Pasifik'te cehennem dalgaları

Papua Yeni Gine adasında yaklaşık 10 bin kişiyi yutan dev deprem dalgası, ya da Japonca adıyla Tsunami, bugünlerde sismoloji uzmanlarının gündemlerinin baş maddesi. Sismologlara göre Tsunami sadece deniz dibi deprem hatlarını barındıran Pasifik Okyanusu'yla, Türkiye'nin de içinde bulunduğu Akdeniz bölgesinde meydana gelebilir.

Merkez üssü Papua Yeni Gine açıklarında deniz dibinde bulunan, 7 şiddetindeki depremin ardından gelen 10 metrelik Tsunami salvosundan kurtulan Lusien Romme anlatıyor:

‘‘O gece tüyler ürpertici bir gümbürtüyle uyandım. Ne olduğunu anlamak için kulübemin önüne çıktım. Çıkmamla beton gibi sert su duvarına çarpmam bir oldu. Ayaklarım yerden kesiliverdi. Kendimden geçmişim. Uyandığımda evden 500 metre ötedeki bir hindistancevizi ağacının tepesindeydim. Tam dört saat orada öylece kaldım. Ancak şafak sökerken ağaçtan inmeye cesaret edebildim.’’ Dehşet gecesinden sağ kurtulan çiftçi Lusien Romme, karısını kaybetmiş, ancak altı yaşındaki kızı hayatta kalmış. Papua Yeni Gine'yi silip süpüren dev dalganın geldiği gibi ani bir hızla yok olduğu, ancak geri çekilirken binlerce insanı, hayvanları, ev ve ağaçları beraberinde götürdüğü bildiriliyor. Şu anda salgın hastalık tehditi altında bulunan Papua Yeni Gine'nin kuzey sahillerinde 50 kilometrelik bir şeritte etkili olan Tsunami, bu yüzyılın en büyük doğal afetlerinden biri sayılıyor.

Tsunami'nin yüksekliği, depremin şiddetiyle doğrudan bağlantılı. Alman sismolog Peter Bormann'ın verdiği bilgiye göre, deprem ne kadar şiddetli olursa, dalganın yüksekliği de o oranda artıyor; dalga düz bir sahile vurduğu zaman, bu engel fren etkisi yapıyor ve dalga alabildiğine şahlanıyor.

Felaketin gerçek boyutları, Tsunami'nin Papua Yeni Gine'yi vurduğu geceden ancak iki gün sonra başkente ulaşıyor ve Sissano Lagünü çevresinde yaşayan halkın hemen hemen tamamen yok olduğu anlaşılıyor. Ölü sayısı da tam olarak bilinemiyor. Resmi rakamlara göre ölü sayısı 2 bin, çünkü o kadar ceset bulunmuş. Ancak gerçek rakamın 10 bin kadar olduğu tahmin ediliyor. Bu arada yeni bir dalga gelir korkusuyla çok sayıda insanın ormanlık alanlarda saklandığı söyleniyor. Bu nedenle de çoban köpekleri, hayatta kalanları arıyor.

Türkiye'yi de vurabilir

Tsunami neden hep Pasifik'te meydana geliyor?

Pasifik Okyanusu'ndaki deprem kuşağı, yeryüzünün en hareketli tektonik yapıya sahip bölgesi. Japonya, Filipinler, Endonezya ve Papua Yeni Gine de dahil olmak üzere Kuzey Pasifik'ten aşağı doğru sayısız volkanik ada uzanıyor. Deprem kuşağının doğu yakasında Kuzey, Orta ve Güney Amerika'nın batı kıyıları bulunuyor. Bu bölgede de, su altında tektonik plato kaymaları meydana geliyor.

Başka bölgelerde de Tsunami oluşabilir mi?

Evet. Örneğin Akdeniz bölgesinde. Türkiye, Yunanistan, İtalya, İspanya, Portekiz kıyılarında oluşabilir. Özellikle Ege'deki Yunan adaları için tehlike mevcut, çünkü bunların çoğu volkanik adalar. Deniz dibindeki platoların kaydığı her bölgede Tsunami meydana gelebilir.

Dalga nasıl yayılır?

Okyanus derinleştikçe, dalganın boyu yükselir ve hızlanır. Tsunami derinliğe bağlı olarak 30 metreye kadar ulaşabilir. Örneğin 5 km'lik derinlikte tsunaminin hızı saatte 800 km'ye yükselir. Papua Yeni Gine'yi vuran 10 metrelik dalganın hızı saatte 36 km'ydi ve altı dakikada kıyıya ulaştı. Depremin ölçeği 8'i aştığı zaman Tsunami Pasifik'te binlerce kilometrelik bir alanı silip süpürebilir. Örneğin Alaska'da bu tür bir deprem meydana geldiği takdirde dalga beş saatte Havai'ye ulaşabilir.