Paris Şartı (21 Kasım 1990)

YENÄ° BÄ°R DEMOKRASÄ°, BARIÅž VE BÄ°RLÄ°K ÇAÄžIAvrupa Güvenlik ve Ä°ÅŸbirliÄŸi Konferansı’na (AGÄ°K) katılan devletlerin devlet veya hükümet baÅŸkanı olan bizler, derin deÄŸiÅŸikliklerin olduÄŸu ve tarihi beklentilerin bulunduÄŸu bir zaman da Paris’te toplandık. CepheleÅŸme çağı ve Avrupa’nın bölünmüşlüğü son bulmuÅŸtur. Ä°liÅŸkilerimizin bundan böyle saygıya ve iÅŸbirliÄŸine dayalı olacağını ilan ediyoruz.Avrupa kendisini mazisinin bıraktıklarından kurtarıyor. Kadın-erkek insanların cesareti, halkların irade gücü ve Helsinki Nihai Senedindeki fikirlerin kudreti Avrupa’da yeni bir demokrasi, barış ve birlik çağı açmıştır.Zamanımız, halklarımızın onlarca yıldır yüreklerinde besledikleri umut ve beklentileri gerçekleÅŸtirme zamanıdır. Bunlar, insan hakları ve temel özgürlüklere dayalı demokrasiye sarsılmaz bir baÄŸlılık, ekonomik serbesti ve toplumsal adalet yolundan elde edilecek refah ile tüm ülkelerimiz için eÅŸit güvenliktir.Nihai Senedin on ilkesi geride kalan 15 yılda daha iyi iliÅŸkilere götüren yolumuzu aydınlattığı gibi, bundan sonra da çok ÅŸeyler baÅŸarma arzusu ile dolu, geleceÄŸe doÄŸru bize rehberlik edecektir. Uluslarımızı özlemlerine uygun bir ÅŸekilde yaÅŸamaya muktedir kılmak için ÅŸimdi baÅŸlayacağımız giriÅŸimlerin temelini tüm AGÄ°K taahhütlerinin eksiksiz uygulanması teÅŸkil etmelidir.Ä°nsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun ÃœstünlüğüUluslarımızın yegane yönetim sistemi olarak demokrasiyi inÅŸa edeceÄŸini ve kuvvetlendireceÄŸini taahhüt ediyoruz. Bu çabamızda aÅŸağıdaki hususlara uyacağız.Ä°nsan Hakları ve temel özgürlüklere her insan doÄŸduÄŸu anda sahip olur, bunlardan feragat edilemez ve hukukun güvencesi altındadır. Devletin birincil sorumluluÄŸu bunları korumak ve geliÅŸtirmektir. Bunlara saygı, aşırı güçlü bir devlete karşı asli bir güvencedir. Bunlara uyulması ve eksiksiz iÅŸlerlik kazandırılması özgürlük , adalet ve barışın temelidir. Demokratik yönetim, düzenli aralıklarla yapılan özgür ve adil seçimlerle ifadesini bulan halk iradesine dayalıdır. Demokrasinin temeli, insanın kiÅŸiliÄŸine saygı ve hukukun üstünlüğüne dayanır. Demokrasi, ifade özgürlüğünün, toplumdaki bütün kesimlere hoÅŸgörü gösterilmesinin ve her fert için fırsat eÅŸitliÄŸinin en iyi güvencesidir.Demokrasi, temsili ve çoÄŸulcu karakteri ile, seçmene karşı sorumluluÄŸu, kamu makamlarının hukuka riayet etmesi ve adaletin yansız bir ÅŸekilde dağıtılmasını da zorunlu kılar. Kimse yasaların üstünde olamaz.Her ferdin düşünce, vicdan ve din ya da inanç özgürlüğüne; dernek kurma ve sukunu bozmayan bir ÅŸekilde toplanma özgürlüğüne; seyahat özgürlüğüne hakkı olduÄŸunu ve hiç kimsenin keyfi olarak gözaltına alınamayacağını ya da tutuklanamayacağını; iÅŸkence ya da diÄŸer zalimane, insan onuruyla baÄŸdaÅŸmayan ya da insanı alçaltan bir muamele ya da cezalandırmaya tabi tutulamayacağını, keza herkesin haklarını bilmeye ve kullanmaya; hür ve adil seçimlere katılmaya; bir suçla itham edildiÄŸi zaman adil ve açık bir ÅŸekilde yargılanmaya; tek başına ya da birlikte mal ve mülk edinmeye ve bireysel giriÅŸimlerde bulunmaya; ekonomik, toplumsal ve kültürel haklardan yararlanmaya hakkı olduÄŸunu hiç bir ayrım yapmaksızın teyit ederiz.Bir ulus içindeki azınlıkların soy, kültür, dil ve din yönünden sahip olduklarını kimliÄŸin korunacağını ve azınlıklara mensup kiÅŸilerin hiç bir ayrım yapılmaksızın kanun önünde tam bir eÅŸitlik içinde iÅŸbu kimliÄŸi serbestçe ifade etmek, korumak ve geliÅŸtirmek hakkına sahip olduklarını teyit ederiz.Hakların herhangi bir ÅŸekilde ihlali karşısında herkesin ulusal ya da uluslararası her türlü etkin çarelere baÅŸvurabilmesine ihtimam gösterilecektir.Bu ilkelere tam bir saygı, yeni Avrupa’yı üzerine inÅŸa etmeye çalışacağımız temeli oluÅŸturmaktadır.Devletlerimiz demokratik kazançları geri çevrilemez kılmak amacıyla birbirleriyle iÅŸbirliÄŸi yapacak ve birbirlerini destekleyeceklerdir.Ekonomik Özgürlük ve SorumlulukEkonomik özgürlük, toplumsal adalet ve çevreden sorumluluk, refah için vazgeçilmezdir.Bireyin demokrasi içinde icra ettiÄŸi ve hukukun üstünlüğü ile korunmuÅŸ bulunan özgür iradesi, verimli bir ekonomik ve toplumsal kalkınma için gerekli temeli oluÅŸturur. Ä°nsan onuruna saygılı ve onu ayakta tutan ekonomik faaliyeti teÅŸvik edeceÄŸiz.Devamlı ekonomik büyüme, refah, toplumsal adalet, artan istihdam ve ekonomik kaynaklarının verimli kullanılmasına yönelik piyasa ekonomilerini geliÅŸtirmek ortak amacımız olup, özgürlük ve siyasi çoÄŸulculuk bu ortak amaç için gerekli öğelerdir.Pazar ekonomisine geçiÅŸ için çabalayan ülkelerin pazar ekonomisine geçmekte gösterecekleri baÅŸarı, önemli ve hepimizin yararınadır. Bu, ortak amacımız olan daha yüksek düzeyde bir refahı paylaÅŸmamızı mümkün kılacaktır. Bu amaçla iÅŸbirliÄŸi yapacağız.Çevrenin korunması tüm uluslarımızın paylaÅŸtığı bir sorumluluktur. Bu alandaki ulusal ve bölgesel çabaları desteklerken daha geniÅŸ ölçekte ortak hareket etme acil ihtiyacını nazarı dikkate almalıyız.Taraf Devletler Arasında Dostane Ä°liÅŸkilerAvrupa’da yeni bir çaÄŸ açılırken Avrupa Devletleri, ABD ve Kanada arasında dostane iliÅŸkileri ve iÅŸbirliÄŸini geliÅŸtirmeye ve pekiÅŸtirmeye, halklarımız arasında dostluÄŸu teÅŸvik etmeye azmetmiÅŸ bulunuyoruz.Avrupa’da demokrasi, barış ve birliÄŸi devam ettirmek ve geliÅŸtirmek için Helsinki Nihai Senedi’nin 10 ilkesine tam sadakatle uyacağımızı ciddiyetle taahhüt ederiz.On ilkenin geçerliliÄŸinin devam ettiÄŸini ve bu ilkelerin uygulanmaya konmasındaki kararlılığımızı teyit ederiz. Tüm ilkeler, her biri diÄŸerleri dikkate alınmak suretiyle yorumlanarak, kayıtsız ÅŸartsız aynı derecede uygulanır. Bu ilkeler iliÅŸkilerimizin temelini oluÅŸturur.BirleÅŸmiÅŸ Milletler Yasası uyarınca yükümlendiÄŸimiz mükellefiyetler ve Helsinki Nihai Senedi’nin gerektirdiÄŸi taahhütlerimize uygun olarak herhangi bir devletin toprak bütünlüğüne veya siyasi bağımsızlığına karşı kuvvet kullanmak ya da kuvvet kullanma tehdidinde bulunmaktan ya da bu belgelerdeki ilke ve amaçlar ile baÄŸdaÅŸmayan diÄŸer herhangi bir ÅŸekilde davranmaktan sakınacağımıza dair kararlılığımızı yineleriz. BirleÅŸmiÅŸ Milletler Yasası uyarınca yükümlenilen mükellefiyetlere uymamanın uluslararası hukukun bir ihlalini teÅŸkil ettiÄŸini hatırlatırız. UyuÅŸmazlıkları barışçı yoldan çözme taahhüdümüzü tekrar teyit ederiz. Taraf devletler arasında anlaÅŸmazlıkların önlenmesi ve çözümü için mekanizmalar geliÅŸtirmek kararındayız.Avrupa’nın bölünmüşlüğü sona ererken güvenlik alanındaki iliÅŸkilerimize, her birimizin bu alandaki tercih özgürlüğüne tam anlamıyla saygı göstererek yeni bir nitelik kazandırmaya çaba harcayacağız. güvenlik bölünme kabul etmez ve katılan devletlerin her birinin güvenliÄŸi, bütün ötekilerin güvenliÄŸine ayrılmaz bir ÅŸekilde baÄŸlıdır. Dolayısıyla aramızda güven ve güvenliÄŸi güçlendirmek ve silahsızlanmayı ve silahların kontrolünü gerçekleÅŸtirmek için iÅŸbirliÄŸi yapacağımızı taahhüt ediyoruz. Yirmi iki devletin iliÅŸkilerini daha iyileÅŸtirmek için yaptıkları ortak deklârasyondan mutluluk duyuyoruz.Ä°liÅŸkilerimiz demokratik deÄŸerleri, insan hakları ve temel özgürlükleri müştereken benimsemek temeline dayanacaktır. Devletlerimiz arasında barış ve güvenliÄŸi güçlendirmesi için demokrasi konusundaki geliÅŸmeleri ve insan haklarına saygı ile insan haklarının etkin kullanımının kaçınılmaz olduÄŸu inancındayız. Halkların eÅŸit haklara sahip bulunduÄŸunu ve Halkların BirleÅŸmiÅŸ Milletler Yasasına ve devletlerin toprak bütünlüğüne iliÅŸkin olanlar dahil, kendi kaderlerini belirlemeye hakları olduÄŸunu tekrar teyit ederiz.Ekonomik, sosyal, kültürel, çevresel ve insancıl sorunları çözmek için siyasi danışmaları artırmaya ve iÅŸbirliÄŸini geniÅŸletmeye kararlıyız. Bu ortak kararımız ve artan karşılıklı bağımlılığımız on yılların yarattığı güvensizliÄŸin üstesinden gelinmesine, istikrarın güçlendirilmesine ve birleÅŸik bir Avrupa inÅŸasına yardımcı olacaktır.Biz, Avrupa’nın diÄŸer ülkelerle diyaloga ve iÅŸbirliÄŸine açık ve mübadeleden yana ve geleceÄŸin tehditlerine ortak cevaplar bulma arayışına girmiÅŸ bir barış kaynağı olmasını istiyoruz.GüvenlikAramızdaki dostane iliÅŸkiler demokrasinin güçlendirilmesinden ve güvenliÄŸin artırılmasından yarar saÄŸlayacaktır.Yirmi iki taraf devlet arasında silahlı kuvvetlerde indirime gidilmesini saÄŸlayacak Avrupa’da Konvansiyonel Kuvvetler AndlaÅŸmasının (AKKA) imzalanmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Taraf devletler arasında saydamlığı ve güvenlik artırıcı önlemlerin kabulünü onaylıyoruz. Bunlar Avrupa güvenliÄŸin ve istikrarın güçlendirilmesi yönünde önemli adımlardır.AGÄ°K süreci çerçevesinde güvenliÄŸe ve iÅŸbirliÄŸine getirilen yeni yaklaşımların yanı sıra Avrupa’da Konvansiyonel Kuvvetler AndlaÅŸmasının sonucu olarak, silâhlı kuvvetlerde ÅŸimdiye deÄŸin görülmemiÅŸ ölçülerde indirime gidilmesi, Avrupa’da güvenliÄŸin yeni bir anlam kazanmasına ve iliÅŸkilerimize yeni bir boyut getirilmesine yol açacaktır. Bu baÄŸlamda devletlerin kendi güvenlik düzenlemelerini seçme özgürlüklerini bütünüyle tanıyoruz.BirlikÖzgür tüm Avrupa yeni bir baÅŸlangıç istiyor. Halklarımızı bu büyük çabaya katılmaya davet ediyoruz.12 Eylül 1990 günü Almanya hakkında Moskova’da imzalanan Nihai Çözüm AndlaÅŸmasını büyük bir memnuniyetle kaydediyor ve Alman Halkının, AGÄ°K Nihai Sened ilkelerine uygun olarak ve komÅŸuları ile tam bir andlaÅŸma içinde bir devlet halinde birleÅŸmiÅŸ olmasını yürekten memnuniyetle karşılıyoruz. Almanya ulusal birliÄŸinin kurulması, istikrar, barış ve iÅŸbirliÄŸi konusunda sorumlu olduÄŸunun bilincinde olan birleÅŸik, demokratik bir Avrupa’da adil ve kalıcı bir barış düzenine önemli bir katkıdır.Kuzey Amerika ve Avrupa Devletlerinin müşterek iÅŸtiraki AGÄ°K’in temel bir özelliÄŸidir. GeçmiÅŸ baÅŸarıların altında bu katılım vardır ve AGÄ°K sürecinin geleceÄŸi için gereklidir. Paylaşılan deÄŸerlere sürekli bir baÄŸlılık ve ortak mirasımızı bizi biraraya getiren baÄŸlardır. Zengin bir çeÅŸitlilik gösteren uluslarımız, iÅŸbirliÄŸini her alanda geniÅŸletme taahhüdünde beraberdir. KarşılaÅŸtığımız tehditler yalnızca ortak eylem, iÅŸbirliÄŸi ve dayanışma ile ortadan kaldırılabilir.AGÄ°K ve DünyaUluslarımızın kaderi tüm diÄŸer ulusların kaderine baÄŸlıdır. BirleÅŸmiÅŸ Milletleri ve onun uluslararası barış, güvenlik ve adaleti geliÅŸtirmedeki rolünün güçlendirilmesini tümüyle destekliyoruz. BirleÅŸmiÅŸ Milletlerin Yasasında sayılan, ilke ve amaçlara baÄŸlılığımızı tekrar teyid ederiz ve bu ilkelerin tüm ihlallerini kınarız. BirleÅŸmiÅŸ Milletlerin dünyadaki giderek artan rolünü ve devletlerimiz arasındaki iliÅŸkilerin iyileÅŸmesiyle beslenen artan etkinliÄŸini memnuniyetle kabul ediyoruz.Dünyanın büyük bir kısmının çok büyük ihtiyaçlar içinde olduÄŸunu bilerek bütün öteki ülkelerle dayanışma sözü veriyoruz. Onun için bugün Paris’ten dünyadaki tüm uluslara çaÄŸrıda bulunuyoruz. Temel insani deÄŸerler manzumesini korumak ve yüceltmek için ortak bir çaba içersinde tüm devletlerle ve bunların her birisiyle bir araya gelmeye hazırız.GELECEK İÇİN REHBER Ä°LKELERTüm AGÄ°K ilke ve hükümlerinin eksiksiz uygulanması için üstlendiÄŸimiz saÄŸlam taahhüdümüzden yola çıkarak, ÅŸimdi halklarımızın ihtiyaç ve özlemlerini karşılamak üzere iÅŸbirliÄŸimizin dengeli ve kapsamlı bir ÅŸekilde geliÅŸmesine yeni bir atılım kazandırmak hususunda azimliyiz.Ä°nsani BoyutÄ°nsan haklarına ve temel özgürlüklere olan saygımızın vazgeçilmez olduÄŸunu beyan ederiz. AGÄ°K’in insani boyutuna iliÅŸkin hükümlerini eksiksiz uygulayacağız ve geliÅŸtireceÄŸiz.Ä°nsani boyut konferansının Kopenhag toplantısı belgesinden yola çıkarak demokratik kurumları güçlendirmek ve hukuk devleti ilkelerinin üstünlüğü uyulmasını geliÅŸtirmek için iÅŸbirliÄŸi yapacağız. Bu amaçla 4-15 Kasım 1991 tarihleri arasında Oslo’da bir uzmanlar semineri toplamaya karar veriyoruz.Barış, adalet, istikrar ve demokrasinin yanı sıra halklarımız arasındaki dostane iliÅŸkilerin, ulusal azınlıkların, kültürel, etnik, dil ve dini kimliklerinin korunmasını ve bu kimliÄŸin geliÅŸtirilmesi için uygun koÅŸulların yaratılmasını gerektirdiÄŸine olan derin inancımız tekrar teyit ederiz.Ulusal azınlıklarla ilgili sorunların ancak bir siyasi çerçevede tatminkar olarak çözülebileceÄŸini beyan ederiz. Åžunu da kabul ederiz ki, ulusal azınlık mensubu kiÅŸilerin haklarına, evrensel insan haklarının bir parçası olarak, eksiksiz saygı gösterilmelidir. Azınlıklar konusunda daha sıkı iÅŸbirliÄŸi yapmak ve onları daha iyi korumak ivedi gereksiniminin bilincinde olarak, 1-19 Temmuz 1991 tarihleri arasında Cenevre’de ulusal azınlıklar konusunda bir uzmanlar toplantısı düzenlemeye karar veriyoruz.Her çeÅŸit ırkçı ve etnik nefret, Yahudi aleyhtarlığı, yabancı düşmanlığı ve kim olursa olsun insanlara farklı davranılmasına ve keza dini ve ideolojik nedenlerle insanlara eziyet edilmesine karşı mücadele etmek konusundaki kararlılığımızı ifade ederiz.AGÄ°K taahhütlerimize uygun olarak, seyahat özgürlüğünün, vatandaÅŸlarımız arasındaki temasların, bilgi ve düşüncelerin özgürce akışının özgür toplumlar ve serpilen kültürlerin devamı ve geliÅŸimi için çok gerekli olduÄŸunu vurgularız.Ä°nsani boyut mekanizması yararlı olduÄŸunu kanıtlamıştır. O nedenle yeni yöntemlerle onu geliÅŸtirmeye kararlıyız. Bu mekanizma çerçevesinde ortaya atılabilecek insan hakları sorunlarında deneyim sahibi uzmanlar ve seçkin ÅŸahsiyetler arasından bir meslektaşımızın hizmetlerinden yararlanılabilir. Bu mekanizma baÄŸlamında kiÅŸilerin haklarının korunmasına katılımlarını gözeteceÄŸiz. Dolayısıyla bu konudaki yükümlülüklerimizi özellikle Moskova’da yapılan Ä°nsani Boyut Konferansında, devletlerimizin tarar olmuÅŸ bulunabilecekleri uluslararası andlaÅŸmalardan doÄŸan yükümlülükleri daha da geniÅŸletmeyi taahhüt ediyoruz.Avrupa Konseyi’nin, insan haklarına, demokrasi ilkelerine, hukuk devletinin ve kültürel iÅŸbirliÄŸinin geliÅŸmesine yaptığı katkıyı kabul ediyoruz. Bazı katılan devletlerin Avrupa Konseyi’ne ve onun Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesine katılmak için harekete geçmiÅŸ olmalarını memnuniyetle karşılıyoruz. Aynı zamanda Avrupa Konseyi’nin kendi deneyimlerini AGÄ°K’e sunmaya hazır oluÅŸunu da memnuniyetle karşılıyoruz.GüvenlikAvrupa’da deÄŸiÅŸen siyasi ortam, askeri güvenlik alanında ortak çabalar için yeni olanaklar yaratmaktadır. Avrupa’da Konvansiyonel Kuvvetler AndlaÅŸması ile Güven ve Güvenlik Artırıcı Önlemler (GGAÖ) konusundaki görüşmeler ile elde edilen önemli baÅŸarılar üzerine çalışmaları sürdüreceÄŸiz. Güven ve Güvenlik Artırıcı Önlemler görüşmelerini aynı görev uyarınca sürdürmeyi ve 1992’de Helsinki’de toplanacak olan AGÄ°K izleme toplantısına kadar bitirmeyi taahhüt ediyoruz. Aynı ÅŸekilde katılan ilgili devletlerin Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Görüşmelerine aynı görev anlayışı ile sürdürmek ve bu görüşmelerin en geç Helsinki Ä°zleme Toplantısı’nda sonuçlandırmaya çalışmak yolundaki kararını da memnuniyetle karşılıyoruz. Ulusal bir hazırlık dönemi takiben, tüm taraf devletler arasında güvenlik alanında daha kapsamlı bir iÅŸbirliÄŸi oluÅŸturulması ve Helsinki Ä°zleme Toplantısını takiben, tüm taraf devletler arasında güvenlik alanında daha kapsamlı bir iÅŸbirliÄŸi oluÅŸturulması ve Helsinki Ä°zleme Toplantısını takiben 1992 yılına kadar bütün taraf devletlere açık yeni silahsızlanma ve güven ve güvenlik artırıcı önlemler görüşmelerine baÅŸlanmasına yönelik olarak 34 taraf devlet arasında görüşmelerde ve danışmalarda bulunulmasını bekliyoruz.Kimyasal silahların etkin bir ÅŸekilde denetlenmesi, global ve kapsamlı olarak yasaklayacak bir sözleÅŸmenin en kısa zamanda akdedilmesini istiyor ve bu sözleÅŸmenin ilk imzacıları olmayı düşünüyoruz. Açık Semalar ( Open Skies) giriÅŸiminin önemini tekrar teyit ediyor ve bu görüşmelerin en kısa zamanda baÅŸarılı bir ÅŸekilde sonuçlanmasını istiyoruz.Avrupa’da çatışma tehdidi azalmış olmakla beraber, diÄŸer tehlikeler toplumlarımızın istikrarını tehdit etmektedir. Taraf devletlerin bağımsızlığını, egemen eÅŸitliÄŸini ya da toprak bütünlüğünü ihlal eden faaliyetlere karşı demokratik grupları savunmak hususunda iÅŸbirliÄŸi yapmaya kararlıyız. Dışarıdan yapılan baskı, zora baÅŸvurma ve yıkıcılık gibi yada dışı faaliyetler burada söz konusu olan özelliklerdir.Her türlü terorist eylemleri, yöntemleri ve uygulamaları açıkça suç olarak kınıyor ve bunların ikili olduÄŸu kadar çok taraflı iÅŸbirliÄŸi ile ortadan kaldırılması için çalışmaya kararlı olduÄŸumuzu ifade ediyoruz. UyuÅŸturucu maddeler kaçakçılığı ile mücadele etmek için güçlerimizi birleÅŸtireceÄŸi. Devletlerin kuvvet kullanmaktan ve kuvvet kullanma tehdidinde bulunmaktan sakınma yükümlülüklerinin önemli bir tamamlayıcısı uyuÅŸmazlıkların barışçıl yollarla çözümüdür. Her ikiside uluslararası barış ve güvenliÄŸi devam ettirilmesi ve saÄŸlamlaÅŸtırılması için temel unsurlardır. Bunun bilincinde olarak çıkabilecek uyuÅŸmazlıkların siyasal yolla önlemenin etkin yollarını arayacağımız gibi, çıkabilecek herhangi bir uyuÅŸmazlığı uluslararası hukuka uygun olarak barışçı yoldan çözmenin isabetli mekanizmalarını da belirleyeceÄŸiz. Dolayısıyla bu alanda yeni iÅŸbirliÄŸi ÅŸekilleri aramayı ve özelikle bir üçüncü tarafın kabulü zorunlu olan müdahalesi dahil, uyuÅŸmazlıkları barışçıl yoldan çözmeye yönelik bir dizi yöntemleri aramayı taahhüt ediyoruz. UyuÅŸmazlıkları barışçı yoldan çözmek konusunda Valletta’da yapılacak toplantıdan azami ölçüde yararlanılması gerektiÄŸini vurguluyoruz. DışiÅŸleri Bakanları Konseyi Valletta Toplantısı raporunun dikkate alacaktır.Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸiPazar ekonomisine dayalı ekonomik iÅŸbirliÄŸinin iliÅŸkilerimizin temel bir öğesi olduÄŸunu ve bunun müreffeh ve birleÅŸik bir Avrupa’nın kurulmasına katkısı olacağını vurguluyoruz. Sonuçlarını kuvvetle desteklediÄŸimiz Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸi Bonn Konferansı Belgesinde de ifadesini bulduÄŸu gibi, demokratik kurumlar ve ekonomik özgürlük ekonomik ve sosyal geliÅŸmeye yardımcı olur.Ekonomik, bilimsel ve teknolojik alandaki iÅŸbirliÄŸinin bugün AGÄ°K’in temel direÄŸi haline geldiÄŸini belirtiyoruz. Taraf devletler bu alandaki geliÅŸmeleri periyodik olarak gözden geçirmeli ve bu alanlarda yeni atılımlar kaydetmelidirler. Ekonomik iÅŸbirliÄŸimizin geniÅŸletilmesi, hür teÅŸebbüsün teÅŸvik edilmesi, ticaretin GATT( Ticaret ve Tarifeler Hakkında Genel AndlaÅŸma) kurallarına göre artırılması ve çeÅŸitlendirilmesi gerektiÄŸine inanıyoruz. Sosyal Adalet ile Sosyal GeliÅŸmeyi denetleyeceÄŸiz ve halklarımızın refahını daha da ileri götüreceÄŸiz. Bu baÄŸlamda iÅŸsizlik sorununa yönelik etkin politikaların önemini kabul ediyoruz.24 ülke grubu tarafından taahhüt edilmiÅŸ bulunduÄŸu üzere, pazar ekonomisine geçmeye ekonomik ve toplumsal büyümenin temelini oluÅŸturmaya çalışan demokratik ülkeleri desteklemeye devam etmek ihtiyacını tekrar teyit ederiz. Bu ülkelerin uluslararası ekonomik ve mali sistemle daha fazla bütünleÅŸmeleri, bu bütünleÅŸmenin yararları kadar yükümlülüklerini de kabul etmeleri gereÄŸini de vurguluyoruz.AGÄ°K süreci içinde ekonomik iÅŸbirliÄŸine daha fazla önem verilirken kalkınmakta olan katılan devletlerin çıkarlarının dikkate alınması gerektiÄŸini düşünüyoruz.Ä°nsan hakları ve temel özgürlüklerinin gösterilecek saygı ve bunların ileriye götürülmesi ile bilimsel ilerleme arasındaki bağı hatırlatırız. Bilim ve teknoloji alanındaki iÅŸbirliÄŸi, ekonomik ve sosyal kalkınmamızda önemli bir rol oynayacaktır. Dolayısıyla katılan devletler arasındaki var olan teknolojik mesafenin kapatılması için bu alandaki iÅŸbirliÄŸi, bilimsel ve teknolojik bilgilerin daha büyük ölçüde paylaşılması yönünde geliÅŸmedir. Katılan devletleri insan potansiyelini ve özgür giriÅŸim ruhunu geliÅŸtirmek için birlikte çalışmaya teÅŸvik ederiz.Ekonomik ve sosyal kalkınma için, enerji, nakliye ve turizm alanlarında devletlerimiz arasında var olan iÅŸbirliÄŸine gerekli hızı vermeye kararlıyız. Enerji kaynaklarını, çevreyi de dikkate alarak ekonomik ve rasyonel bir ÅŸekilde geliÅŸtirmek ve en iyi koÅŸulları yaratmak için atılacak adımları özellikle olumlu karşılıyoruz.Avrupa’nın siyasal ve ekonomik kalkınmasında Avrupa TopluluÄŸu’nun önemli rolünü kabul ediyoruz. BM Avrupa Ekonomik Komisyonu, Bretton Woods Kurumları, Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Kalkınma TeÅŸkilatı (OECD), Avrupa Serbest Ticaret BirliÄŸi (EFTA) Uluslararası Ticaret Odası gibi uluslararası ekonomik örgütlerin de Avrupa Ä°mar ve Kalkınma Bankasının kurulmasıyla güçlenecek olan ekonomik iÅŸbirliÄŸinin daha da ileriye götürülmesinde önemli görevleri olacaktır. Amaçlarımıza ulaÅŸmak için bu örgütlerin faaliyetlerini etkin bir ÅŸekilde koordine etmek gereÄŸini ve devletlerimizin bu faaliyetlere katılması için yöntemler bulmak ihtiyacını vurguluyoruz.ÇevreÇevre sorunlarının ivedilikle üstesinden gelinmesi gereÄŸini ve bu alanda bireysel ve birlikte çaba gösterilmesinin önemini kabul ediyoruz. Hava, su ve toprakta yeniden saÄŸlam bir ekolojik denge kurup sürdürmek için çevremizi korumak ve iyileÅŸtirmek yolundaki çabalarımızı yoÄŸunlaÅŸtırmayı taahhüt ediyoruz. Bu amaçla, çevreye iliÅŸkin ortak yükümlülükler ve hedeflerin oluÅŸturulmasında AGÄ°K sürecinden azami ölçüde yararlanmaya ve böylelikle Sofya Çevre Koruma Toplantısı Raporu’nda öngörülen faaliyetleri sürdürmeye kararlıyız.Çevrenin iyileÅŸtirilmesinde fertlere ve kamuya giriÅŸim olanakları saÄŸlayacak iyi bilgilendirilmiÅŸ bir toplumun rolünü vurguluyoruz. Bu amaçla, çevre konusunda toplumun eÄŸitimi geliÅŸtirmeye ve duyarlılığını proje, program ve politikaların çevre üzerine halkı bilgilendirmeyi taahhüt ediyoruz.Gerekli önlemleri almak için kendi olanakları yetersiz kalan ülkeleri desteklemek ihtiyacını dikkate alarak, temiz ve düşük atıklı teknoloji yaratmaya öncelik veriyoruz.Çevre politikalarının etkin uygulanmasını saÄŸlamak için bu politikaların gerekli yasal önlemler ve yönetsel yapılar ile desteklenmesi gereÄŸini vurguluyoruz. Varolan taahhütlere uyulmasının sistemli bir ÅŸekilde deÄŸerlendirilmesini ve dahası çevrenin durumunu ve potansiyel çevresel tehlikeler hakkında uyarı ve bilgi alışveriÅŸi bakımından daha kapsamlı taahhütlerin ortaya konmasını öngören yeni önlemlere ihtiyaç bulunduÄŸunu vurguluyoruz. Avrupa Çevre TeÅŸkilatı’nın (EEA) kurulmasını da memnunlukla karşılıyoruz.BM Çevre Programı ( UNEP), BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (ECE/UN), OECD gibi çevrenin korunması ile uÄŸraÅŸan halen varolan çeÅŸitli uluslararası kuruluÅŸlardaki etkinliklerin, yapılan etütlerin ve politikaların yeniden gözden geçirilmesini memnunlukla karşılıyoruz. Bunların iÅŸbirliÄŸini kuvvetlendirmeleri ve etkin bir eÅŸgüdüm içinde olmaları ihtiyacını vurguluyoruz.KültürOrtak Avrupa kültürümüzün ve paylaÅŸtığımız deÄŸerlerin kıtanın bölünmüşlüğünün ortadan kaldırılmasındaki çok önemli katkısını kabul ediyoruz. Dolayısıyla yaratıcı özgürlüğe tüm zenginliÄŸi ve çeÅŸitliliÄŸi ile kültürel ve manevi mirasımızın korunması ve geliÅŸtirilmesine olan baÄŸlılığımızı vurguluyoruz.Avrupa’da meydana gelen son deÄŸiÅŸiklikler karşısında, Crascow sempozyumunun artan önemini vurguluyor ve kültür alanında daha yoÄŸun iÅŸbirliÄŸinin ana hatlarını mütaala etmesini bekliyoruz. Avrupa Konseyi’nin bu sempozyuma katkıda bulunamaya davet ediyoruz.Halklarımız arasında daha fazla karşılıklı yakınlık kurmak için katılan devletlerin birbirlerinin kentlerinde kültür merkezleri açmalarını, iÅŸitsel görsel alanda daha fazla iÅŸbirliÄŸi ve müzik, tiyatro, edebiyat ve sanat alanında daha geliÅŸmiÅŸ temaslarda bulunmasını destekliyoruz.Özellikle gençler arasında kültürel deÄŸiÅŸimler, eÄŸitimin tüm dallarında iÅŸbirliÄŸi, daha açık olarak diÄŸer devletlerin dillerin öğretim ve eÄŸitim yolu ile insanların birbirlerini daha iyi anlamasını geliÅŸtirmek üzere ulusal politikasında özel çaba harcamaya kararlıyız. Bu eylemin ilk sonuçlarını 1992 Helsinki Ä°zleme Toplantısı’nda incelemeyi düşünüyoruz.Göçmen İşçilerGöçmen işçilerin ve onların ev sahibi ülkelerdeki yasal olarak ikamet eden ailelerin sorunlarının ekonomik, kültürel ve sosyal yönleri olduÄŸu kadar insani boyutu olduÄŸunu da kabul ediyoruz. Onların haklarını korumanın ve ileriye götürmenin, aynı zamanda ilgili uluslararası yükümlülüklere saygı gösterilmesinin ortak kaygımızı olduÄŸunu yeniden teyit ediyoruz.AkdenizAvrupa’da meydana gelen köklü siyasi deÄŸiÅŸikliklerin Akdeniz Bölgesi içinde olumlu iÅŸaretler içereceÄŸini düşünüyoruz. Onun için, Avrupa’daki istikrarın önemli bir unsuru olarak Akdeniz’de güvenlik ve iÅŸbirliÄŸini kuvvetlendirmeye yönelik çabalarımızı sürdüreceÄŸiz. Akdeniz konusunda sonuçlarını desteklediÄŸimiz Palam de Mallorca Toplantısının raporunu mennunlukla karşılıyoruz.Bölgede hüküm süren gerilimler ile ve ortadaki önemli sorunlara, Nihai Senedin ilkelerine saygı içinde, barışçı yollardan adil, yaÅŸama geçirilebilir ve kalıcı çözümler bulmak hususundaki çabalarımızı yoÄŸunlaÅŸtırmaya olan kararlılığımızı yineliyoruz.AGÄ°K’e katılmayan Akdeniz devletleri ile iliÅŸkilerimizi uyumlu bir ÅŸekilde geliÅŸtirmek ve çeÅŸitlendirmek için olumlu koÅŸullar geliÅŸtirmek istiyoruz. Ekonomik ve sosyal kalkınmayı ileri götürmek ve böylece bölgede istikrarı artırmak amacıyla bu devletler ile daha fazla iÅŸbirliÄŸi yapılacaktır. Bu amaçla bu ülkeler ile birlikte Avrupa ile Akdenizli komÅŸular arasındaki refah farkını azaltmaya gayret edeceÄŸiz.Hükümet Dışı ÖrgütlerHükümet dışı örgütlerin, dini ve diÄŸer gruplar ile bireylerin AGÄ°K hedeflerinin gerçekleÅŸmesi için oynadıkları önemli rolü hatırlatıyor ve AGÄ°K taahhütlerinin katılan devletler tarafından yerine getirilmesine yönelik faaliyetlerini daha da kolaylaÅŸtırmayı sürdüreceÄŸiz. Bu örgütler, gruplar ve bireyler önemli görevlerini yerine getirebilmek için, AGÄ°K’in faaliyetlerine ve yeni yapılarına, uygun bir ÅŸekilde katılmalıdırlar.AGÄ°K SÃœRECÄ°NÄ°N YENÄ° YAPILARI VE KURUMLARIÄ°nsan haklarını demokrasi ve hukukun üstünlüğüne saygıyı pekiÅŸtirmek, barışı kuvvetlendirmek ve Avrupa’da birliÄŸi ileri götürmek için gösterdiÄŸimiz ortak çabalar yeni nitelikte bir siyasi diyalog, iÅŸbirliÄŸi ve AGÄ°K yapılarının geliÅŸtirilmesini gerekli kılıyor.Gelecekteki iliÅŸkilerimize ÅŸekil vermek için, her düzeydeki danışmalarımızın yoÄŸunlaÅŸtırılması birincil öneme sahiptir. Bunun için aÅŸağıdaki hususları kararlaÅŸtırıyoruz:Biz, devlet yad hükümet baÅŸkanları gelecek defa Helsinki’de 1992 AGÄ°K Ä°zleme Toplantısı münasebetiyle biraraya geleceÄŸiz. Daha sonra müteakip izleme toplantıları münasebetiyle karşılacağız.DışiÅŸleri bakanlarımız, Konsey olarak, en az yılda bir defa düzenli olarak toplanacaklardır. Bu toplantılar AGÄ°K süreci içindeki siyasi danışmaların merkezi forumunu oluÅŸturacaktır. Konsey AGÄ°K’e iliÅŸkin sorunları görüşecek ve uygun kararları alacaktır.Konseyin ilk toplantısı Berlin’de yapılacaktır.Ãœst Düzey Memurlar Komitesi, Konsey toplantılarını hazırlayacak ve kararlarını yürütecektir. Komite güncel sorunları inceleyecek, Konseye tavsiyede bulunmak dahil uygun kararları alabilecektir.Acil sorunları görüşmek üzere taraf devletler temsilcilerinin katılacakları toplantılar düzenlenmesi kararlaÅŸtırılabilecektir.Konsey, aciliyet kesbeden konularda Ãœst Düzey Memurlar Komitesinin toplanması için kurallar geliÅŸtirilmesini inceleyecektir.Taraf devletler tarafından diÄŸer bakanların da toplantılar yapmasına karar verilebilir.Bu görüşmelere gerekli yönetsel desteÄŸi saÄŸlamak için Prag’da bir sekreterlik kuruyoruz.Taraf devletlere geliÅŸmeleri görmek, yükümlülüklerin uygulanmasını gözden geçirmek ve AGÄ°K sürecinde öngörülen yeni giriÅŸimleri görüşme olanağı vermek için, taraf devletlerin izleme toplantıları iki yılda bir yapılacaktır.UyuÅŸmazlık risklerini azaltmakta Konseye yardımcı olmak için Viyana’da bir UyuÅŸmazlıkları Önleme Merkezi kurmaya karar veriyoruz. Katılan devletler içinde seçimlere iliÅŸkin temasları ve bilgi alışveriÅŸini kolaylaÅŸtırmak üzere VarÅŸova’da bir Hür Seçimler Bürosu kurmaya karar veriyoruz.Parlamenterlerin AGÄ°K sürecinde oynayabilecekleri önemli rolü kabul ederek, tüm katılan devletlerden gelecek parlamento üyelerinin oluÅŸturacağı bir AGÄ°K Parlamenterler Asamblesi kurulmak suretiyle parlamentoların AGÄ°K’e daha fazla katılımlarını diliyoruz. Bunun için bu alanda varolan bilgiden ve yapılmış iÅŸlerden yararlanarak böyle bir AGÄ°K Parlamenter Asamblesinin hangi alanlarda faaliyet göstereceÄŸini, çalışma yöntemlerini ve içtüzüğünü görüşmek üzere parlamenter düzeyde temaslar yapılmasını ısrarla tavsiye ediyoruz.DışiÅŸleri Bakanlarımızdan bu konuyu Konseyin yapacağı ilk toplantıda incelemelerini istiyoruz.Yeni bir Avrupa için Paris Åžartı’nın içerdiÄŸi bazı hükümlere iliÅŸkin usul ve teÅŸkilat düzenlemeleri, Paris Åžartı ile birlikte kabule dilen Tamamlayıcı Belge’de gösterilmiÅŸtir.Ä°ÅŸbu belgenin ve Tamamlayıcı Belge’nin içerdiÄŸi kararların uygulanmasını saÄŸlamak için gerekebilecek ek tedbirlerin alınması ve Avrupa’da güvenlik ve iÅŸbirliÄŸinin güçlendirilmesi için gösterilecek yeni çabaların tasarlanması için Konsey’i görevlendiriyoruz.Konsey Tamamlayıcı Belge’de gerekli göreceÄŸi deÄŸiÅŸiklikleri yapabilir. Yeni bir Avrupa İçin Paris Åžartı’nın Ä°ngilizce, Fransızca, Almanca, Ä°talyanca, Rusça ve Ä°spanyolca yazılmış olan Fransa Cumhuriyeti Hükümetine teslim edilecek ve o da arÅŸivlerinde saklayacaktır. Katılan devletlerin her biri Fransa Cumhuriyeti Hükümetinden Paris Åžartı’nın onaylı bir örneÄŸini alacaktır.Paris Åžartı’nın metni katılan devletlerin her birinde yayımlanacak her devlet onu olabildiÄŸince geniÅŸ bir çevreye yayacak ve tanıtacaktır.Fransa Cumhuriyeti Hükümetinden, BM Anayasasının 102. maddesine göre tescili gerekli olmayan Yeni Bir Avrupa İçin Paris Åžartı’nın metnini BM’nin resmi bir belgesi olarak kuruluÅŸun tüm üyelerine dağıtılmak üzere BM Genel SekreterliÄŸi’ne iletmesi rica olunur.Fransa Cumhuriyeti Hükümetinden, metinden adı geçen tüm öteki uluslararası kuruluÅŸlara da Paris Åžartı’nın metnini iletmesi rica olunur.Biz, katılan devletlerin aÅŸağıda imzası bulunan Yüksek Temsilcileri, Zirve toplantısının sonuçlarına atfettiÄŸimiz yüksek siyasi önemi bilerek ve kabul ettiÄŸimiz hükümlere uygun hareket etme kararlılığımızı ilan ederek aÅŸağıya imzalarımızı koyduk.21 Kasım 1990 günü Paris’te imzalanmıştır. Federal Almanya CumhuriyetiHelmut KohlFederal ÅžansölyeAmerika BirleÅŸik DevletleriGeorge BushAmerika BirleÅŸik Devletleri BaÅŸkanıAvusturya CumhuriyetiFrans VranitzkyFederal ÅžansölyeBelçika KrallığıWilfried MartensBaÅŸbakanBulgaristan CumhuriyetiJelyu JelevCumhurbaÅŸkanıKanadaMartin Brian MulroneyBaÅŸbakan Kıbrıs Rum YönetimiGeorge VassiliouKıbrıs Rum Yönetimi LideriDanimarka KrallığıPoul SchlüterBaÅŸbakanÄ°spanya KrallığıFelipe Gonzales MarquezBaÅŸbakanFinlandiya CumhuriyetiMauno KoivistoCumhurbaÅŸkanıFransa CumhuriyetiFrançois MitterrandCumhurbaÅŸkanıBüyük Britanya ve Kuzey Ä°rlanda BirleÅŸik KrallığıMargaret ThatcherBaÅŸbakanYunanistan CumhuriyetiConstantin MitsotakisBaÅŸbakanMacaristan CumhuriyetiJozsef AntallBaÅŸbakanÄ°rlandaCharles J. HaugneyBaÅŸbakanÄ°zlanda CumhuriyetiSteingrmur HermannssonBaÅŸbakanÄ°talya CumhuriyetiGiulio AndreottiBaÅŸbakan,Avrupa TopluluÄŸu Konseyi Dönem BaÅŸkanıJacques DelorsAvrupa TopluluÄŸu Komisyonu BaÅŸkanıLihtenstayn PrensliÄŸiHans BrunhartHükümet BaÅŸkanıLüksemburg Büyük DükalığıJacques SanterBaÅŸbakan MaltaEdward Fenech AdamiBaÅŸbakanMonako PrensliÄŸiJean AusseilDevlet BakanıNorveç KrallığıGro Harlem BrundtlandBaÅŸbakanHollanda KrallığıRuud F. M. LubbersBaÅŸbakanPolonya CumhuriyetiTadeusz MazowieckiBaÅŸbakanPortekiz CumhuriyetiAnibal Cavaco SilvaBaÅŸbakanRomanyaIon IliescuCumhurbaÅŸkanoSan MarinoGabrielle GattiDışiÅŸleri ve Siyasi Ä°ÅŸlerle Görevli Devlet BakanıVatikanAgustion CasaroliDevlet SekreteriÄ°sveç KrallığıIngvar CarlssonBaÅŸbakanÄ°sviçre KonfederasyonuArnold KollerKonfederasyon BaÅŸkanıÇekoslovakya Federal CumhuriyetiVaclav HavelCumhurbaÅŸkanıTürkiye CumhuriyetiTurgut ÖzalCumhurbaÅŸkanıSovyet Sosyalist Cumhuriyetler BirliÄŸiM. GorbatchevCumhurbaÅŸkanıFederal Sosyalist Federal CumhuriyetiBorisav JovicCumhurbaÅŸkanlığı Konseyi BaÅŸkanı   Â