattı da öyle.Afgan boru hattı Taliban'ın kaderinde belirleyici rol oynadı. Afganistan işgali de boru hattının geleceğini çizeceğe benziyor.Ayrıntı meraklıları için aktaralım: Afgan hattı 1990'lı yılların başında önerildi. Taliban iktidarı sırasında ABD'nin Unocal şirketi önderliğindeki konsorsiyum anlaşmayı imzaladı. Taliban yönetimi ABD'ye yakınlaştı.Ne var ki Taliban'ın himayesindeki Usame bin Ladin'in Kenya terör saldırısı iki ülke ilişkilerini kopardı, ardından 11 Eylül ve malum savaş.Söylemeye gerek yok ki, ABD işgalindeki Afganistan'daki geçici yönetimin ele aldığı ilk projelerden birisi boru hattı oldu.Orta Asya petrol ve doğalgaz güzergáhını güvenli ellere teslim eden ABD'nin ikinci durağı Irak, Suudi ve Kuveyt petrol yataklarına komşu.İşgalle birlikte ABD, önümüzdeki 20 yılda dünya pazarındaki payı ikiye katlanacak Ortadoğu petrolüne bekçilik edecek kadar yaklaştı.* * *Her savaşı ekonomik gerekçeyle izah edemezsiniz. Ama her savaşın kaçınılmaz ekonomik sonucunu da görmezden gelemezsiniz. Türkiye, enerji yolları güvenliyken daha az petrol faturası ödemez mi?Afgan boru hattı ve Ortadoğu petrolünün geleceğinin güvence altına alınması Bakü-Ceyhan'a ihtiyacı artırır mı, yoksa azaltır mı sizce?Ambargo dönemi hariç her savaşta tıkır tıkır işleyen Kerkük-Yumurtalık boru hattı neden son 4 aydır sürekli sabotaja uğruyor dersiniz?Özetle, başta Irak, Büyük Oyun coğrafyasında ekonomik ve siyasi istikrarın sağlanması ABD kadar Türkiye'nin de çıkarına değil mi?Eğer Türk-ABD çıkarı ortak değilse Mehmetçiğin Kábil'de işi neydi? Afgan misyonuna itiraz etmeyenler, Irak'a hangi gerekçeyle muhalif?Soru çok, yer az. Haftaya devam.KARŞI GÖRÜŞ/KATKIMehmetçik, Irak'a girerse nasıl çıkacak? ABD, Vietnam'da olduğu gibi gidebilir, ama Türkiye gidemez. (Prof. Mehmet Erdaş)Amerikan destekli Türk ordusu Fas'tan Endonezya'ya kadar bütün İslam ülkelerine girecek. (Hüseyin Kocabaş)Şii ortaklığı neden tehdit olsun ki, düşünce parametrelerimizi bile ABD'den almayalım. (Burak Bayramlı)ABD, Rusya'yı güneyden kuşatmak için Türkiye'ye ihtiyaç duymayacağı düzenlemeleri yapıyor, Kürdistan paranoyası yersiz değil. (Mustafa Eriç)