Önce İngiltere şimdi de Fransa! Strep A endişesi artıyor… Türkiye’de durum ne? | 7 SORU 7 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Birleşik Krallık'ta bir süredir alarm etkisi yaratan Strep A bakterisi, Fransa’da da çocuk ölümlerine neden oldu. Bir anda ortaya çıkan bakteri Türkiye'de görülüyor mu? Neden bu yıl bu kadar güçlü? Nasıl önlemler alınmalı? Uzmanlar anlattı.
Dünya Covid-19, maymun çiçeği ve bu yıl çok güçlü olan RSV gibi virüslerle mücadele ederken şimdi de ölümcül seyreden Strep A bakterisi gündemde. Son bir hafta içinde İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’da Strep A teşhisi aldıktan sonra bakterinin neden olduğu ‘invasif GAS’ hastalığı nedeniyle hayatını kaybeden çocukların sayısı 15'e yükseldi.
Ayrıca Fransa Sağlık Direktörlüğü (DGS) de sağlık çalışanlarına gönderdiği acil mesajda çocuklarda Strep A bakteriyel enfeksiyonuna bağlı vakaların arttığını bildirdi. Son 15 günde bu enfeksiyona bağlı olarak hastaneye kaldırılan 8 çocuktan 2'si yaşamını yitirdi. Enfeksiyonun görüldüğü 3 yetişkin vakadan 1'i de hayatını kaybetti.
Strep A veya Grup A streptokok (GAS), boğazda ve ciltte bulunan bir bakteri türü. Bu bakteri burun ve akciğerlerde farklı hastalıklara neden oluyor. Salgınla ilgili veriler paylaşan Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı (UKHSA), bu yıl İngiltere'de 1-4 yaş arası 100 bin çocuk başına 2,3 Strep A vakası yaşandığını açıkladı. Ayrıca UKHSA, bu oranın pandemi öncesi dönemde ortalama 0,5 olarak kayıtlara geçtiğinin de altını çizdi.
Biz de tüm dünyanın konuştuğu bu bakteriyle ilgili akıllardaki sorulara uzmanlarımızın da desteğiyle yanıt aramaya çalıştık. İşte 7 soruda Strep A dosyası...
1-) NEDEN ORTAYA ÇIKTI?
Southampton Üniversitesi ve Southampton Çocuk Hastanesi Pediatrik Bulaşıcı Hastalıklar Uzmanı Dr. Chrissie Jones, bakteriyle ilgili yaptığı açıklamada şu anda Strep A enfeksiyonu vakalarının normalden daha fazla sayıda olduğunu vurgulayarak, “Ciddi hastalık vakalarındaki artışın en muhtemel nedeni toplumda dolaşan bakterilerin sayısının artmış olması. Vakalardaki bu artışa neden olanın Grup A streptokokun yeni veya farklı suşları olduğunu düşünüyorum” dedi.
Imperial College London’da görevli Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Elizabeth Whittaker ise "Pandeminin ilk iki yılında bu bakteriyi çok az gördük. 2022'de koronavirüs kısıtlamalarının olmamasından dolayı yeniden dolaşıma girdi. Geçmişte Strep A'yı ilkbaharın sonu ya da yazın başlarında, genellikle suçiçeği enfeksiyonlarından sonra yüksek sayıda görürdük. Yılın bu zamanında böylesi rakamlar alışılmadık bir durum” ifadelerini kullandı.
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Anabilim Dalı ve Akılcı İlaç Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık da pandemi döneminde katı kapanmalar ve maske kullanımı gibi önlemlerin, solunum yoluyla bulaşan tüm enfeksiyonların sıklığını çok ciddi anlamda azalttığını, normal hayata dönüşün ardından böyle bakterilerin daha güçlü görüldüğünü söyledi. Prof. Dr. Balık, şu bilgilerin altını çizdi:
“Strep A, halk arasında ‘Beta mikrobu’ diye bilinen bakterinin aynısı… Bu hastalığın ortaya çıkmasındaki en büyük neden; son 1-1,5 yılda vücudun bu bakteriye karşı bağışıklığının olmaması. Çünkü bağışıklık sistemi, sürekli enfeksiyon etkenlerine maruz kaldıkça kendini güçlendirir. Maruz kalma süresi ve sıklığı azalırsa bu etkenlere karşı zayıf kalır. İlk karşılaştığında hastalık, belirli bir şekilde yaygın olarak görülür. Bu yüzden vaka sayılarında ciddi bir artış görülüyor. Çok vaka sayısı olunca, nadir de olsa görülen ölümcül yan etkilerini bariz bir şekilde yaşayabiliyoruz.”
Galler’de Brynaman İlkokulu'ndaki çocuklardan 24'ü enfeksiyon teşhisi alırken, iki çocuk hastaneye kaldırıldı. İngiltere'de Eğitimden Sorumlu Devlet Bakanı Nick Gibb, Strep A'dan etkilenen okullarda enfeksiyonun yayılmasını durdurmak için çocuklara antibiyotik verilebileceği açıklamasında bulundu.
Galler’de Brynaman İlkokulu'ndaki çocuklardan 24'ü enfeksiyon teşhisi alırken, iki çocuk hastaneye kaldırıldı. İngiltere'de Eğitimden Sorumlu Devlet Bakanı Nick Gibb, Strep A'dan etkilenen okullarda enfeksiyonun yayılmasını durdurmak için çocuklara antibiyotik verilebileceği açıklamasında bulundu.
2-) NEDEN ÇOCUKLARDA GÖRÜLÜYOR VE ÖLÜMCÜL SEYREDİYOR?
Bu noktada sorulması gereken en önemli soru, bakterinin neden çocukları hedef aldığı… Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'nda görevli Dr. Michael Marks, “Hastalık çocuklarda ve yaşlılarda aşırı yüksek seviyede… Durumun neden böyle olduğu tam olarak anlaşılamadı. Çocukların okullarda ve benzeri yerlerde Strep A'ya daha fazla maruz kalmasından kaynaklanıyor olabilir” ifadelerini kullandı.
İngiltere'deki Reading Üniversitesi'nde hücresel mikrobiyoloji alanında çalışan Dr. Simon Clarke da çocukların daha az gelişmiş bağışıklığa sahip olma eğiliminde olduklarını ve bu nedenle enfeksiyon kapmaya daha yatkın olabileceklerini söyledi.
Tüm siyasilerden çok güçlü kınama: Lanetliyoruz reddediyoruzKonuyu danıştığım Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Akif Çelik ise “Bağışıklık sisteminin zayıfladığı dönemde, hastalarımız bakteriyel bir enfeksiyona yakalandığında; üzerine A grubu Beta hemolitik streptokok gibi bakteriyel bir enfeksiyon geçirildiğinde çocuk hastalarımız, daha ağır ve normal zamanlardan daha fazla semptom gösterir” dedi ve şu örneği paylaştı:
“Örnek olarak çok güçlü bir boksörün iki kişi ile art arda mücadele ettiğini düşünün, bu da aynı şekilde. Tıpkı bu boksör gibi bağışıklık sistemimiz için de ikinci rakip ile mücadele daha zorlu olacaktır.”
Dr. Çelik, Strep A’nın 3 ile 15 yaş arasında daha sık görüldüğünü de vurgulayarak, “Bakterilerin sevdiği yaş grupları vardır. Bazıları yaşlıları, bazıları bebekleri, bu mikroplar gibi bazıları da 3 yaş ile 15 yaş arasındaki çocukları daha çok etkiliyor. Yan etkilerinden dolayı da ölümcül olabiliyor” dedi.
Grafikler: Harun Elibol
3-) COVID-19 GİBİ YAYILABİLİR Mİ?
Birleşik Krallık ve Fransa'da art arda ölüm vakalarının yaşanması akıllara ‘Strep A, Covid-19 gibi yayılabilir mi?’ sorusunu da getiriyor. Bu soruma Prof. Dr. İsmail Balık çok net bir şekilde “Koronavirüs gibi yeni bir patoken ya da yayılacak bir mikrop değil” dedi ve ekledi:
“Zaten tüm ülke ve bölgelerde var olan bir şey. Genelde kış aylarında ve kapalı yerlerde artış gösterir. Dolayısıyla hastalığın yayılması, ülkeden ülkeye geçmekten ziyade iklim şartları ve kişilerin bağışıklık sisteminin durumuyla alakalı… Kış aylarında sıklıkla kapalı ortamda bir araya gelinen ülkelerde artış gösterir.”
Türkiye’yi sarsan olayın iddianamesi4-) TÜRKİYE’DE DURUM NEDİR, ÜLKEMİZDE DE VAKA ARTIŞI OLUR MU?
Prof. Dr. İsmail Balık’ın tüm ülke ve bölgelerde görülebilen bir bakteri olduğunun altını çizmesi oldukça önemli. Peki ülkemizde de şu an Strep A dolaşımda mı?
Bu noktada Dr. Akif Çelik’e saha gözlemlerini sordum. Dr. Çelik, “Bakteri tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de var. Bütün virüs ve bakterilerde bölgesel olarak fark da var ama kış aylarında özellikle bademcik iltihabına neden olan kriptik tonsillit dediğimiz bademciklerin beyaz renk aldığı bir hastalığa neden oluyor” dedi. Çelik şöyle devam etti:
“Bu hastalık ülkemizde de görünüyor. Sadece bu bakterinin ölümcül bir vakaya neden olduğu hasta ile henüz karşılaşmadım. Genel olarak düşündüğümüzde ise çok nadir olarak rastlanan durum. İngiltere’de açıklanan ölümlü vakaların irdelenmesi gerekli. Çocukların alt hastalıklarının, ekstra başka bir hastalığı olup olmadığının çok iyi aydınlatılması gerekiyor. Bu şekildeki vakalar ise ülkemizde belirgin gördüğümüz bir seri değil. Fakat İngiltere’de bir anda çoğaldı, bizde de olursa pek şaşırmamak lazım.”
5-) SEMPTOMLARI NELER?
“Bu hastalıkta çocukların öksürmek istemeyeceği, öksürmekten çekineceği kadar boğaz ağrısı olabilir” diyen Dr. Akif Çelik, “Biz muayene esnasında boğaz enfeksiyonuna bakarken tüm çocukların boğazını bu hastalığın olup olmadığı için kontrol ederiz. Var ise bu bakterinin etkisi olabileceğini değerlendirerek antibiyotik ilaç yazabiliriz” ifadelerini kullandı.
Çelik, semptomları da şöyle sıraladı; “Yüksek ateş, boğaz ağrısı, batma hissi, bademciklerin üzerinde beyaz lekeler, halsizlik ve yorgunluk”
Britanya Ulusal Sağlık Servisi'ne göre diğer semptomlar arasında baş ağrısı, boynun önündeki şişmiş lenf düğümleri, mide bulantısı ve kabarcıklar da görülebilir. Ayrıca Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre ise hastalık çok ağrılı olabilir ve bakterilere maruz kalan birinin hastalanması genellikle iki ila beş gün sürebilir. İnsanlar bir kereden fazla da Strep A’ya yakalanabilir.
Britanya Ulusal Sağlık Servisi'ne göre diğer semptomlar arasında baş ağrısı, boynun önündeki şişmiş lenf düğümleri, mide bulantısı ve kabarcıklar da görülebilir. Ayrıca Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre ise hastalık çok ağrılı olabilir ve bakterilere maruz kalan birinin hastalanması genellikle iki ila beş gün sürebilir. İnsanlar bir kereden fazla da Strep A’ya yakalanabilir.
6-) NASIL BULAŞIYOR VE HANGİ ÖNLEMLERİ ALMAK GEREKİYOR?
“Solunum yolu hastalıkları yakın temas ile bulaşır. Damlacık yoluyla kişilere geçer. Aynı durum Strep A için de geçerli” diyen Dr. Akif Çelik, önlemlere dair de “Öksüren kişilerden uzak durulması gerekiyor. Ayrıca bir süre daha sosyal mesafe kurallarına, hijyen ve el temizliğine dikkat edilmesinde fayda var. En azından kış bitene kapalı mekânlarda maske ile korunmayı da öneririm” ifadelerini kullandı
7-) HASTALIĞA DAİR NASIL BİR TEDAVİ UYGULANIYOR?
Dr. Akif Çelik, “Hastalığın tedavisi ‘penisilin (antibiyotik)’ grubu ilaç. Genelde penisilin iğnesi yapıyoruz ama bazı hastalarımızın penisilin alerjisi olabiliyor” dedi ve ekledi:
“Bu alerjinin nedeni de penisilinin bazen anaflaksiye (alerjik bir reaksiyon) neden olabilen bir antibiyotik olması. Bu nedenle ilacı uygulamadan önce hastalarımıza alerji testi yapıyoruz. Ona göre de hastamızın yaşına uygun dozu seçerek penisilin yaptırabiliyoruz. Ya da oral antibiyotik başlıyoruz. Antibiyotiği ise hastamızın 7 ila 10 gün kadar kullanmasını istiyoruz.”
Fotoğraflar: iStock