Hızlı antijen testi uyarısı! 'Evlerde uygulanan bu testlerle ilgili en büyük risk...'
Güncelleme Tarihi:
PCR testi, koronavirüs enfeksiyonunu tespit etmek için altın standart olarak kabul ediliyor. Omicron'un çoğu ülkede baskın varyant olmasıyla birlikte hızlı antijen testlerinin de yaygın kullanımı başladı. İşte evlerde de kullanılan söz konusu testlerle ilgili tüm detaylar...
Koronavirüs dünyada etkisini sürdürmeye devam ediyor. Çok daha bulaşıcı olan Omicron varyantı ile birlikte vaka sayıları hemen her ülkede rekor seviyelere çıkmış durumda. Bulaşıcılığın bu denli fazla olması sebebiyle testler de her zamankinden daha önemli hale geldi. Ülkemizde yaygın olmasa da hızlı antijen testleri de çok fazla kişi tarafından kullanılmaya başladı.
PCR testlerinde sürüntü alınması işlemi çoğu kişi için oldukça rahatsız edici. Hatta sadece bu sebepten bile test yaptırmaktan kaçınanlar var. Hızlı antijen testleri de sürüntü örneğinin burnun ön deliklerinden alınması sayesinde çok fazla kişinin ilk tercihi olmaya başladı.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi’nin (CDC) şu anki izolasyon rehberliği hızlı antijen testlerine karşı en iyi yaklaşımın beş günlük izolasyon sürelerinin sonuna doğru olduğunu söylüyor. Bu noktada pozitif test etmeye devam edenler, semptomları başladıktan 10 gün sonrasına ulaşana kadar karantinada kalmaya devam etmeli. Negatif test yapan kişiler ise karantinadan çıkabilir ancak 10. güne kadar başkalarının yanında maske takmaya devam etmeli.
TESTLERDEKİ ASIL ÖNEMLİ NOKTA…
Covid-19 testlerinin birçok özelliği olduğunu, asıl önemli noktanın hekimlerin bunlardan neler beklediği olduğunu söyleyen Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Rıdvan Karaali, “Testlerin özellikle iki özelliği çok önemli. Birincisi insanlar arasındaki hastaları yakalama oranı, yani pozitifleri ne kadar doğru yakaladığı. İkincisi ise yalancı pozitiflik vermemesi, yani hasta olmayan birini pozitif göstermemesi. Bu iki kriter salgın yönetiminde önem arz ediyor” dedi.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri’nde, ülkenin test yeteneklerini artırmasına yardımcı olmayı amaçlayan bir programı yöneten Bruce Tromberg, yanlış negatiflerin de olduğunu unutmamak konusunda uyarılarda bulunup “Eğer pozitifseniz, kendinizi gerçekten pozitif kabul edin ve kendinizi izole edin. Yakın zamanda yapılan bir çalışmanın bulduğu gibi, yanlış pozitifler oldukça nadir.” ifadelerini kullandı.
Sürüntü testinden en doğru sonucun virüsün yuvalandığı alandan alınabileceğini vurgulayan Karaali, “Orası da nazofarenks yani burun deliğinden yaklaşık 3,5 cm kadar ilerisi. Virüsün ana yuvasına ulaşıp oradan almak en doğru sonucu veriyor. Tabii ki bu hastalığın dönemiyle de alakalı bir durum. Virüs yükü fazlaysa, nazofarenkse gitmeden diğer alanlarda da yakalanabilir. Ancak biz her hastanın hangi aşamada olduğunu tam bilemediğimiz için en doğru sonucu yakalamak için virüsün en yoğun yuvalandığı alandan almak istiyoruz” ifadelerini kullandı.
Çağlar ise bu yöntemin yeni olmadığını belirterek, “Sürüntü çubukları ile nazofarenks ve orafarenksten (boğazın hemen arkasındaki boşluk) örnek alınması, Covid-19 salgınından çok önce de yaygın olarak kullanılmakta olan bir yöntemdi. Pek çok solunum yolu virüslerinin tespiti için eskiden beri nazofaringeal örnekler alınmakta” dedi.
Grafik: Harun Elibol
BEYİNLE İLGİLİ HERHANGİ BİR YAPIYA ZARARI YOK
Pandeminin ortaya çıktığı günden beri PCR testleri hakkında soru işaretleri mevcut. Bunlardan biri de sürüntü çubuğunun zarar verip vermediği…
Biz de uzmanlarımıza sürüntü testinin beyni koruyan bariyere zarar verip vermediğini sorduk. Uzmanlar ise insan beynine ilişkin herhangi bir zararı olmadığını söyledi.
Karaali, burnumuza su çektiğimizde genzimizde bir yanma hissederiz. Oldukça ince olan sürüntü testi çubuğunu da soktuğumuzda aynı his oluyor diyerek, “İnce ve ucunda pamuk olan bu çubuk, kıkırdak ve dokulara zarar vermeyecek yapıda. Salgının başında ABD’de PCR testi sonrası beyin sıvısı akan bir kadın oldu ve böyle bir vakaya ilk defa rastlanmıştı. Bu kişinin tıbbi geçmişine bakınca ise o bölgeden ameliyat geçirdiği ve bölgedeki kıkırdak ve kemik yapılarının ortadan kaldırıldığını görüyoruz. Dolayısıyla böyle bir vaka üzerinden genelleme yapmak kesinlikle doğru değil” dedi ve ekledi:
“Pandemide ikinci seneyi geride bırakıyoruz ve bugüne kadar milyonlarca test yapıldı. Genel olarak baktığımızda böyle bir komplikasyonla karşılaşılmadı. Ciddi riskleri olan bir test değil. Geniz eti gibi ameliyatlar olanlar için ise hiçbir risk yok. Bu gibi ameliyatlar bölgedeki kıkırdak ve kemik yapısına hiçbir hasar vermiyor.”
TEST BİR PROFESYONEL TARAFINDAN YAPILMALI
PCR testini profesyonel bir kişinin yapmasının çok daha emniyetli olacağını söyleyen Karaali, “Ancak bu süreç içerisinde geliştirilen örnek alma materyalleri ile görseller eşliğinde birçok ülke evde bu testleri uyguluyor. Nasıl yapıldığını, sürüntü örneğinin nasıl alındığını gösteren aplikasyonlarla evde yapılabilir hale geldi. Tabii ki doğruluk oranı bir profesyonelin yaptığı kadar olmasa da evde de doğru sonuca en yakın şekilde yapılabilir” dedi.
Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Yeşim Çağlar da hızlı antijen testleri için örnek alma işleminin uygun prosedürler dahilinde ya da sağlık ekiplerince yapılması gerektiğine dikkat çekerek, “Bireysel örnek alma esnasında uygulayan kişinin becerisi ve konu ile ilgili bilgisi göz önünde bulundurulmalı. Örneğin çubuk kırılabilir, eğilebilir, kişi ani tepkiler verebilir, hapşırık refleksi uyarılabilir gibi durumlar hesaba katılmalı. Burada beyin için değil soluk borusu için dikkat edilmeli. Çünkü soluk borusu dikkatli olunması gereken bir bölge” ifadelerini kullandı.
SEMPTOMLAR BAŞLADIKTAN SONRA KULLANILABİLİR
Koronavirüs gibi hastalıklarda solunum yolunda ne kadar derinden örnek alınırsa testin başarısının da o ölçüde artacağını vurgulayan Çağlar, “PCR testi, alternatiflerine kıyasla solunum yolundan örnek alınma kolaylığı ve etkinliği nedeniyle en sık tercih edilen yöntem. Günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlanan hızlı antijen testleri de üst solunum yolu örneklerinden virüsün çoğalması esnasında açığa çıkan antijenik yapıları saptayacak şekilde dizayn edilmişlerdir. Pozitiflik olasılığı yüksek olan gruplarda (sağlık çalışanları gibi), toplumsal bulaştırıcılığın yüksek olduğu bölge ve yapılarda, asemptomatik kişilerin ve temaslı takibi taramasında, PCR testine erişimin sınırlı olması gibi durumlarda hızlı antijen testleri semptomlar başladıktan 5-7 gün içerisinde aktif olguların saptanması amacıyla kullanılabilir” açıklamalarında bulundu.
BULAŞ RİSKİ YÜKSEK VAKALARI TESPİTTE ETKİLİ
Hızlı antijen testlerindeki negatif sonucun mutlaka PCR ile doğrulanması gerektiğini söyleyen Çağlar, “Antijen testinin sonuçları değerlendirilirken; test kitinin özellikleri (analitik performans değerleri), kullanım amacı (klinik tanı veya tarama), toplumdaki vakaların oranı, test edilen kişinin klinik özellikleri, semptomların varlığı ve süresi, pozitif kişi ile temas, enfeksiyon bölgesine seyahat gibi faktörler dikkate alınmalı.”
“Hızlı antijen testlerinin, Covid bulaşma riski en yüksek olan vakaları tespit etmede çok daha iyi olduğu söylenebilir. Virüs yükü az ise test sonucu pozitif çıkmayabilir.”
CNN International’a konuşan Epidemiyolog Emily Somers, "Hızlı testin arka arkaya iki gün negatif bulunması, bir kişinin artık bulaşıcı olmadığının çok iyi bir göstergesidir." dedi.
*Evde yapılan hızlı antijen testleri orta turbinat ve ön burun deliklerinden sürüntü örneği alınacak şekilde tasarlanmıştır.
BAZI ÜLKELERDE PCR YERİNE KULLANILIYOR
Pandemi süreciyle birlikte antijen testlerini geliştirmeye yönelik çalışmaların da son zamanlarda hız kazandığına dikkat çeken Karaali, “PCR testinin doğruluğuna yakın ev testleri geliştirildi. Hatta bunlar Avrupa’da bazı ülkelerde PCR testinin yerine de kullanılabiliyor. Buradaki risk, hastalığın evresi olabilir. Hastalığın en alevli olduğu ve etkilerin yoğun olduğu dönemde virüs burun ön deliklerine, tükürüğe de yayılıyor. Hastalığın sonlarında, virüs bölünmesinin yavaşladığı dönemlerde buralardan alınan örnekler kısmen yanlış sonuç verebilir. Virüs yükünün yüksek olduğu dönemlerde doğruluk payı da yüksek” dedi.
“Hastalık ateşle başlıyorsa bu çok somut bir etkidir ve kişi bir sağlık profesyoneli olmadan kendi de takip edebilir. Semptomların beşinci gününden sonra virüs yükü hızlıca azalıyor. Dolayısıyla beşinci gün sonunda uygun olmayan bir örnekle yalancı negatifliğe ulaşabiliriz. Testi, semptomların başladığı ilk beş gün içerisinde yapmak çok daha güvenli.”
ETKİNLİĞİ KANITLANMIŞ TESTLER KULLANILMALI
İyi çalışılmış, eşik değeri iyi saptanmış testlerle karşılaştırılması yapılıp etkinliği ve güvenliği saptanmış hızlı antijen testlerinin kullanılması gerektiğini belirten Karaali, “Piyasada çok sayıda antijen testi var. Antijen testlerini de genellememek lazım. Hepsi aynı etkinlikte olan testler değil. Dünya çapında etkinliği ve doğruluğu kanıtlanmış testlerin doğruluk oranı çok daha yüksek” dedi.