Onlar dünyanın en zorlu su yolu İstanbul Boğazı'nın kahramanları

Kılavuz kaptanlar ise adeta ölüme meydan okuyarak son sürat seyir halindeki gemilere botla yanaşıyor ve “şeytan çarmıhı" denilen ip merdivenlerle boğazdan geçen gemilere çıkıyor, İstanbul'u, tarihi dokusunu, insanları ve boğazın biyolojik yaşamını koruyor. Kılavuz kaptanların sayısı ise İstanbul Boğazı'nda 80, Çanakkale Boğazı'nda ise 60.

BOĞAZLARDA GEMİ TRAFİĞİ KOORDİNASYONU

İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'nda deniz trafiği, Uluslararası Deniz Seyir Yardımcıları ve Fener Otoriteleri (IALA) standartlarında Gemi Trafik Hizmetleri vermek üzere 2003 yılında kurulmuş olan Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Merkezleri (TBGTH) tarafından düzenleniyor ve yönetiliyor. Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Merkezleri her iki boğazda da toplam 7 sektöre ayrılmış sorumluluk sahalarında Türk Boğazlarından geçiş yapacak olan yerli ve yabancı gemilere Gemi Trafik Hizmetleri çerçevesinde bilgi hizmeti, seyir yardımı hizmeti ve trafik organizasyonu hizmetleri sunuyor. Türk Boğazlarında yerel deniz trafiği kapsamındaki gemiler hariç olmak üzere, her ne maksatla olursa olsun TBGTH alanında bulunan tehlikeli yük taşıyan tüm gemiler ile tam boyu 20 metre ve daha büyük gemiler, “Aktif Katılımcı" olarak tanımlanıyor. 

İSTANBUL BOĞAZI'NDAN 41 BİN GEMİ GEÇTİ

TBGTH merkezleri geminin tipi, boyutu, taşıdığı yükün niteliği, herhangi bir arıza ya da yetersizlik durumlarına bağlı olarak ilgili mevzuat çerçevesinde geçiş zamanı ve şartları çerçevesinde planlamasını yapıyor. İstanbul Boğazından 2019 yılı verilerine göre geçen gemi sayısı 41 bin 112, günlük ortalama gemi geçiş sayısı ise 112. Gemilerin boğazın her iki yakasında ise bekleme süreleri ortalama 14,8 saat.

GEÇEN YIL İSTANBUL BOĞAZI TOPLAM 187 SAAT GEÇİŞE KAPATILDI

İstanbul Boğazı'nda 2019 yılında toplam 187 saat gemi trafiği askıya alındı. Bunu nedeni ise gemilerde meydana gelen ve “acil durum" olarak nitelendirilen kaza ve arızalar, sis, şiddetli akıntı, lodostan kaynaklanan ve güneyden kuzeye doğru olan ters yönlü orkoz akıntısı, yelken, yüzme yarışları oldu.

BOĞAZLARDA MEYDANA GELEN ARIZALAR

Geçen yıl 41 bin 112'si İstanbul Boğazı, 43 bin 759'u Çanakkale Boğazı'ndan olmak üzere toplam 84 bin 871 gemi geçişi oldu. İstanbul Boğazı'ndan geçen gemilerin 26 bin 632'si, Çanakkale Boğazı'ndan geçen gemilerin ise 21 bin 616'sı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü'nün kılavuz kaptan hizmetinden yararlandı. Geçen yıl İstanbul Boğazı'nda 15 gemi kazası, 141 gemi arızası meydana gelirken, Çanakkale Boğazı'nda ise 9 gemi kazası, 222 gemi arızası yaşandı.

Uluslararası literatürde aslında kılavuz kaptanlara “pilot" deniyor. Kılavuz kaptan İsmail Akpınar, Demirören Haber Ajansı'na (DHA)  bir günü anlattı. Akpınar, Kadıköy'de bulunan Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Kaptan Fahrettin Aksu Kılavuzluk İstasyonu'nda göreve hazır bekliyor.  Kıyı Emniyet Trafik Hizmetleri Merkezi,  bu istasyona kılavuz kaptan isteyen gemileri yönlendiriyor. Kendisine verilen gemiye ulaşmak için kılavuz kaptan bir bota binerek yola çıkıyor. İstanbul Boğazı'nın girişinde İnci Burnu açıklarında bot, son sürat ilerleyen gemiye yanaşıyor. Kaptan, “şeytan çarmıhı" denilen ip merdivenle gemiye tırmanıyor. Sorumluluk gemi kaptanında olmak üzere, kılavuz kaptan geminin boğazdan güvenli geçişini sağlıyor. Görevi tamamlayan kaptan, Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nü geçtikten sonra yine yanaşan bota binerek gemiden ayrılıyor. Kaptan,   Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün altında bulunan Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Kaptan Lütfi Berk Kılavuzluk İstasyonu'na geliyor. Gemi trafiğinin yönüne göre kaptanlar ya buradan kılavuzluk yapacakları yeni gemilerini bekliyor ya da Kadıköy'e geri dönüyor.

NASIL KILAVUZ KAPTAN OLUNUR

Kılavuz kaptanlık konusunda açıklamalarda bulunan İsmail Akpınar, şöyle konuştu:

“Kılavuz kaptanlık öncelikle şu ifadeyi kullanmamda fayda var; dünya denizcilik, endüstrisinde emniyet zincirinin vazgeçilmez en önemli unsurudur. Kılavuz kaptan olmak için ülkemizdeki İstanbul Teknik Üniversitesi Denizcilik Fakültesi, 9 Eylül Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi gibi üniversitelerin güverte bölümlerinde mezun olup, yaklaşık 10 yıl ve üzerinde uzak yol hatlarında çalıştıktan sonra gemi kaptanı olduktan sonra Ulaştırma Bakanlığı'nın açtığı yönetmeliklere göre yapılan imtihanlar, eğitimler ve sağlık muayenelerinde sonra alınan bir meslek unvanıdır. Gerçekten zorlu, meşakkatli yollardan geçmek gerekiyor. Kılavuz kaptanlık mesleği denizcilik mesleğini bir piramit olarak düşünürseniz, bu mesleğin piramidin en tepe noktasındadır. Kıyı Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı kılavuz kaptanlar olarak Gemi Trafik Hizmetleri ve römorkörlerle beraber hizmet vermekteyiz.

Öncelikle Gemi Trafik Hizmetleri'nden gemi planlamasını alıyoruz. Ben baş kılavuz kapan olarak arkadaşlar gemilere kılavuzluk hizmetleri vermek üzere planlıyorum. Bu planlama dahilinde emniyetli geçiş için İstanbul halkının emniyeti için tarihi yarımada için çevre güvenliği için elimizden gelenin en iyisini yaparak görevimizi yapıyoruz. Gemi Trafik Hizmetleri'nin Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Gemi Trafik Hizmetleri'nin planlaması ile başlar. O planlama bize gelir ve kılavuz kaptanın buradaki en büyük görevi, deniz trafiğinin güvenli ve serbestçe akmasını sağlamak ve çevreyi korumaktır:"

İSTANBUL BOĞAZI  COĞRAFİ NEDENLERDEN VE KUVVETLİ AKINTILARDAN DOLAYI EN ZOR SU YOLU

“Kıyı Emniyet Genel Müdürlüğü'nün süratli tekneleri var, bu teknelerle planlamaya göre muhabere göre hangi gemiye gideceğini arkadaşımızın kılavuz kaptana söyler." diyen Kaptan Akpınar,  "Kaptan, bota geçer kılavuzluk hizmeti vermek üzere. O pilot motoru dediğiniz bot hareket halindeki gemiye yanaşır ve halk arasında 'şeytan çarmıhı' denilen ip merdivenle kaptan köşküne çıkar. Sorumluluk gemi kaptanında olmak üzere kılavuzluk hizmeti vermeye başlar. İstanbul Boğazı coğrafi nedenlerden ve kuvvetli akıntılardan dolayı en zor su yolu. Ama diğer taraftan İstanbul Boğazı trafik yoğunluğu açısından bakarsak Malacca Strait'den sonra  ikinci sırada yer alır. İstanbul Boğazı'ndaki diğer şey; yılın çoğunda gördüğümüz gibi poyraz rüzgarı ve kısa aralıklarla da olsa lodos rüzgarı. Poyraz rüzgarı nedeniyle kuvvetli kuzeyli akıntı olabilir. Lodos nedeniyle de orkoz akıntısı oluşabilir. Burada işte kılavuz kaptanlar, bu oluşan orkoz akıntısı ve kuvvetli kuzeyli, akıntı veya hatta burada oluşan sis nedeniyle orkoz seyri yapar, poyraz akıntısı seyri yapar. Siste radarla kör seyir yapar. Buradaki 300 metrelik gemilere arkadaşlarımız büyük tecrübeler ile bu hizmetleri başarıyla vermektedir" diye konuştu.

BOĞAZIN BİYOLOJİK ZENGİNLİĞİNİ DE KORUYORLAR

Akpınar, “Bu kılavuz kaptanlık mesleğinde olduğu gibi bizim çok entelektüel geçinen insanlarımızın da kılavuz kaptanlık mesleğini bilmediği gibi insanlarımız bilgi yoksunu. İstanbul Boğazı aynı zamanda biyolojik bir koridor. Yaşamları tehdit altında olan burada 33 tane canlı geçiş yapıyor. Birleşmiş Milletler Çevre Koruma Örgütü bu sekizinci konferansını Nairobi'de yaptı. Buradan geçen kısa burunlu yunusları, soyu tükenmekte olan hayvanlar listesine ekledi. Bizim buradaki çevre bilincimiz de buradan geliyor, buradaki geçen canlıları da tanıyoruz, çevrede çok dikkat ediyoruz, en ufak durumda Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü'ne Bakanlığımıza, liman başkanlığımıza durumu rapor ediyoruz. Tarihi yarımada 3 bin yıllık tarihe sahip UNESCO burayı insanlık ortak mirası ilan etti. Bu yüzden çevreyi korumaya da çok çok dikkat ediyoruz. Bunlardan önemlisi de burada biliyorsunuz 15 milyon insan yaşamakta, İstanbul Boğaz etrafında en önemlisi de o. 7 gün 24 saat bu insanların güveni için elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz" dedi.

KAZA SAYISI KILAVUZ KAPTANLARLA AZALDI

Akpınar, “Kıyı Emniyeti Genel Müdürümüz her ne kadar Montrö'ye göre kılavuz kaptan alma ve şartı olmasa da gemilere 'kuvvetle tavsiye' ediyor"  diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bu tavsiyeler sonucunda da geçen yıl 41 bin gemi geçmiş, bunun 26 bini kılavuz kaptan almış. Oran yüzde 64 civarında. Zaten kazaların çoğu olan kazalar, kılavuz kaptan almayan gemilerde oluyor. Dikkat ederseniz bir önceki yıla göre kılavuz kaptan alma sayısı artmış ve buna paralel olarak da kaza oranı İstanbul Boğazı'nda geçen yıl yüzde 6'ya kadar düşmüş kılavuz kaptan alındıktan sonra. Ama ondan önceki yıllara bakın kılavuz kaptan alma oranı düştükçe kaza oranı da ona paralel artıyor."

AŞİYAN'DA DÜMENİ KİLİTLENEN GEMİ

İsmail Akpınar, Aralık ayında Aşiyan'da dümenin kitlenen gemi ile ilgili olarak ise “Kılavuz kaptan orada yapması gerekeni yapmıştır ve o kaza kesinlikle gemiye ve çevreye hiçbir zarar olmadan tamamlanmıştır. Gemi makine arızası vermiştir. makine arızası verdikten sonra kılavuz kaptan orada demir atarak gemiyi belli bir mesafede durdurmuştur. Çünkü gemiler küçük kütleler değil yani 150-300 metreye kadar gidiyor, onu belli bir mesafede durdurmak, mesleki tecrübe, bilgi ve beceriye dayanır. Arkadaşımız bunu başarıyla yapmış, gemi ve çevre hasarı olmadan atlatılmıştır"  dedi.

İSTANBUL BOĞAZI'NDAKİ ZORLUKLAR

Akpınar, İstanbul Boğazı'nın zorluklarını ve gemi geçişine kapatıldığı durumları ise şöyle anlattı:

“Özellikle özel geçişler dediğimiz örneğin petrol platformu geçiyor hava irtifası yüksek olan 54-58 metreyi geçen özel platformlar bu uygulanıyor. Çünkü köprülerimizi aşağı yukarı yüksekliği aşağı yukarı 64 metre. Köprülerden emniyetle geçiş sağlamak aynı zamanda su çekimleri nedeniyle trafik her iki taraftan kapanıyor, sadece petrol platformunu veya sondaj kütlesini diyelim deniz aracını geçişi için onun için kapanıyor. Bazen de kapanmıyor ama kısıtlı geçişler oluyor. Orkoz olduğunda lodos nedeniyle oluşan bir akıntı olduğu için özellikle Aşiyan Kandilli Yeniköy arasında 300 metrelik gemiler bile dans ediyor, kontrol altından çıkıyor. Bunların özellikle tehlikeli yük taşıyan gemilerin emniyetle geçişini sağlamak için o akıntının geçişini bitene kadar beklenir ve tehlikeli yük taşıyan gemilerin geçişi ertelenir. Poyrazda kuzeyli akıntı oluyor, 4-5 nat, poyraz da genel olarak boğazı açık tutmaya çalışıyoruz çünkü Karadeniz'deki fırtınalar nedeniyle fırtınalar nedeniyle küçük gemilerin barınamamaları nedeniyle oradaki gemilerdeki personelin can emniyeti ve geminin emniyeti için sürekli açık tutarak küçük gemilere boğaz içine alarak geçişlerini sağlıyoruz. Çünkü bu hiçbir zaman kuzeyli fırtınalar, poyraz fırtınasında, kuzeyden boğazı kapatmayız."