‘Özgürlük’ sanatçısı

İran'da kadın olmak genelde kara çarşaflara bürünerek eve hapsolmak çağrışımı yapar. Kadınların söz söyleme, fikir beyan etme hakkı olmadığı düşünülür. Müslüman bir kadın olarak mümkün olduğunca içe dönük yaşadıklarına ve 'erkek sözü' dinlediklerine inanılır. Ressam ve şair Fereshteh Yamini Sharif bu yargıları sarsan bir örnek. Sanatçı bir ailede yetişmiş ve bir sanatçıyla evli. Çocukluğundan beri resim yapıyor, şiir yazıyor. İnsanların gözlerinde gördüğü ifadeyi eserlerine yansıtmayı seviyor.

Sharif geçtiğimiz ay İstanbul Atatürk Kültür Merkezi'nde düzenlenen İran Modern Resim Sergisi'ne katılan dokuz sanatçıdan biri. İranlı bir kadın ve bir sanatçı olarak bugünlere gelmesinde ailesinin katkısının büyük olduğunu düşünüyor: ‘‘Anneannem entellektüel bir insandı. Şiirler yazardı. Beni okumaya, yazmaya ve resim yapmaya teşvik ederdi‘‘.

Amcası Abbas Yamini Sharif kariyerinde en önemli rolü oynayan kişi. 13 yıl önce ölen Sharif İran'da ünlü bir yazar ve şair. Ülkedeki ilk modern şiirleri ve hikayeleri yazanlardan biri. Yaklaşık 60 yıl önce İran'daki ilk çocuk dergisini çıkarmış. Aynı zamanda İran Edebiyatı profesörü ve çocuk sosyoloğu. Fereshteh Sharif'in de ilk öğretmeni.

Sharif Güzel Sanatlar Akademisi'ne gitmek istemiş fakat bu mümkün olmamış: ‘‘Sınavlara hazırlanırken İran Devrimi başladı, üniversiteler kapandı. Resim yapmayı meslek edinmek ve profesyonel olarak öğrenmek istiyordum. Bu nedenle İran'da Nima Petgar isimli ünlü bir ressam ve heykeltıraşın atölyesinde çalışmaya başladım. Böylece anatomi, perspektif, sanat tarihi gibi temel kavramları profesyonel bir şekilde öğrendim.‘‘.

Petgar İtalya'da bir sanat akademisinde öğrenim görmüş. Bilgi ve tecrübesi ile Sharif'e destek olmuş. Kısa süre sonra da evlenmişler.

Sharif İran'da kadınların statüsü ve eğitimi hakkında çarpıcı bilgiler veriyor: ‘‘İran'da 'her kadın mutlaka bir sanat alanıyla ilgilenmelidir' diye bir görüş var. İster müzik olsun, ister resim ya da mimarlık, her genç kız sanatla iç içe büyür. Bu yalnızca hobi olarak da kalmıyor. Kadınlar sanatı meslek ediniyor.‘‘

İran'da sanat ne kadar özgür? Sharif yaptığı resimlerde herhangi bir kısıtlamayla karşılamadığını söylüyor. Tek bir kural var: Nü resim yapmamak: ‘‘Yapacağım resmin konusunu ben seçerim. Dünyada barış olması en büyük dileğim. Bunu resimlerimle dile getiriyorum. İnsanların gözlerindeki acı çekme ifadesi beni çok etkiliyor. Bazen vazo resimleri bazen de değişik figürler yaparım.

İran'da sanatla karın doymadığını anlatıyor: ‘‘Sanattan yeterli para kazanamazsınız. Zengin olmanız ise neredeyse imkansız. Sanırım bütün dünyada durum böyle. Ben kendimi başka bir iş yaparken düşünemediğim için sanatın içerisindeyim. Resim yapıyorum ve şiir yazıyorum. Ekonomik olarak kocam beni destekliyor‘‘.

Kadınların sorunlarına da değiniyor: ‘‘İranlı kadınlar diye ayırmamak gerek. Dünyada genel olarak kadınlar açısından pek çok çifte standartla karşı karşıyayız. Eğer gerçekten bunlarla savaşırsak kazanacağımıza inanıyorum. İran'da artık kadınlar seslerini duyurmaya çalışıyor ve bunu başarıyorlar. Bir çok gazeteci veya yazar kadın var.‘‘

Time: İranlı kadın ‘farklı’
İran batıda baskıcı İslamcı rejimiyle tanınıyor. Amerikan Time Dergisi'nin internet sitesinde yayınladığı 'İslam'da kadın' adlı araştırmanın sonuçları ülkede kadınların sanılandan daha özgür olduğunu ortaya koyuyor. İranlı kadınlar araba kullanıyor, mal-mülk alıp satabiliyor, kendi işlerini kurabiliyor, oy kullanıyor veya devlet sektöründe çalışabiliyor. Birçok müslüman ülkenin gelenekleri kadınları 'ev hapsine' mahkum ederken, İran sokakları gece gündüz kadınlarla dolup taşıyor. Araştırmaya göre, kadınlar ülkedeki işgücünün yüzde 25'ini, devlet memurlarının üçte birini ve üniversite öğrencilerinin yüzde 54'ünü oluşturuyor. Kural çoğu zaman uygulanmasa da İranlı kadınların kocalarının veya babalarının izni olmadan yurtdışına çıkmaları yasak.