Omicron'un çıktığı Güney Afrika'da neler oluyor? Ülkede yaşayan Türkler anlatıyor

Mutasyonlu virüsler hayatımıza girdikleri andan itibaren uzmanlar, varyantların baskın hale gelebileceği, vaka sayılarının aşırı tırmanacağı ve hastaneler üzerindeki yoğunluğun baş edilemeyecek düzeye çıkabileceği yönünde uyarılarda bulunuyordu.

Bugün gelinen noktaya baktığımızda da varyantların salgına karşı birer tehdit unsuru olduğunu görüyoruz. Virüsün ilk haline kıyasla daha kolay bulaşan varyantlar, vaka ve ölüm sayılarına ciddi şekilde etki etti ve etmeye de devam ediyor.

Şimdiye kadar Alfa, Beta, Delta, Mu, Zeta, Lambda, Lota, Epsilon, Eta, Kappa, Teta, Gamma varyantları dünyayı etkisi altına aldı. Son olarak ise Omicron varyantı tehdidi yaşanıyor. Varyantlardan en çok başı ağrıyan ülkelerden biri de Güney Afrika…

Ülke, ilk önce Ekim 2020’de Nelson Mandela Körfezi çevresindeki yerleşim yerinde tespit edilen ve bilimsel olarak ‘B.1.351’ olarak adlandırılan Beta varyantıyla zor günler yaşadı. Güney Afrika, şimdi de Omicron varyantının çıkış noktası olması sebebiyle salgınla mücadelede çok zorlu günler geçiriyor.

OMİCRON İLE BİRLİKTE GÜNLÜK VAKA SAYILARINDA PATLAMA YAŞANDI

Güney Afrika’da koronavirüse karşı bugüne kadar 5 farklı seviyede kısıtlamalar uygulandı/uygulanıyor. Seviye 1 en hafifi, seviye 5 ise en ağırı olarak adlandırılıyor. Vakalara göre Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, genelde pazar akşamları seviye değişikliklerini açıklıyor.

Seviye 1: Gece 12’den sonra sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Bu durum haricinde her şey açık.

Seviye 2: Akşam saat 10’dan itibaren sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Bu durum haricinde her şey açık.

Seviye 3: Aksam saat 9’dan sonra sokağa çıkma yasağı getiriliyor. Sinema ve spor salonları açık oluyor. Okullarda eğitime devam ediliyor.

Seviye 4: Aksam saat 8’den sonra sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Devletin onay verdiği ekonomiye katkı yapan kritik bazı şirketler açık kalıyor. Sosyal olarak ev ziyaretleri yasaklanıyor. Sinemalar ve spor salonları kapatılıyor. Okullar ise online olarak eğitime devam ediyor.

Seviye 5: Yeni bir karara kadar sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Gıda alışverişleri için marketler açık oluyor. Hava sahası da kapatılıyor, güvenliği sağlamak ve uyarılarda bulunmak için asker de sokaklarda oluyor. Eğitim öğretime de ara veriliyor.

Omicron varyantı öncesi Güney Afrika, artık Seviye 1’in bile altına düşmüş durumdaydı. Her şey kontrol altında ve güzel bir şekilde ilerliyordu. Okullarda maske haricinde hiçbir kısıtlama yoktu. Restoranlar, barlar, eğlence yerleri tamamıyla kısıtlama olmadan açıktı. Ekonomi de artık yavaş yavaş normal haline dönüyordu. Ta ki yeni varyant, ülkenin üzerine kâbus gibi çökene kadar…

Our Word in Data verilerine göre ülkede 30 Ekim-11 Kasım tarihleri arasında günlük vaka sayıları 250-350 arasında değişiyordu. Fakat Omicron varyantının ortaya çıktığı Kasım ayının sonlarına doğru vaka sayılarında adeta patlama yaşandı. 7 Aralık itibariyle ülkede günlük vaka sayısı 11 bin 881 olarak kayıtlara geçti. Günlük vefat edenlerin sayıları da 11’den 30’lara dayandı. Ülkede bugüne kadar koronavirüs salgınına yakalananların sayısı da 3 milyonu geçti. Virüsten dolayı hayatını kaybedenlerin sayısı ise 90 binin üzerinde…

Şimdilik kısıtlamalar Seviye 1’de devam ediyor. Fakat Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, her an yeni kararlar da alabilir. Halk sağlığı uzmanları, Omicron'un Delta varyantından çok daha tehlikeli olmasından ve tüm dünyada dominant varyant hale gelmesinden endişe ediyor. 

Dünya Sağlık Örgütü de Omicron varyantının dünya çapında en az 20'den fazla ülkede tespit edildiğini açıkladı. Durum böyle olunca Güney Afrika ve çevresindeki ülkelere seyahat kısıtlamaları başlatıldı. 

Grafikler: Harun Elibol

‘SORUMLU DAVRANDIK AMA CEZALANDIRILDIK’

New York Times’ta yer alan haberde Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa “Ülkemiz, Covid-19 bulaşıcı hastalığının dördüncü dalgasıyla karşı karşıya… Pandemi başladığından beri yaşamadığımız enfeksiyon oranlarını görüyoruz. Yapılan tüm Covid-19 testlerinin yaklaşık dörtte biri şu anda pozitif çıkıyor. Bunu, iki hafta öncesiyle kıyasladığımızda, pozitif testlerin oranı yüzde 2 civarındaydı” ifadelerini kullandı.

En son katıldığı bir forumda Güney Afrika'ya uygulanan seyahat yasağına da değinen Başkan Cyril Ramaphosa, "Omicron varyantını tespit eder etmez sorumluluğumuz gereği dünyayla paylaştık ama bunun karşılığında cezalandırılıyoruz" dedi. Ayrıca  Ramaphosa konuşmasında, "Zengin ülkeler ‘aşı ırkçılığı’ yaparken Afrika kıtası henüz nüfusunun yüzde 7'sini bile aşılayamadı. Batılı ülkelerin aşı konusundaki tavrı karşısında hayal kırıklığına uğruyorum" diye konuştu.

Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa

Peki Omicron varyantı Güney Afrika’da nasıl ortaya çıktı? Vakalar neden bu nedenli artmaya başladı? Ülkede yaşayan Türklerden de görüşler alarak, detaylıca araştırdık.

GÜNEY AFRİKA’DAKİ TÜRKLER ANLATIYOR!

HÜKÜMET KISITLAMALARI ARTIRMAYA KORKUYOR!
‘YAĞMALAMA VE PROTESTOLAR OLABİLİR ENDİŞESİ VAR’

Kaan Tol (29), iki yıldır Güney Afrika’nın Batı Kap eyaletinin en büyük şehri olan Cape Town’da yaşıyor. Biyomedikal mühendisi. Uzmanlık alanı kalp pilleri ve elektrofizyoloji. Zamanının çoğu hastanelerde, anjiyo laboratuvarlarında ve ameliyathanelerde geçiyor.

“Pandeminin başından beri kısıtlamalar sert bir şekilde işliyordu” diyen Kaan Tol, “Üç tane büyük Covid dalgası oldu ve üçünde de kısıtlamalar çok sertti. Burada sosyal sağlık sistemi Türkiye’deki gibi iyi değil ve yeterli hastane yok” diye de ekledi. İşte Kaan Tol’un Omicron varyantı sonrası hurriyet.com.tr’ye anlattığı gözlemleri:

- Eylül ayına kadar akşam 10’dan sonra sokağa çıkma yasağı yaşadık. Son zamanlarda covid sayılarının azalmasıyla biraz kısıtlamalar azaltıldı. Sokağa çıkma yasağı gece 12’ye alındı. Geçen ay tekrardan konserler ve festivaller başladı. Seyahat sınırlarının kalkmasıyla turist sayısı tekrardan arttı. Salgın artık bitiyor ve hayat normale dönecek gözüyle bakıyorduk.

- Omicron çıktığından beri kısıtlamalarda henüz bir değişiklik olmadı. Siyasi olarak bir panik var ama insanlar açısından şimdilik pek bir panik ortamı yok gibi… Zaten halk, çok uzun süredir kısıtlamalarla yaşıyor. En büyük sorun birçok ülkenin Güney Afrika’ya uçuşlarını kapatması oldu. Pek çok kişi yılbaşı için yurt dışı tatil planları yapmıştı. Burada Noel yaz sezonuna denk geldiğinden insanlar yıllık izinlerini aralıkta kullanıp tatile çıkıyor. Herkesin tatil planı suya düştü.

- Vakalar hızla artıyor. Hükümet tekrardan kısıtlamaları artırmaya korkuyor. Çünkü Güney Afrika’da salgından daha büyük bir sorun var: yoksulluk ve açlık! Üçüncü covid dalgası sonrası gelen kısıtlamalarda Güney Afrika tarihinde hiç olmayan olaylar yaşandı.

- Yoksul insanlar marketleri ve dükkânları yağmalamaya başladılar ve büyük protestolar oldu. Bu yüzden tekrar kısıtlamaları getirme konusunda hükümetin biraz çekinceli olduğunu düşünüyorum ama tekrardan gelecek gibi de duruyor. Çünkü aşılanma oranı hâlâ çok düşük ve vakalar çok hızlı bir şekilde artıyor.

- Sağlık sektöründe çalıştığım için hastalarımızın çoğu yaşlı ve kalp hastası. Bu insanlar yüksek risk sınıfında olduğu için pandemi bizi çok olumsuz bir şekilde etkiledi. Kalp pili implantasyonu için hastaneye yatırılan birçok hastamızın işlemleri, hastaların covid testleri pozitif çıktığı için ertelendi.

- Covid yüzünden hayatını kaybeden hastalarımız oldu. Hastanelerde aciliyeti olmayan operasyonlar olabildiğince ertelenmeye çalışıldığı için acil olmayan kalp pili işlemleri ertelendi. Birçok hastamız hastaneden covid kapmamak için rutin kalp pili kontrollerini bile erteledi. Sağlık sektörü ülkede biraz karışık.

‘BİRİNCİ VE İKİNCİ DOZ AŞILAMA ORANI ÇOK DÜŞÜK! ÜLKE BUNUN SIKINTISINI YAŞıYOR’

Türker Vardar (39), üç yıldır Güney Afrika’nın en büyük şehri olan Johannesburg'ta yaşıyor. Bir ofis mobilyası şirketinin Afrika operasyonunu yönetiyor. “Yeni varyant ortaya çıkmadan önce günlük vaka sayıları 200’lere kadar inmişti” diyen Türker Vardar, “Salgının başından beri bilinçli kesim dikkatli davranırken hala umarsızca hareket eden bir kitle var. Bunu Omicron'dan bağımsız gözlemlemek mümkün” dedi. İşte Türker Vardar’ın yeni varyant sonrası ülkede gelişen durumlarla ilgili gözlemleri:

- Şu an Omicron varyantı ile ilgili ülkede düzenli bir bilgi akışı olduğunu söyleyebilirim. En son vaka sayıları 13 bine kadar çıktı. Ancak hastaneye kaldırılan veya ölümcül vaka oranlarındaki artış önceki dalgalara göre biraz daha az ama artıyor.

- Hastanelerdeki vakaların tamamına yakınını da aşısız hastaların oluşturduğu açıklanıyor. Omicron'un bulaşıcılığının daha yüksek olduğu yönündeki açıklamalar ortakken daha ölümcül olduğu konusunda bir yorum yapmak için henüz erken olduğu söyleniyor. En son çocuklardaki vaka sayılarının fazlalığının Omicron kaynaklı mı yoksa bu yaş grubunun aşılanmamasından dolayı mı olduğunu söylemek için yeterli bilgi olmadığı açıklandı.



- Bu varyant, ilerleyen günlerde çok daha kötü sonuçlara neden olsa da aşı olmanın en büyük güç olduğu biliniyor. Ama ülkede aşılama oranı çok düşük. Bu durumun oluşmasında pandeminin başında aşıya erişim konusunda yaşanan sıkıntıların yanında, erişim sağlandıktan sonra yeterli sağlık personelinin olmaması ve aşı karşıtı gruplarının payı büyük.

- Omicron konusunda ülkelerin Güney Afrika'ya tutumunun erken alınmış ve biraz göstermelik bir karar olduğunu düşünüyorum. Varyantı kendi laboratuvarlarında keşfedecek kadar gelişmiş bir ülke, bunu dünyanın geri kalanıyla anında paylaşınca kendi halklarına önlem alıyormuş gibi görünmek isteyen ülkelerin kurbanı oldu. Ortada hala cevaplanamayan birçok soru varken Güney Afrika günah keçisi ilan edildi.

VARYANT TÜRKİYE'YE GELMEDEN ÖNCE GİTTİĞİM LABORATUVARDA GÖRÜNDÜ

Mert Sentarlı (43), 33 yıldır Güney Afrika’nın başkenti Pretoria’da yaşıyor. Aynı zamanda Güney Afrika vatandaşı. İthalat, ihracat ve dağıtım yapan bir şirketi var. “İlk varyantlara göre Omicron, yakın çevremizde daha çok gözükmeye başladı. Pandeminin başından beri virüsü kapmayan birçok kişi virüse yakalandı. Bunda Omicron’un payı çok büyük” diyen Mert Sentarlı’nın gözlemleri şu şekilde:

- Yeni varyant, benim Türkiye’ye gitmeden önce PCR testi için gittiğim laboratuvarda görüldü. Benden birkaç gün sonra vakalar ciddi şekilde arttı. Çocuğumu sıklıkla götürdüğüm çocuk doktorumuz, çocuklar arasında çok vaka olduğunu ama bütün çocukların şimdilik hafif semptom ile atlattığını, hastanelik olmadıklarını söyledi.

- İnsanlar zaten maske ve temizlik gibi kurallara genelde uyuyorlar. Kalabalıktan uzakta tek başına yürürken bile maske takmayı ihmal etmiyor. Yeni varyant daha da dikkat edilmesine neden oldu. Çünkü insanlar sürecin tekrardan başa dönmesini istemiyor.

- Örneğin ben ve çevremdeki insanlar Omicron öncesi, haftada iki-üç kez restorana giderdik. Artık gitmiyoruz. Sadece paket servisle dışarıdan yemek siparişi veriyoruz. Şimdilik oturduğum bölgede misafir buluşmalarını da kestik. 

- Güney Afrika’ya gelen ilk aşı AstraZeneca’ydı. Henüz kimseye aşı yapılmadan o dönem ülkede baskın olan Beta varyantına karşı aşının etkisiz olduğu açıklandı ve hiç kullanılmadı. AstraZeneca’dan sonra 500 bin adet Johnson & Johnson aşısı geldi. Bu aşı sağlık çalışanları, polis ve öğretmenlere uygulandı. geri kalan kesime Pfizer/BioNTech aşısı yapılıyor. Aşılar, devlet hastanelerinde ücretsiz yapılıyor.

GÜNEY AFRİKA’DA OMİCRON VARYANTI NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Omicron varyantını Güney Afrika'da ilk tespit eden hekim olan Dr. Angelique Coetzee, Telegraph gazetesine verdiği demecinde, Güney Afrika’nın başkenti Pretoria'daki özel muayenehanesinde kasım ayının ortalarında muayeneye gelen hastaların semptomlarından şüphelenmesi üzerine yetkilileri bilgilendirdiğini söyledi.

Aralarında aşırı yorgunluktan şikâyet eden farklı etnik kökenlere sahip gençlerin ve nabzı çok yüksek olan altı yaşında bir çocuğun bulunduğunu da belirten Dr. Coetzee, onlardan hiçbirinin tat veya koku kaybı yaşamadığının da altını çiziyor.

Toplamda iki düzine hastanın yeni varyantın semptomlarıyla Covid-19 testinin pozitif çıktığını da belirten doktor, hastaların genellikle 'çok yorgun' hisseden erkekler olduğunu ve yarısının da aşı yaptırmadığını aktardı. Aynı zamanda Güney Afrika Tabipler Birliği üyesi de olan  Dr. Angelique Coetzee’nin bu verileri ve bilgileri doğrultusunda Güney Afrika Sağlık Bakanlığı harekete geçti ve araştırmalara başladı.

‘OMİCRON, GÜNEY AFRİKA’DA ÇOK HIZLI YAYILIYOR VE DAHA BULAŞICI’

Omicron'un insanları enfekte etmedeki hızı ve Güney Afrika'da neredeyse egemen varyant haline gelmesi, uzmanları kaygılandırmış durumda. Bu kaygıların başında Omicron'un yeni bir enfeksiyon dalgasına neden olarak hastaneler ve sağlık sisteminde baskı oluşturması geliyor.

Uzmanlara göre Güney Afrika'daki yeni enfeksiyon dalgasının merkez üssü olan Gauteng bölgesinde belirlenen vakaların yüzde 90'dan fazlası, Omicron varyantını içeriyor. Omicron, Güney Afrika'nın diğer sekiz bölgesinde de hızla yayılarak egemen varyant haline gelme yolunda ivme kazanıyor.

Bu konuda Güney Afrika basınına görüşlerini bildiren Afrika Sağlık Araştırma Enstitüsü Başkanı Willem Hanekom, "Virüs hızla yayılıyor. Şu anki salgında oluşan dalga eğrisine baktığınızda bu eğrinin Güney Afrika'nın daha önce yaşadığı üç enfeksiyon dalgasından daha dik olduğunu gösteriyor. Bu durum da bu virüsün hızlı bulaştığını gösteriyor" dedi.

Aynı zamanda Güney Afrika Covid-19 Varyantları Araştırma Konsorsiyumu'na başkanlık yapan Hanekom, Omicron ortaya çıktığında Güney Afrika'daki Delta varyantı vakalarının çok düşük olduğunu, Omicron'un Delta'nın yerini alma ihtimalinin çok yüksek olabileceğinin de altını çiziyor.

AŞILAR OMİCRON’A KARŞI ETKİLİ Mİ?

Şu an Güney Afrika’da Johnson & Johnson ile Pfizer/BioNTech aşısı uygulanıyor. Aşıların yeni varyanta karşı etkili olup olmadığı konusunda çalışmalar devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde Güney Afrika’da az sayıda çift doz aşılı kişi üzerinde yapılan çalışmanın ilk aşaması, Omicron varyantının Pfizer/BioNTech aşısının etkisini belli bir oranda azalttığını ortaya koydu.

AFP haber ajansına konuşan Dünya Sağlık Örgütü acil durum direktörü Mike Ryan, Omicron’un halihazırda kullanılan aşılara karşı diğer varyantlardan daha güçlü olduğuna dair bir gösterge olmadığını söyledi. Afrika Sağlık Araştırmaları Enstitüsü’nden Prof. Dr. Alex Sigal ise henüz Omicron’un aşıyla gelişen antikorlardan kaçma kapasitesi konusunda net bir veriye ulaşmadıklarını belirtti.

BioNTech’ın kurucuları Prof. Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci de Covid-19'a karşı geliştirdikleri aşıdaki son durum ve Omicron varyantı hakkındaki bulgularına ilişkin bir basın toplantısı düzenledi.

Ön çalışmalarında Omicron varyantının iki doz BioNTech aşısı olanlarla üç doz aşı olanları nasıl etkilediğini incelediklerini anlatan Şahin, ilk verilerin üçüncü doz BioNTech aşısının Omicron varyantına karşı yeterli düzeyde koruma sağlayabileceğini ortaya koyduğunu ifade etti.

Ama yine de görülen o ki, var olan aşıların Omicron varyantı üzerindeki etkilerine dair daha fazla çalışma ve araştırmaya ihtiyaç var.

ÜLKEDE OMİCRON VARYANTININ BELİRTİLERİ NELER?

Güney Afrika Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığına göre ülkede en sık karşılaşılan belirtiler arasında ateş, öksürük, yorgunluk, koku ve tat alma eksikliği bulunuyor. Bu belirtiler aslında koronavirüsün genel belirtileri arasında da yer alıyor.

Az rastlanan belirtiler ise baş ağrısı, boğaz ağrısı, ishal, vücutta kaşıntı olarak belirtiliyor. En dikkat çeken ise varyantın ciddi olan belirtileri; nefes alma zorluğu, konuşmada ya da harekette zorluk çekmek ve göğüs ağrısı.

Fotoğraflar: Alamy