Ombudsmandan "yaya hakları" vurgusu

Isparta'da bir vatandaş, evi ile işlettiği dükkanın önündeki kaldırıma Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi tarafından yerleştirilen elektrik dağıtım panosunun evin giriş çıkışını engellediği ve dükkanın önünü kapattığı gerekçesiyle Kaymakamlığa başvurdu.

Başvurudan sonuç alamayan vatandaş, konuyu Kamu Denetçiliği Kurumu'na taşıyarak, elektrik panosunun kaldırılması istemiyle Gelendost Belediyesi ve Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi hakkında şikayette bulundu.

Başvuruyu inceleyen Kamu Başdenetçisi Nihat Ömeroğlu, Yaya Hakları bildirgesine vurgu yaparak, elektrik panosunun kaldırılması için Gelendost Belediyesine ve Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi'ne tavsiyede bulunulmasına karar verdi.

Karardan

Tavsiye kararında, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununun temel amaçlarından birinin, elektriğin kaliteli ve çevreyle uyumlu şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması olduğu ifade edilerek, Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş tarafından yerleştirilen elektrik dağıtım panosunun konumu itibariyle bu Kanunun temel amaçlarıyla bağdaşmadığının açık olduğu vurgulandı.

Kararda, Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğünün Şehir Şebekeleri Elektrik Projesi Yapım Esasları El Kitabına göre, bina tipi trafoların genellikle imar planında yeşil alan olarak belirlenen yerlerle kamu kuruluşlarına ait arazilerin uygun yerlerine gelecek şekilde seçilmesi, bu teşkillerde belediyenin görüşünün alınacağı, ilave bina yerlerinin imar planına işleneceği kaydedildi.

Ancak şikayete konu yerleşim yeri yerel yönetim idaresi Gelendost Belediyesi tarafından söz konusu elektrik dağıtım panosunun yerleştirilmesiyle ilgili herhangi bir izin alınmadığının belirtildiği aktarılan tavsiye kararında, kaldırım üzerinde şirket tarafından yerleştirilen elektrik dağıtım panosunun gelişi güzel konulduğunun anlaşıldığı ifade edildi.

"Kaldırımların durumu insana verilen değerin göstergesi..."

Kaldırımların durumunun, bir kentte insana ne kadar değer verildiğini göstergesi olduğunun vurgusu yapılan kararda, şu tespitler yapıldı:

"Buralarda taşımaya ne kadar ihtiyaç varsa kaldırımlara da o kadar ihtiyaç vardır. Çünkü kaldırımlar ve sokaklar, şehrin en temel parçası ve topluma ait olması gereken kamusal alanlardır. Dolayısıyla kaldırımları ve sokakları insana öncelik verecek şekilde düzenlenmiş bir şehir, vatandaşına da önem veriyor demektir. Bu durum Yaya Hakları bildirgesinde de açık ve net ifade edilmektedir. Bütün yerleşim alanlarında, motorlu taşıtlar tarafından taciz edilmeden, herhangi bir fiziki veya sosyal engelle karşılaşmadan, yaya olarak bir yerden bir yere ulaşmak, gezmek, dolaşmak, Yaya Hakları'nın temelini oluşturur. Aynı şekilde, bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımı ağının bulunması, en temel yaya hakkıdır."

Yaya Hakları Bildirgesi'nin 1988'de Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edildiği anımsatılan kararda, bildirgede yayanın, "fiziksel ve ruhsal sağlığını korumaya uygun koşullar sunan kamu alanlarının nimetlerinden özgürce yararlanma, sağlıklı bir çevrede yaşama, izole yaya bölgelerine değil, kentin düzeniyle uyumlu, ulaşılabilir, kısa ve makul bağlantıları olan yaya alanlarına sahip olma haklarının" bulunduğunun sayıldığı ifade edildi.

Şikayete konu elektrik dağıtım panosunun kaldırımı işgal ettiğinin, yayaların gidiş ve gelişini zorlaştırıldığının görüldüğü belirtilen kararda, kaldırıma konulan panonun yerleştirilme izninin, Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi tarafından ilgili idareden alınmadığı belirtildi.

Kararda, Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinde, ilgili idarelerin tasarruf altındaki kaldırımlarda kamu hizmetlerinin yürütülebilmesi için gerekli büfe, hela, trafo merkezi gibi tesisleri, ulaşım ve haberleşme noktaları, sinyalizasyon ve aydınlatma elemanları, çöp kutusu, bank, reklam ve bilgilendirme levha ve panolarını Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standartlarına uyulmak koşuluyla yapacağı veya yaptıracağının hüküm altına alındığı hatırlatıldı.

Şikayete konu kaldırım üzerine konulan elektrik panosunun TSE standartlarına uygun yerleştirilmediği ifade edilen kararda, ilgili Yönetmeliğin, "bu yapıların ve her türlü altyapının yapımı, kullanımı ile bakım ve onarımı sırasında yaya sirkülasyonunun engellenmemesi, engellilerin erişiminin can ve mal güvenliğinin sağlanmasının zorunlu olduğu" hükmüne uyulmadığının da anlaşıldığı kaydedildi.

"Belediye izni de TSE standartı da yok"

Tavsiye kararında, elektrik panosunun belediyesinden izin alınmadan konulduğu, zorunlu tutulan TSE kaldırım standartları ve Yönetmelik hükümleri dikkate alınmadan kaldırımların bu şekilde kullanılmasının yayaların gidiş ve gelişlerinin zorlaşmasına, yaya sirkülasyonunun engellenmesine ve engellilerin erişiminin can ve mal güvenliğinin sağlanması bakımından sıkıntı doğmasına sebep olduğu, iş yeri yönünden de olumsuz görüntü ve engel teşkil ettiği sonucuna varıldığı aktarıldı.

Avrupa Yaya Haklarında belirtilen, "yayaların kamu alanlarının nimetlerinden özgürce yararlanma, sağlıklı bir çevrede yaşama, izole yaya bölgelerine değil, kentin düzeniyle uyumlu, ulaşılabilir, kısa ve makul bağlantıları olan yaya alanlarına sahip olma haklarına sahip olduğu" yönündeki ilkelerin ihlal edildiği vurgulanan kararda, şunlar kaydedildi:

"Kamu hizmetlerinin görülebilmesi için gerekli yapıların ancak yaya ile taşıt trafiğini olumsuz etkilemeyecek, yaya kullanım alanlarına taşmayacak, arka tarafta bulunan bina cephelerini kapatmayacak ve binaların girişini engellemeyecek şekilde kaldırımların yayalara faydalandırılması gerektiğinden, şikayete konu elektrik panosunun şikayetçiyi ve diğer aboneleri mağdur etmeyecek şekilde bulunduğu yerden kaldırılarak daha uygun bir yere yerleştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Şikayete konu elektrik panosunun bulunduğu yerden kaldırılmasına yönelik işlem ve eylemde bulunulması için Gelendost Belediyesine ve Akdeniz Elektrik Dağıtım AŞ'ye tavsiyede bulunulmasına karar verilmiştir."