Osmanlı'dan bugüne 1 Mayıs

İşçiler, 1 Mayıs'ı, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nda ilk kez, 1909 yılında Ãœsküp'te kutladılar. II. MeÅŸrutiyet'in ilanından sonra Bulgar, Sırp ve Türk işçilerin katılımıyla yapılan bu kutlamada yüz kadar işçi kızıl bayraklarla yürüdü. Selanik'te ise Bulgar sosyal demokratları bildiri dağıttılar ve imparatorluÄŸun bütün tebasına seçme ve seçilme hakkı tanınması, emeÄŸi koruyacak yasaların çıkarılması ile grev mevzuatının deÄŸiÅŸtirilmesini istediler.     Ä°rvem KeskinoÄŸlu'nun Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi'nde verdiÄŸi bilgiye göre, 1910 yılında 1 Mayıs, Selanik ile birkaç Rumeli kentinde daha kutlandı. 1911'de ise Ãœsküp, Selanik, Ä°stanbul, Edirne ve bazı Trakya kentlerinde kutlamalar yapıldı. 4 ETNÄ°K GRUP, 4 DÄ°LDEN KONUÅžMASelanik'te 14'ten fazla sendikaya baÄŸlı Yahudi, Bulgar, Yunanlı ve Türk işçilerden oluÅŸan 2 bin kiÅŸinin katıldığı belirtilen mitingde 4 ayrı dilden konuÅŸmalar yapıldı. Yük arabası sürücüleri, mavnacılar, liman ve yükleme-boÅŸaltma işçileri iÅŸ bıraktılar.     Ä°STANBUL'DA 1 MAYIS KUTLAMASI ''1 Mayıs'', 1912 yılında Selanik'in yanı sıra Ä°stanbul'da da kutlandı. Ä°stanbul'da Dersaadet Tetebuatı İçtimaiye Cemiyeti (Ä°stanbul Toplumsal Ä°ncelemeler DerneÄŸi) ve ona baÄŸlı işçi dernekleri, Pangaltı'daki Belvü bahçesinde kutlama yaptılar. Selanik'te ise 7 binden fazla işçi, iÅŸ bıraktı, konuÅŸmalar yapıldı. Bir parkta toplanmak isteyen göstericiler asker, jandarma ve polis tarafından dağıtıldı. 1913 ve 1914 yıllarında 1 Mayıs gösterileri yasaklandı; Birinci Dünya Savaşı yıllarında da 1 Mayıs gösterisi yapılamadı. 1920 yılında ise iÅŸgal altındaki Ä°stanbul'da 1 Mayıs'ın kutlanmaması kararlaÅŸtırıldı. Trabzon ve birkaç Karadeniz kentinde düzenlenen gösteri ve yürüyüşlerde Lenin ve Enver PaÅŸa övüldü, Yunan iÅŸgali protesto edildi.      İŞÇİLER SADRAZAMI ZÄ°YARET ETTİ Prof. Dr. Mete Tunçay'ın ''Türkiye'de Sol Akımlar'' adlı eserinde aktardığına göre, 1921 1 Mayısı'nda ise Ä°stanbul'un hemen bütün işçileri, özellikle Åžirket-i Hayriye, Seyrüsefain, Haliç Ä°daresi ve Tramvay kumpanyasında çalışanların hepsi tatil yaptılar.     ''Milli Mücadele'ye karşı olumsuz tavır takındığı'' belirtilen Türkiye Sosyalist Fırkası'nın (TSF) çaÄŸrısı üzerine Ä°stanbul işçileri, TSF merkezindeki bayramlaÅŸmadan sonra, genel baÅŸkan Hüseyin Hilmi (Ä°ÅŸtirakçi Hilmi) Bey ve üç delege, mavi işçi gömleÄŸi ve kırmızı kravatlı giysileriyle Sadrazam Ahmet Tevfik PaÅŸa'yı ziyaret ettiler. TSF, o gün ''Bilumum Ä°stanbul Amelesine'' baÅŸlıklı bir bildiri de yayınladı.        KeskinoÄŸlu'nun aktardığına göre, Kağıthane'de yapılan kutlamada ise bir bando eÅŸliÄŸinde marÅŸlar çalındı, bazı yerlerde kırmızı bayraklar açıldı; mavi gömlekli kırmızı kravatlı, kızıl rozet takmış işçiler, o gün kendilerine içki içmeyi yasakladılar.      ANKARA'DA Ä°LK 1 MAYIS      Ankara'da ise Sovyetler BirliÄŸi ile dostluk iliÅŸkileri çerçevesinde; 1 Mayıs 1922'de ilk işçi bayramı kutlandı. KeskinoÄŸlu'nun aktardığına göre, Ä°malatı Harbiye, demiryolu işçileri ve mürettipler, eÅŸ ve çocuklarının da katıldığı bir toplantı yaptılar. Ä°zmir Mebusu Yunus Nadi (AbalıoÄŸlu), MenteÅŸe Mebusu Tevfik Rüştü (Aras) ve Rus elçiliÄŸinden bazı memurların katıldığı bir tören yapıldı ve akÅŸam da Millet Bahçesi'nde eÄŸlence düzenlendi.      1923 1 Mayısı, Ä°stanbul, Ankara, Ä°zmir ve Adapazarı'nda kutlandı. Artık Ankara Hükümeti'nin yönetimine girmiÅŸ olan Ä°stanbul'da, Ä°stanbul Umum Amele Cemiyeti gösteri düzenledi; Mustafa Kemal PaÅŸa ve enternasyonallere telgraflar çekildi.     1924'TE 1 MAYIS YASAKLANDICumhuriyet'in ilanından sonra ise 1924 1 Mayısı hükümetçe yasaklandı. 1925 yılında DoÄŸu'da çıkan isyanlar üzerine çıkarılan Takriri Sükun Kanunu da kutlama yapılmasına imkan tanımıyordu. Bu yıldan sonra kutlamalar salon toplantıları ÅŸeklinde ya da gizlilik içinde yapılabildi.      27 Mayıs 1935 tarihli ''Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun'' ile 1 Mayıs ''Bahar Bayramı'' olarak kabul edildi.     50 yıllık aradan sonra ilk açık 1 Mayıs kutlaması, 1975 yılında Ä°stanbul Tepebaşı'nda bir gazinoda düzenlendi.Â