Pandemi planı nedir? Pandemi ne demek ne anlama gelir?

Ülkemizde ve dünyada yaygın olarak konuşulan pandemi planı sözcüğü, pek çok vatandaşın merakla araştırdığı konular arasında yer alıyor. İnfluenza A ya da B virüslerinin oluşturduğu tehlikeli ortamlarda karşılaşılması muhtemel durumlar arasında yer alan pandemi, dünya çapında yayılma hızıyla ilgilidir. Peki, pandemi planı nedir ve pandemi ne demek? İşte, çok fazla sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı hastalıklara verilen isim olan pandemi hakkında bazı bilgiler

Son olarak 2009 yılında domuz gribi, pandemik hastalık ilan edilmişti. Dünya Sağlık Örgütü Genel Sekreteri Tedros Adhanom Ghebreyesus, dün yaptığı açıklamasında, Kovid-19 salgınını pandemi kategorisine aldıklarını bildirdi. “Virüsün yayılma hızı, ciddiyeti ve yetkililerin gerekli önlemleri almaması bizi alarm seviyesine getirdi” diyen Ghebreyesus “Bu nedenle Covid-19’u pandemik bir hastalık ilan ediyoruz” şeklinde konuştu. Ghebreyesus, “Her ülke kamu sağlığını korumak ile ekonomik ve sosyal faaliyetlere yönelik kısıtlamaları en az seviyede tutmak arasında hassas bir denge bulmalı” dedi.

Zaman zaman influenza virüslerinin genetik yapısında meydana gelen değişikliklere bağlı olarak yeni bir tipte influenza virüsü ortaya çıkmaktadır. Bu değişiklik hayvan influenza virüsünün genetik yapısında meydana gelebilmekte veya insan ve hayvan influenza virüslerinin her ikisinin genetik kombinasyonu ile ortaya çıkabilmektedir. Değişimlere bağlı olarak virüs insandan insana kolayca geçiş yeteneği  kazanabilmektedir. Bu durum, virüsle daha önce hiç teması olmayan, virüsün yol açacağı enfeksiyonun gelişmesine yatkın olan kişilerin önemli bir kısmının hastalanmasına neden olmakta ve büyük çapta salgınlara yol açabilmektedir. Dünya çapında hızla yayılma potansiyeli olan böyle bir virüs, influenza pandemisine neden olabilir.

PANDEMİ PLANI NEDİR?

Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı’nın amacı; ülkemizdeki tüm kişi, kurum ve kuruluşların influenza pandemisini tanımalarına, rollerini ve sorumluluklarını yerine getirmek üzere en uygun şekilde hazırlık yapmalarına ve pandemi durumunda koordinasyon içinde hareket etmelerine yardımcı olacak bilgi ve çerçeveyi sağlamaktır.

Bir influenza pandemisine karşı hazırlık ve faaliyet planı yapılırken;

* Ülkedeki birçok bölgenin (belki de tamamına yakınının) aynı zamanda etkilenmesi nedeniyle, pandeminin görülmediği bir bölgenin pandeminin görüldüğü bölgelere destek ve yardım sağlama kapasitesinin sınırlı olacağı,

* Enfeksiyon gelişen kişilerin, hastanede yatırılarak tedaviye ihtiyaç duyacakları veya polikliniklere başvuruyu gerektirecek derecede hastalanabilecekleri,

* Aşıların ve antiviral ilaçların ulaştırılmasında eksikliklerin ve gecikmelerin olabileceği,

* Ulaştırma, ticaret, güvenlik ve kamu hizmetleri gibi alt yapı hizmetlerinin ulusal ve toplum düzeyinde aksayabileceği,

* Enfeksiyonun, dünyanın her yerindeki bölgesel salgınlarla küresel düzeyde yayılabileceği göz önünde tutulması gereken noktalardır.,

Bir influenza pandemisine etkili bir şekilde müdahale edebilmek amacıyla yapılan hazırlıklar;

Ülkemizdeki influenzayla ilişkili araştırmaların geliştirilmesi,

* Hastalığın fark edilmesine yönelik sürveyans çalışmalarının sürdürülmesi ve güçlendirilmesi,
* Enfeksiyondan korunma ve kontrol önlemlerine yönelik hazırlıkların yapılması,
* Halk sağlığı hizmetlerinin planlanması ve laboratuvar hizmetlerinin desteklenmesi,
* Sağlık sistemlerinin tüm topluma hizmet verecek şekilde hazırlıklı olma durumunun iyileştirilmesi,
* İnfluenza tedavisinde kullanılan antiviral ilaçların veya antiviral ilaç hammaddesinin depolanması,
* İnfluenza aşısı ve antiviral ilaçların üreticileri ve kapasitesilerinin takip edilmesi,
* İnfluenza aşısı kullanımının artırılmasına yönelik programlar şeklinde özetlenebilir.

Aşının henüz ülkemizde bulunmadığı dönemde, enfeksiyondan korunma ve kontrol önlemlerini uygulayarak; enfeksiyonun toplumda yayılmasını azaltmak ve böylece pandeminin erken dönemlerinde enfekte olacak kişi sayısını ve pandemi nedeniyle ortaya çıkacak vakaları azaltmak mümkündür. Toplumun (influenzanın bulaşma yolları, belirtileri, aşısı, korunma yolları ve tedavisi konularında) bilgilendirilmesi, seyahatlerle ilgili öneriler ve önlemler, pandemik bölgelerden gelen insanların taranması, eğitim ve öğretime ara verilmesi ve insanların toplu halde bulundukları yerlerin (özellikle alışveriş merkezleri, metro, havaalanları ve uçaklar, toplu taşıma araçları gibi yoğun popülasyon içeren ve/veya kapalı havalandırması olan yerler) kısıtlanması, virüsle temas eden kişilerin izole edilmesi, influenza veya influenza şüpheli hastaların diğer hastalardan ayrıştırılmış izole ortamlarda muayene ve tedavisi, hastalara hizmet veren sağlık çalışanlarının eldiven, maske, gözlük, dezenfektan vb. araçlarla enfekte olmalarının ve enfekte etmelerinin önlenmesi, enfeksiyonun bulaşmasını azaltmak bakımından önem taşıyan stratejiler olabilir. Pandeminin epidemiyolojik özellikleri
dikkate alınarak bu girişimler uygulamaya konulmalıdır. 

Sağlık kurumları ve diğer hizmet sunan kurumların birlikte faaliyet planları yapması ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanması, pandemi esnasında uygun kontrol önlemlerine dair faaliyetlerin etkili bir şekilde uygulamaya geçirilmesi önemlidir. Bu planlama
çalışmalarının amacı, bir pandemi sırasında;

* Sağlık hizmetleri ihtiyacının artmasına rağmen kaliteli sağlık hizmeti verilmesini,
* Sağlık hizmetlerinin devamlılığını,
* Enfeksiyondan korunma ve kontrol önlemlerinin alınmasını,
* Farkındalığın sağlanmasını,
* Mortalite ve morbiditenin azaltılmasını da içeren etkili bir müdahalenin uygulamaya konulmasını sağlamaktır.