Ortadoğu çatışmasında son nokta: sokak levhaları

Filistin Yönetimi’nin geçici başkenti Ramallah’ta her sokak adını ve kapı numarasının yenilenmesini öngören yeni bir proje, hem uluslararası bir tartışma başlattı hem de İsrail ve Filistinlilerin ne denli dar söylemlere hapsolduklarını ve birbirini anlamadıklarını bir kez daha ortaya koydu.

Söz konusu tartışma geçen hafta içinde İsrail televizyonunun bölgeye gelmesiyle başladı. Televizyon ekibi Filistin Başbakanı Selam Feyyad’ın bürosunun ve yeni başkanlık binasının yanından geçerken, yeni mavi bir tabeladan sokağın adının Yahya Ayyaş Sokağı olduğunu okudular.

Ayyaş, 1990’lı yıllarda Hamas’ın en kurnaz bombacılarından biriydi. Hem dostlarının hem düşmanlarının “Mühendis” olarak bildiği Ayyaş’ın bombaları otobüslerde ve kalabalık şehirlerin sokaklarında çok sayıda İsraillinin ölmesine neden oldu.

Ayyaş’ın, İsrail tarafından düzenlenen bir suikastla öldürülmesi şiirsel adaletin mükemmel bir örneği oldu: Kendisine bubi tuzaklı bir cep telefonu verdiler, bir gün cevaplamak için kulağına götürdüğü sırada bombayı kafasında patlattılar.

Ayyaş’ın ismini taşıyan sokak tabelası onu onurlandırmakla kalmıyor, Arapça ve İngilizce olarak kısa bir özgeçmişini de içeriyor: “Yahya Ayyaş 1966-1996. Rafat’ta (Nablus) doğdu. Birzeit Üniversitesi’nde elektrik mühendisliği eğitimi gördü. El Kassam tugaylarında faaliyet gösterdi. İsrail’in bir dizi bombalı aldırıdan sorumlu tuttuğu Ayyaş, Beyt Lahya’da (Gazze Şeridi) 5/1/1996 tarihinde suikast sonucu öldü.”

İSRAİL’DEN BÜYÜK TEPKİ
İsrail televizyonunun sokak tabelasını haber yapması ardından bir saat geçmemişti ki, İsrail Başbakanlığından bir açıklama geldi. Açıklamada Ayyaş’ın adını taşıyan sokak tabelası öfkeyle kınamandı ve olayın “şok edici bir tahrik” olduğu belirtildi. Geçtimiz Cuma günü ise, Dışişleri Bakanlığı benzer bir açıklamayla “teröristlerin yüceltilmesinin” barış sürecine zarar verdiğini ve durdurulması gerektiğini ifade etti.

Filistin Yönetimi bu açıklamalara zaman kaybetmeden cevap verdi ve Netanyahu’nun ortaya koyduğu tepkiyle, Doğu Kudüs’te inşa edilen yeni yerleşim birimleri yüzünden uluslararası kamuoyunun kendisine yaptığı baskıdan sıyrılmak için gündemi değiştirmeye çalıştığını belirtti.

İsimlerin belediyeler tarafından seçildiğine dikkat çeken ve Ayyaş Sokağı’nın adının çok eski olduğunu belirten Filistin Yönetimi, İsrail’in yüzlerce sokağının ve kurumunun adının da “Filistinlilere karşı suç işlemiş” kişileri onurlandırdığını söyledi. Bu kişiler arasında eski Başbakan ve Nobel Ödülü sahibi Menahem Begin de vardı.

Filistin Yönetimi açıklamasında, “1948 yılında masum Filistinlilerin katledilmesinden sorumlu olan, Deir Yassin katliamında oynadığı rol dolayısıyla da kötü bir üne sahip olan İsrail eski Başbakanı Menahem Begin’in adını taşıyan birçoğu devlet kaynaklarıyla yapılmış İsrail müzeleri, sokakları ve birçok kamu kurumu vardır” denildi.

Bu son gelişme ABD’lilerin ve İsraillilerin geçtiğimiz ay ABD BaşkanYardımcısı Joe Biden’ın Ortadoğu ziyareti sırasında ortaya çıkan öfkesinin ardından yaşandı. Biden’ın, komşu kasaba El Bireh’teki bir meydana 1978’de 37 İsraillinin öldüğü bir otobüs kaçırılma olayına karışan Delal Mağribi’nin adının verilmesi için düzenlenen törene katılması planlandı.

ABD’nin ricasıyla tören iptal edildi ancak yine de resmi olmayan bir tören düzenlendi. Bugün ise meydanın tabelasında hala bir isim yazmıyor.

Filistin Yönetimi sözcüsü Gassan Katib, bir sokağa Ayyaş gibi bir insanın isminin verilmesini şahsen uygunsuz bulduğunu belirtti. Diğer yandan,Katib, merkezi hükümetin, İsrail ve Filistin Yönetimi’nin tahrikin tanımı üzerinde net bir anlaşmaya varmamış olduğu bu tarz konularda belediye işlerine karışmasının da uygun olmadığını da dile getirdi.

TAHRİK TANIMI TARTIŞMASI
Katib, geçtiğimiz günlerde dört Filistinlinin İsrail Güvenlik Güçleri tarafından öldürülmesinin bir tahrik olduğunu, kontrol noktalarının, aşağılanmanın ve işgalden kaynaklanan taciz halinin Filistin halkını bir sokak tabelasından çok daha fazla tahrik ettiğini belirtti. Katib, “Belli ki herkesin kafasındaki kahraman tanımı farklı” dedi.

Filistin toplumunu izleyen İsrail merkezli organizasyon Palestinian Media Watch’un (PMW) direktörü Itamar Marcus, Ayyaş’a olan saygının Filistin’de yaygın olduğunu belirtti. Marcus Ayyaş’ın ölümünün 11’inci yılı olan 2007’de El-Kudüs Üniversitesi’nde bir hafta süren etkinliklerle anıldığını hatırlattı.

Marcus, Filistinlilerin tahrikin açık açık tanımlanmasını istediklerini söyledi. “Bence tanım çok net. Toplum üzerinde nefret ve şiddet arzusu doğuracak her şey tahriktir. Teröristlerin isimlerini sokaklara vermek, adlarına spor müsabakaları düzenlemek de en büyük tahriktir” diyen Marcus İsrail’in terörle mücadele yöntemlerini tahrik olarak tanımlamanın anlamsız olduğunu söyledi. “Politikaları beğenmeyebilirsiniz ama tahrik şemsiyesi altına alamazsınız.”

Ramallah şehrinin yöneticisi Ahmed Ebu Laban ise, 500 sokağın adlandırılması projesinin geçtiğimiz Temmuz ayında başlandığını ve isimlerin yıllar önce yerel bir komite tarafından belirlendiğini söyledi. Bu yüzden hiçbir pişmanlığa yer olmadığını belirten Laban, “Kimsenin bana isimleri değiştirmem için vereceği emri dinleyemem. Şehitlerimizle gurur duyuyoruz” dedi.