PaÅŸa’ya göre Ermeni sayıları

Ermeni Konferansı’nda suçlama, söylenti ve boÅŸ láf cinsinden her ÅŸey mevcuttu ama böyle bir toplantıda en gerekli olan ÅŸey ortada görünmüyordu: Belge... Türkiye’nin gündemini aylardan bu yana meÅŸgul eden konferansın bu ÅŸekilde ‘láf’ üzerine ÅŸekillendiÄŸini görünce dayanamadım ve 1915 olaylarıyla ilgili bir belge yayımlayayım dedim. Ä°ÅŸte, 1915 olaylarının ‘mimarı’ olmakla suçlanan Talát PaÅŸa’nın ÅŸimdi bende bulunan özel arÅŸivinde yer alan ve daha önce hiç yayımlanmamış son derece önemli bir belge: Ermeni nüfusun 1915 olaylarının öncesinde ve sonrasında viláyetlere göre dağılımı.AYLARDAN bu yana tartıştığımız Ermeni Konferansı ite-kaka nihayet yapıldı ve dün sona erdi.Konferansa dinleyici olarak davet edilenler arasında ben de vardım ama gitmemeyi tercih ettim, fakat içeride konuÅŸulanlardan ánında haberdar oldum ve söylenenlerin mahiyetini öğrenince de, gitmemekle gayet iyi yaptığımı, vakit kaybetmediÄŸimi anladım. ZAVALLILAR EDEBÄ°YATIİçlerini dökmeye çalışan katılımcıların bir kısmı 1915 Türkiyesi’nde bir soykırım yaÅŸandığını ispat edebilmek için var güçleriyle çaba gösterirken bir kısmı iÅŸi nostaljiye vuruyor ve konuyu kulaktan dolma hikáyelere dayandırıp ‘Zavallılar nasıl da yok edildiler’ edebiyatına sarılıyor, hatta hızlarını alamayan kimi katılımcılar da, iÅŸi ‘Ermeniler’i sadece 1915’te deÄŸil, 19. yüzyılda da öldürmüştük’ demeye getiriyordu.Ä°ÅžTE BENÄ°M BELGEMMálum konferansta suçlama, söylenti ve boÅŸ láf cinsinden her ÅŸey mevcuttu ama böyle bir toplantıda en fazla gerekli olan ÅŸey ortada görünmüyordu: Belge... Romancı, yayıncı, filolog, ekonomist yahut sosyolog gibisinden meslek gruplarına mensup olan ve 1915 olayları hakkında söz söyleyebilmek için mutlaka gidilmesi gereken yerlerin başında gelen Osmanlı ArÅŸivleri’nden içeriye adımlarını bir defa bile atmamış olan katılımcılar ortaya tek bir belge koyamamış, ‘aydın’ olma iddiasıyla sadece láf etmiÅŸlerdi.Ä°ÅŸte, Türkiye’nin gündemini aylardan bu yana böylesine meÅŸgul eden málum konferansın bu ÅŸekilde ‘láf’ üzerine ÅŸekillendiÄŸini görünce dayanamadım ve 1915 olaylarıyla ilgili bir belge yayımlayayım dedim.VÄ°LAYETLERE DAÄžILIMBu sayfada gördüğünüz belge, tehcirin ‘mimarı’ olmakla suçlanan sonraki senelerin sadrazamı Talát PaÅŸa’nın ÅŸu anda bende bulunan ve tamamını yakında yayımlayacağım özel arÅŸivinde yer alıyor ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nda 1915 olaylarının öncesinde ve sonrasında var olan Ermeni nüfusun viláyetlere göre dağılımı gösteriliyor. Ä°lk sütunda viláyetlerde 1915 sonrasında var olan Ermenilerin sayısı, ikinci sütunda da aynı viláyetlere tehcir sonrasında baÅŸka bölgelerden gelen Ermenilerin adedi bulunuyor. SEVABINA HEDÄ°YEM‘DiÄŸer bölgelerde’ baÅŸlıklı sütunda o viláyetin çevresinde yaÅŸayan Ermeni nüfus yer alırken, son sütunda tehcir öncesinde, 1914 sayımında mevcut bulunan Ermeni nüfusun dağılımı kaydediliyor ve en altta da genel toplamlar veriliyor. Talát PaÅŸa’ya göre, 1915 öncesinde Anadolu’da 1 milyon 256 bin 403 Ermeni yaşıyor, tehcir sonrasında bu sayı 400 bin civarına iniyor. Konuyla ilgili olarak birinci derece kaynak olma özelliÄŸi taşıyan ve daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olan bu listeyi konferansın belgeden nasibini almamış olan katılımcılarına sevabına hediye ediyorum.TEHCÄ°R ÖNCESÄ° VE SONRASI RAKAMLAR1914’teki nüfus kaydına göre DiÄŸer bölgelerde Yabancı nüfus Åžu anda bulunanyerli nüfusAnkara 44.661 4.560 410 12.766 Musul 0 0 7.033 253 NiÄŸde 4.939 547 850 193 Ä°zmit 56.115 9.464 142 3.880 Kütahya 4.023 0 680 3.932 EskiÅŸehir 8.620 1.104 1.096 1.258 Bolu 3.002 56 551 1.539 Afyonkarahisar 7.498 1.484 1.778 2.234 İçel 350 0 116 252 Karesi 8.663 1.696 124 1.852 Kayseri 47.974 6.778 111 6.650Adana 51.723 19.664 4.257 12.263MaraÅŸ 27.306 2.010 198 6.115 Sivas 141.000 3.993 948 8.097 Beyrut 1.224 0 1.849 50 Kastamonu 9.052 211 185 3.437 Konya 13.078 3.639 14.210 3.730Aydın 19.710 0 5.729 11.901Suriye 0 0 39.409 0Zor 63 0 6.778 201 Hüdávendigár 59.038 10.251 178 2.821 Halep 37.031 19.091 13.591 13.679Urfa 15.616 451 6.687 1.144 Erzurum 125.657 3.364 0 0 Bitlis 114.704 1.061 0 0 Van 67.792 160 0 0 Diyarbekir 56.166 1.849 0 0 Trabzon 37.549 562 0 0 Eláziz 70.060 2.201 0 0 TOPLAM 1.032.614 94.206(1) 106.910 97.247 Ä°stanbul 80.000 0 0 80.000GENEL TOPLAM 1.112.614 94.206 106.910 177.2471330 sayımında Ermeni Gregoryenler’in genel nüfusu 1 milyon 187 bin 818 ve Ermeni Katolikler’in sayısı 63 bin 967’dir. Her ikisinin toplamı1 milyon 256 bin 403’den ibaret olarak gösterilmiÅŸtir. Mevcut nüfusun tamamen kaydedilmediÄŸi için, gerçek miktar 1 milyon 500 bin kadar olacağı gibi, bugün bulunan ve yukarıdaki listede görülen yerli ve yabancıların 284 bin 158 sayısına, ihtiyáten %30 kadar iláve yapmak gerekir. Bu takdirde gerçek mevcut 250 bin ile 400 bin arasında bulunmuÅŸ olur.(1) Ä°ÅŸbu miktar, esásen yabancı sayısına dahildir. 1914 nüfusuna nazaran 68 bin 433’dür.Â