Osmanlı’nın İrlanda’ya gidecek gemisi var mıydı
Güncelleme Tarihi:
Sefa KAPLAN
Oluşturulma Tarihi: Kasım 09, 2005 00:00
Emekli Büyükelçi Taner Baytok’un kitabından hareketle yaptığımız ‘İrlanda’yı Osmanlı patatesi kurtarmış’ başlıklı habere, Prof. Mehmet Ali Kılıçbay’dan itiraz geldi. Prof. Kılıçbay, söz konusu tarihte Osmanlı’nın elinde İrlanda’ya kadar gidebilecek tek bir gemi bulunmadığını söylüyor. Kılıçbay ayrıca, o tarihte Osmanlı’nın patates üretiminden haberdar olmadığını da savunuyor. Baytok ise Kılıçbay’ın yanıldığı ve gereksiz bir alınganlık gösterdiği kanaatinde.
EMEKLİ Büyükelçi Taner Baytok’un ‘Dış Politikada Bir nefes’ isimli kitabı tartışma yaratmaya devam ediyor. Baytok’un kitabından yola çıkarak yaptığımız, ‘İrlanda’yı Osmanlı patatesi kurtarmış’ başlıklı haberimize Prof. Mehmet Ali Kılıçbay tepki gösterdi. Prof. Kılıçbay, Sabah’ın Pazar ekinde yayımlanan ‘İrlanda patates kıtlığı ve bir Osmanlı efsanesi’ başlıklı yazısında iki temel noktaya itiraz etti. Kılıçbay’ın yazısından aktarıyoruz:
‘1847’de Osmanlı devletinde İrlanda’ya kadar gidebilecek tek bir gemi bile yoktu (...) Bundan da beteri, Türkiye’nin gönderecek patatesi de yoktu. 1845’te Alman uzman Hemann Sakarya’da patates üretim denemesi yapmış, başarısız olmuştur. Patatesin Türkiye’ye girişi, 1850’lerin başında Rusya ve Kafkasya’dan Doğu Karadeniz’e, 1853’ten sonra da Avrupa üzerinden Sakarya vadisine olmuştur.’
BAYTOK: BELGE VAR
Kitabın yazarı Taner Baytok ise Prof. Kılıçbay’ın, ‘kendi kitabını okuma zahmetine katlanmadan’ konuşmasını eleştirerek şunları söyledi:
‘Öncelikle, Kılıçbay’ın yazısının başlığındaki ‘bir Osmanlı efsanesi’ tabiri yanlıştır. Benim kitabımda, 1847’lerde İrlanda’da halk arasında doğup 150 seneyi aşkın bir süre yaşamak gücünü göstermiş ve bugünlere kadar gelebilmiş bir İrlanda efsanesi söz konusu edilmektedir. İrlanda’da sokaktaki insanlardan dahi duyabileceğiniz bu efsanede, İrlanda tarihinin en acı olayı olarak yaşanan 1847 patates kıtlığı döneminde gıda maddesi -bazılarına göre buğday, bazılarına göre patates- yüklü iki Osmanlı gemisinin bu yardım malzemesini İrlanda’ya taşıdıkları anlatılır. İngiliz idaresi bu gemileri Belfast, Dublin gibi başlıca limanlara sokmadığından yüklerini gizlice Droheda Limanı’na boşaltırlar.’
Baytok, kendisinin efsane filan uydurmadığını, İrlanda’da yaşayan bir efsaneyi aktardığını belirterek, ‘Osmanlı Padişahı I. Abdülmecit patates kıtlığı üzerine bin pound’luk bir yardım göndermiştir. Bu paranın alındığının vesikası vardır. İstanbul’daki İngiltere Büyükelçiliği’nin Bab-ı aliye gönderdiği ve İrlanda eşrafının isim ve imzalarını da taşıyan bir notada milletimize duyulan minnet ve şükran dile getirilmektedir’ dedi.
İZLANDA’DAKİ ESMERLER KİM
Kendisinin İrlanda Büyükelçiliği yaptığı dönemde, 2 Mayıs 1995’te, Droheda’nın tarihi belediye binasına bir plaket çakıldığını ve plakette İrlanda halkının Türk halkına duyduğu minnettarlığın dile getirildiğini hatırlatan Baytok, ‘Osmanlı’nın o dönemde İrlanda’ya kadar gidecek gemisi yoktu’ iddiasını ise şöyle cevaplandırdı: ‘Gemilere gelince, bu kez, - Sayın Kılıçbay’ı kızdırmazsam,- Osmanlı ile ilgili İzlanda’daki bir efsaneye değinmek istiyorum: Osmanlılar, emirlerindeki Cezayirli gemiciler vasıtasıyla İzlanda’dan haremlerine cariye getirtirlermiş. Saraydaki hayatın ihtişamını duyan İzlandalı kızlar da buna gönüllü olurlarmış. Neden sonra Cezayirli gemicilerin akılları başlarına gelmiş. Kızları İstanbula taşımak yerine, kendileri İzlanda’ya yerleşerek onlarla yaşamağa başlamışlar. Beyaz ve şeffaf tenleri ile ün yapan sarışın İzlandalılar arasında rastlanan esmer, kalın kaşlı, kara gözlü insanlardan oluşan sektin bu Cezayirli gemicilerin neslinden geldikleri ve Türk olarak anıldıkları İzlanda’da yaygın bir efsanedir.’
BELGE BİLE VAR
Emekli Büyükelçi Taner Baytok (üstte, soldan ikinci), İrlandalıların padişaha gönderdikleri teşekkür mektubunun bir kopyasını, yardımların götürüldüğü Droheda Belediye Başkanı ve Encümen üyelerine armağan etmişti. Belediye binasına asılan teşekkür plaketinde ise ‘1847 Büyük İrlanda Açlığı, Türkiye halkının, İrlanda halkına karşı alicenaplığının tanınması ve anısına’ ifadesi yer alıyor.
Osmanlı’nın gemisi elbette vardı
Denizcilik tarihi konusunda yaptığı çalışmalarla tanınan Dr. Erol Mütercimler şunları söyledi: ‘1847 yılında Osmanlı’nın bırakın İrlanda’yı, Amerika’ya gidecek gemisi bile vardı. İstenirse bu gemileri isimleriyle, tonajlarıyla ve hatta fotoğraflarıyla isteyene gösterebilirim.’
‘1847’de Osmanlı devletinde İrlanda’ya kadar gidebilecek tek bir gemi bile yoktu (...) Bundan da beteri, Türkiye’nin gönderecek patatesi de yoktu. 1845’te Alman uzman Hemann Sakarya’da patates üretim denemesi yapmış, başarısız olmuştur. Patatesin Türkiye’ye girişi, 1850’lerin başında Rusya ve Kafkasya’dan Doğu Karadeniz’e, 1853’ten sonra da Avrupa üzerinden Sakarya vadisine olmuştur.’
BAYTOK: BELGE VAR
Kitabın yazarı Taner Baytok ise Prof. Kılıçbay’ın, ‘kendi kitabını okuma zahmetine katlanmadan’ konuşmasını eleştirerek şunları söyledi:
‘Öncelikle, Kılıçbay’ın yazısının başlığındaki ‘bir Osmanlı efsanesi’ tabiri yanlıştır. Benim kitabımda, 1847’lerde İrlanda’da halk arasında doğup 150 seneyi aşkın bir süre yaşamak gücünü göstermiş ve bugünlere kadar gelebilmiş bir İrlanda efsanesi söz konusu edilmektedir. İrlanda’da sokaktaki insanlardan dahi duyabileceğiniz bu efsanede, İrlanda tarihinin en acı olayı olarak yaşanan 1847 patates kıtlığı döneminde gıda maddesi -bazılarına göre buğday, bazılarına göre patates- yüklü iki Osmanlı gemisinin bu yardım malzemesini İrlanda’ya taşıdıkları anlatılır. İngiliz idaresi bu gemileri Belfast, Dublin gibi başlıca limanlara sokmadığından yüklerini gizlice Droheda Limanı’na boşaltırlar.’
Baytok, kendisinin efsane filan uydurmadığını, İrlanda’da yaşayan bir efsaneyi aktardığını belirterek, ‘Osmanlı Padişahı I. Abdülmecit patates kıtlığı üzerine bin pound’luk bir yardım göndermiştir. Bu paranın alındığının vesikası vardır. İstanbul’daki İngiltere Büyükelçiliği’nin Bab-ı aliye gönderdiği ve İrlanda eşrafının isim ve imzalarını da taşıyan bir notada milletimize duyulan minnet ve şükran dile getirilmektedir’ dedi.
İZLANDA’DAKİ ESMERLER KİM
Kendisinin İrlanda Büyükelçiliği yaptığı dönemde, 2 Mayıs 1995’te, Droheda’nın tarihi belediye binasına bir plaket çakıldığını ve plakette İrlanda halkının Türk halkına duyduğu minnettarlığın dile getirildiğini hatırlatan Baytok, ‘Osmanlı’nın o dönemde İrlanda’ya kadar gidecek gemisi yoktu’ iddiasını ise şöyle cevaplandırdı: ‘Gemilere gelince, bu kez, - Sayın Kılıçbay’ı kızdırmazsam,- Osmanlı ile ilgili İzlanda’daki bir efsaneye değinmek istiyorum: Osmanlılar, emirlerindeki Cezayirli gemiciler vasıtasıyla İzlanda’dan haremlerine cariye getirtirlermiş. Saraydaki hayatın ihtişamını duyan İzlandalı kızlar da buna gönüllü olurlarmış. Neden sonra Cezayirli gemicilerin akılları başlarına gelmiş. Kızları İstanbula taşımak yerine, kendileri İzlanda’ya yerleşerek onlarla yaşamağa başlamışlar. Beyaz ve şeffaf tenleri ile ün yapan sarışın İzlandalılar arasında rastlanan esmer, kalın kaşlı, kara gözlü insanlardan oluşan sektin bu Cezayirli gemicilerin neslinden geldikleri ve Türk olarak anıldıkları İzlanda’da yaygın bir efsanedir.’
BELGE BİLE VAR
Emekli Büyükelçi Taner Baytok (üstte, soldan ikinci), İrlandalıların padişaha gönderdikleri teşekkür mektubunun bir kopyasını, yardımların götürüldüğü Droheda Belediye Başkanı ve Encümen üyelerine armağan etmişti. Belediye binasına asılan teşekkür plaketinde ise ‘1847 Büyük İrlanda Açlığı, Türkiye halkının, İrlanda halkına karşı alicenaplığının tanınması ve anısına’ ifadesi yer alıyor.
Osmanlı’nın gemisi elbette vardı
Denizcilik tarihi konusunda yaptığı çalışmalarla tanınan Dr. Erol Mütercimler şunları söyledi: ‘1847 yılında Osmanlı’nın bırakın İrlanda’yı, Amerika’ya gidecek gemisi bile vardı. İstenirse bu gemileri isimleriyle, tonajlarıyla ve hatta fotoğraflarıyla isteyene gösterebilirim.’