Pasif içicilikle ilgili bildiklerinizi unutun: Üçüncü el duman! İçmeyenler sigaradan nasıl etkileniyor? | 9 SORU 9 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Yeni bir araştırma ile kapalı ortamlardaki sigara dumanı kalıntılarının, giysiler ve yüzeyler tarafından emilerek içici olmayan bireyleri de etkilediği ortaya çıktı. 'Üçüncü el duman' olarak adlandırılan bu kavramla pasif içicilik de tekrar mı tanımlanacak? İçmeyenler hangi koşullarda sigaradan zarar görmeye devam ediyor? Sigara içen biri bebeklerle temas bile etmemeli mi? Uzmanlar anlattı...
Sigara, insan ölümlerine yol açan en önemli unsurlardan biri olarak görülüyor. Çünkü sigara dumanında 7 binden fazla kimyasal bulunuyor ve bunların yüzlercesi zehirli, 50’den fazlası ise doğrudan kanser yapıcı özelliğe sahip.
Söz konusu kimyasalların içerisindeki ‘nikotin’ ise sinir sistemi üzerinde güçlü bir uyarıcı. Bu nedenle sigara içen kişilerde zaman içerisinde nikotine karşı bağımlılık meydana geliyor.
Fakat sigara sadece tüketen kişiye zarar vermiyor. Sigara içmeyenler de pasif içicilik yoluyla etkilenebiliyor. Pasif içiciler için dumanı sadece kısa bir süre solumak bile zararlara neden oluyor.
Ancak yapılan son araştırmalar pasif içiciler için tehdidin daha da büyük olabileceğini ortaya koyuyor. Bilim insanları yeni bir tehdit hakkında uyarıyor: Üçüncü el sigara dumanı…
SİGARA İÇENİN KIYAFETLERİNE UZUN SÜRE DOKUNMAK KANSER RİSKİNİ ARTIRIYOR!
ABD’de Kaliforniya'daki Berkeley Laboratuvarı'ndaki araştırmacılar, 2010 yılında sigara içmenin yüzeylerde mikroskobik toksik kimyasallar bıraktığını tespit etmişti. Fakat araştırmacılar ilk kez 'üçüncü el dumanın potansiyel sağlık etkilerini' ortaya koydu.
Araştırmada sigara içmeyen hatta evde ve iş yerinde sigara dumanına bile maruz kalmayan üç gönüllüye, günde bir paket sigara içen birinin 30 gün boyunca sigara dumanına maruz kalmış uzun kollu tişörtleri ve pantolonları giydirildi. Deneye katılanlar bu giysileri üç saat boyunca üstlerinden hiç çıkarmadılar. Ayrıca üç saatin bir buçuk saatini de sıkı bir şekilde terleyecek kadar egzersiz yaparak geçirdiler.
Üçünden de deneye başlamadan önce ve sonra idrar örnekleri alındı. Araştırmacılar, deneklerden alınan numunelerde kimyasal seviyelerin 86 kat yüksek olduğunu buldu.
Araştırmacı olan baş yazar Dr. Xiaochen Tang, “Nikotin, sigara içme sırasında büyük miktarlarda salınır ve insan derisi de dâhil olmak üzere tüm iç mekân yüzeylerini kaplar. Bu deneyimizde de gördüğümüz gibi dumanın kıyafetlerin üzerinde kalıcı olması, deneklerimize kimyasalların bulaşmasına neden oldu” ifadelerini kullandı.
Araştırma ekibinin bir diğer deneyinde ise fareler kullanıldı. Fareler, derilerinde tütünde bulunan başka bir kanserojen olan NNK ve NNN dozlarına maruz bırakıldı. NNK ve NNN ise nikotininin yanmasıyla ortaya çıkan kanser yapıcı maddeler. Ekip, fareleri kimyasallara maruz bırakmayı bıraktıktan sonra bile bu iki maddenin haftalarca vücutlarında birikmeye devam ettiğini gördüler. Hatta insan akciğer hücreleriyle nasıl etkileşime girdiğini de test ettiklerinde DNA hasarına yol açtığını buldular.
'DUMANSIZ SİGARALARDA DA AYNI RİSK MEVCUT'
Araştırmanın ortaya çıkardığı bulgulara dair bilgilerine başvurduğum Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu, “Çalışmanın ortaya çıkardığı bulgular çok kıymetli. Özellikle sigara içinde birçok madde var ve sayısı 1000’i geçiyor. Bunların bir kısmı uçucu, yani parfüm yağları gibi elbiseye siniyor. Sonra bu giysinin yakınında soluma ile insana zarar veriyor. Bazı maddelerde kömür tozunda olduğu gibi çöküyor ve elbise ile taşınıyor. Eve geldiğinizde hareketlendikçe ortama bu tozu yayıyorsunuz. Burada çok önemli bir şeyi vurgulamak isterim. E- sigaralarda da bu maddeler var. Yani dumansız sigara diye tanıtılan sigaralarda da aynı risk mevcut” ifadelerini kullandı.
'ANNE BABANIN KIYAFETİNDEN BEBEĞE DE GEÇİYOR'
Bir diğer Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Sinem İliaz da sigara dumanı içinde zararlı gaz ve parçacıklara dikkat çekerek, kotinin maddesinin önemini vurguladı ve şu detayları paylaştı:
“Bu maddeler kıyafetlere, kişinin saçlarına ve cildine siniyor. Yine temas yoluyla kişinin üzerindeki bu artıklar başka kişilere iletilebiliyor. Eski yıllarda sigara içen annelerin kıyafetleri yoluyla, bakımından sorumlu oldukları bebeklerine sigara yan ürünlerini iletebildikleri gösterilmişti. Sadece sigara içenlerde bulunan kotinin maddesi sigara içen annelerde tespit edildiği gibi, bebeklerin idrarında da bulunmuştu.”
'EL VE YÜZÜNÜ YIKASA BİLE KİMYASAL VÜCUTTAN ATILMIYOR'
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Tuğçe Kasapoğlu Hürkal ise “Sadece bu son çalışma değil diğer birçok araştırmada da aktif olarak sigara içen kişinin taşıdığı kimyasal partiküllerin çok güçlü olduğunun altı çizilmişti. Hatta sigara içen kişi elini yüzünü yıkasa bile kimyasalların vücuttan atılması çok zor” bilgisini paylaştı.
Bu noktada cevaplanmayı bekleyen pek çok soru bulunuyor. Örneğin; Üçüncü el sigara dumanının fiziksel olarak bireye zararının ortaya çıkma süresi ne kadar? Sigara içilen bir odada duman partikülleri günlerce kalabilir mi?
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada 1,1 milyar kişinin sigara kullandığı, 15 yaş üstü bireylerde ise sigara içme oranının yüzde 21,9 olduğunun altı çiziliyor. Pasif içicilik de yılda 1,2 milyon ölüme neden oluyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada 1,1 milyar kişinin sigara kullandığı, 15 yaş üstü bireylerde ise sigara içme oranının yüzde 21,9 olduğunun altı çiziliyor. Pasif içicilik de yılda 1,2 milyon ölüme neden oluyor.
1-) PASİF İÇİCİLİKLE, ÜÇÜNCÜ EL SİGARA DUMANI ARASINDA BİR FARK VAR MI?
Doç. Dr. Sinem İliaz: İkinci el sigara dumanı maruziyeti veya daha sık bilinen adıyla pasif sigara içiciliği sigara içen bir kişinin sigaradan çektiği nefesi vermesi veya sigara ucunun yanmasıyla oluşan dumanın solunması olarak tanımlanıyor. İkinci el sigara dumanı maruziyetinin akciğer kanseri ve çocuklarda sık solunum yolu enfeksiyonu ve hışıltılı solunum başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olduğu kesin olarak biliniyor.
Yeni karşımıza çıkan üçüncü el sigara dumanı maruziyeti de bir çeşit pasif sigara dumanı maruziyeti. Burada içicinin nefesle ortama verdiği ve sigara ucunun yanmasıyla oluşan sigara dumanının kapalı mekânlardaki eşyalar üzerinde oluşturduğu gaz ve partiküllerin içici olmayan kişileri etkilemesi. Üçüncü el sigara dumanına kalıntı sigara dumanı veya eskimiş sigara dumanı da deniliyor.
2-) ÜÇÜNCÜ EL SİGARA DUMANININ ZARARI NE KADAR SÜREDE ORTAYA ÇIKAR?
Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu: Bu süreleri vermek pek kolay değil. Bilimsel veri için gözlem gerekiyor. Maruziyetin yoğunluğu, kişinin kalıtımsal özellikleri gibi birçok farklı etken hasta olmayı ve bunun için gereken süreyi değiştiriyor. Fakat bazı örnekler var. Gebelikte üçüncü el sigaraya maruz kalanlarda gebelik sonrası depresyon oranı artıyor. Farelerde yapılan bir çalışmada her gün üçüncü el sigara dumanına maruz kalındığında birinci ayda beyinde kanserojen birikmeye başlıyor. Üçüncü ve altıncı ayda hasar yapacak miktara ulaşıyor.
3-) DUMANA MARUZ KALMAK NASIL HASARLARA YOL AÇIYOR?
Doç. Dr. Sinem İliaz: Özellikle ev içinde veya çalıştığımız kapalı alanlarda dumana maruz kalma durumu çok fazla. Vücuda bu maddelerin uzun süreli olarak alınması sonucunda kendisi sigara içmeyen kişilerde dahi akciğer kanseri başta olmak üzere çeşitli kanserler görülüyor.
Kanser gelişmesi aylar veya yıllar içinde olabilir. Vücuttaki diğer etkiler olarak sigara içen kişilerde de gördüğümüz nabzın hızlanması, tansiyon yüksekliği, vücuttaki önemli organların çalışmasından sorumlu ince damarlarda duvar kalınlaşmaları ve tıkanmalar ise daha kısa vadede görülebilecek etkiler olarak ön plana çıkıyor.
4-) SİGARA İÇİLEN BİR ODADA DUMAN PARTİKÜLLERİ GÜNLERCE KALABİLİR Mİ?
Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu: Nikotininin yanması ve ısınmasıyla ortaya çıkan NNK ve NNN, tekstil ürünlerinde kalıyor. Bilimsel bir araştırma yapmadan da bunu görmek zaten mümkün. Ev içi hava kirliliği ölçümlerinde sigara dumanı içindeki parçaların günlerce havada görüldüğü zaten kanıtlanmış bir durum.
Dr. Tuğçe Kasapoğlu Hürkal: Sigara içilen ortamda partiküllerin havada asılı kalma oranları ilk dört saat içinde başlar. Günlerce hatta yaklaşık bir ay boyunca da ortamda kalabilir. Bu konuda yapılan bazı araştırmalar yüzey alanlarının dezenfektanlarla silinmiş olmasının bile partikülleri tamamen yok etmediğini gösteriyor. Hatta yere çökmüş olan partiküllerin daha konsantre olduğu da saptandı.
Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araştırması verilerine göre ülkemizde 13-15 yaş arası çocukların yaklaşık yarısı evlerinde tütün dumanına maruz kalıyor. Bu evlerde yaşayan bebek ve çocuklar doğumlarından büyüyünceye kadar hem ikinci el dumanı hem de üçüncü el dumanı tehdidi altında yaşıyor.
Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araştırması verilerine göre ülkemizde 13-15 yaş arası çocukların yaklaşık yarısı evlerinde tütün dumanına maruz kalıyor. Bu evlerde yaşayan bebek ve çocuklar doğumlarından büyüyünceye kadar hem ikinci el dumanı hem de üçüncü el dumanı tehdidi altında yaşıyor.
5-) SİGARA İÇİLEN MEKÂNI HAVALANDIRMAK YETERLİ Mİ?
Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu: Havalandırmak ortamdaki zararlı madde yoğunluğunu azaltır. Ancak saç ve tekstilde bu maddelerden kurtulmak kolay olmuyor. Havalandırma ile temizlemek günler sürebilir. Fakat havalandırma ile her geçen saat yoğunluğun azaldığının da altını çizmekte fayda var.
Dr. Tuğçe Kasapoğlu Hürkal: Bu alanların sürekli havalandırılması hatta filtre bile koyulmuş olması çok fazla yeterli değil. Aslında filtre sistemleri biraz olsun etkili oluyor ama sigara dumanındaki partikül konsantrasyonu çok güçlü. Bu nedenle filtrenin de tam koruma sağlaması düşük. Yapılması gereken yüzey alanlarının neredeyse her 24 saatte bir temizlenmesi ve perdelerin haftada en az bir kez yıkanmış olması. Fakat bunlar da yüzde 100 koruyuculuğu sağlar demek çok zor. Konuya dair kökten çözüm hiç sigara içmemek.
6-) PASİF İÇİCİLİK İLE BAĞIMLILIK KAZANMAK MÜMKÜN MÜ?
Doç. Dr. Sinem İliaz: Sigara dumanı içindeki nikotin, bağımlılık yapan esas madde. Normalde vücudumuzda olan bu maddeyi sigara yoluyla yüksek dozda almaya alışırız ve eksikliğinde de bu yüksek düzeyde nikotini yeniden sağlamak için tekrar sigara içeriz. Bu nedenle pasif içicilik veya üçüncü el sigara dumanı ile de nikotin alabilir ve teorik olarak bağımlı olabiliriz ancak pasif içicilik ile bağımlılık yapacak düzeyde yüksek nikotin seviyelerine uzun süreli olarak ulaşmak, maruziyetin yoğunluğuna göre değişir.
Dr. Tuğçe Kasapoğlu Hürkal: Daha önce yapılan bir çalışmada ergenlik dönemindeki bir grup gence ve hiç sigara içmeyen yetişkinlerin pasif dumana maruz kalması sonucu ortaya çıkan durum incelenmişti. Bu kişilerin sadece pasif içici olarak sigara dumanını emmesi sonucunda, hiç sigara içmeyenlere oranla 4 ile 8 kata kadar kanlarında nikotin oranlarına rastlanmıştı. Yine bu durum bağımlılık yapar demek için yeterli değil ama yapma ihtimali de var.
7-) DÜN SİGARA İÇİLMİŞ BİR ODADA HAVAYI SOLUMAK DA KİŞİYE ZARAR VERİR Mİ?
Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu: Doğrudan maruz kalmak kadar zararlı değil. Ancak NNK ve NNN örneğinde olduğu gibi ortamda bu maddeler kalıyor. Bebekte ve çocukta daha kolay soruna yol açıyorlar. Güney Kore’de yapılan bir çalışmada 10 yıl önce üçüncü el sigara içiciliğinin çocuklarda üst ve alt solunum yolu sorunlarını yani zatürre gibi enfeksiyonları astım gibi hastalıkları artırdığı gösterildi.
Saçkıran hastalığının kesin çözümü!8-) SİGARA KULLANAN KİŞİLER BEBEKLERE YAKIN TEMASTA BULUNABİLİYOR. BU DURUM BEBEK SAĞLIĞI İÇİN NASIL SORUNLARA NEDEN OLUYOR?
Doç. Dr. Sinem İliaz: Sigara kullanan kişilerin bebeklere yakın temasta bulunması veya öpmesiyle sigaraya ait zararlı maddelerin bebeklere iletilmesi bir gerçek. Hatta sigara içtikten sonra duş alıp bebeğe öyle yaklaşılsa da dumandan tamamen kurtulmuş olmuyorsunuz. Bu partikülü vücuttan hemen atmak hiç kolay değil, çok zor.
Örneğin daha önce yapılan bir çalışmada; ikinci el sigara dumanı maruziyeti ve üçüncü el sigara maruziyeti sonrası kişilerin vücudunda yapılan sigara yan ürünlerinin ölçümünde fark bulunmadı. Yani bu maddeleri vücudumuza almak için sigara içen birinin yanında olup bu dumanı solumak tek yol değil. O andan sonra da bu zararlı maddeler vücudumuza ulaşabilir. Bebeklerin sigara dumanına dolaylı veya direkt maruziyeti sonrası da tekrarlayan üst ve alt solunum yolu hastalıkları ve hışıltılı solunum sık görülüyor, buna çok fazla şahit oluyoruz.
9-) AÇIK ALANDA DA TEHLİKE KAPALI ALAN İLE AYNI MI?
Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu: Duman ve virüs gibi havayoluyla ulaşan zararlılarda yoğunluk önemlidir. Açık havada yoğunluk azdır. Elbette zarar daha az olur. Ancak sırt sırta oturulan bir yerde hava yolu ile ulaşan zararlıların sıkıntı yaratacağı açık. Hele çocuklar için durum daha hassas.
Doç. Dr. Sinem İliaz: Özellikle açık alandaki mekânlarda da masa, sandalye gibi eşyalar üzerinden veya yiyecekler üzerinden üçüncü el sigara dumanına maruz kalmak mümkün. Hatta dumanın tüketilen besinin üzerine sinmesi çok büyük bir tehlike.
Fotoğraflar: İStock