Olayların sinyali üç ay önce geldi
Güncelleme Tarihi:
Gülden AYDIN
Oluşturulma Tarihi: Mart 29, 2002 03:08
Haftasonunda üç bin kişinin sokağa dökülmesine yol açan Tunceli'nin kadın garsonlarının ilki Nazlıcan, olayın içyüzünü Hürriyet'e açıkladı.
Geçtiğimiz Pazar günü binlerce Tuncelili'yi sokağa döken olayların sinyali üç ay önce geldi. Keko Dayı'nın Yeri’nin basılması dışında, yasadışı TKP (ML) örgütünün kadın garsonları protesto etmek için bildiri dağıtması, birahane sahiplerini tehdit etmesi, atmosferi iyice ısındırdı. Alevi gelenekten kaynaklanan hoşgürülü toplumsal yaşamın sürdüğü bu şehirde neler oluyordu?
25 bin nüfuslu Tunceli, yıllardır terör ve baskıdan çok çekti. Şehre girmek de çıkmak da o kadar zordu ki yıllarca cezaevi hayatı yaşandı. Buna rağmen okuma yazma oranının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu, Alevi gelenekten kaynaklanan hoşgürülü toplumsal yaşamın sürdüğü bu şehirde neler oluyor? Aslında geçtiğimiz Pazar günü binlerce Tuncelili'yi sokağa döken olayların sinyali üç ay önce geldi. Aksaray Birahanesi'nde çalışan Deniz anlatılanlara göre birahanenin iki ortağıyla birden ilişkiye girmişti. Bu ilişkinin yarattığı gerginlik sonucu Aksaray Birahanesi'ndeki işini bırakıp Keko Dayı'nın Yeri’nde işe başladı. Bunun üzerine ilişkide olduğu söylenen ortaklardan Servet Çınar'ın akrabaları Keko Dayı'nın Yeri'ni bastı, kavga çıktı.
Geçen hafta Çınar ailesi Keko Dayı'nın yerini bir kere daha bastı. Bıçaklar çekildi, kavgada Servet Çınar'ın amcasının oğlu Deniz Çınar öldü. Yaralıları Elazığ Devlet Hastanesi'ne götüren ambulans kaza yapınca şoför Zeki Yıldız da hayatını kaybetti. Zeki Yıldız'ın ölümü Tunceli'de protestoya yolaçan nedenlerden biri oldu.
Yine üç ay önce, yasadışı TKP (ML) örgütü Tunceli'de bildiri dağıttı. Bildiri, örgütün illegal yayın organında yayınlandı. Bildiride, birahane sahipleri ve CHP'li Belediye Başkanı Hasan Korkmaz ölümle tehdit edildi: ‘‘Ya pılınızı pırtınızı toplayıp defolun ya da bu kirli işlere son verin. Aynı bataklıkta yürümekte ısrar ederseniz ölüm bir gün kapınızı çalacaktır.’’
3 bin kişinin protestosuyla zirveye çıkan olayları tetikleyen önemli bir gelişme de buydu. Gösteriye DYP ve MHP dışında, parlamentoda grubu olan partilerle, HADEP, EMEP, ÖDP gibi parlemento dışı partiler ve sivil toplum kuruluşları katılıp, ortak bildiri okudular. ‘‘Kadın garsonlar gidecek, analarımızın yüzü gülecek’’ sloganı atıldı.
Terör ve baskıdan yeni yeni nefes alabilen Tunceliler'e polisin neden birahaneleri kapatmadığı propagandası yapılmaya başlandı. İddialarına göre bunun nedeni, Tunceli'nin yozlaşmasını devletin istemesiydi.
İLK KADIN GARSON NAZLICAN
Kan çıkacak dedim
Nazlıcan (44) en çok kazanan garson. 4 yıl önce oryantal olarak gelmiş. Nazlıcan, Tunceli'nin ilk kadın garsonu olmuş. Tunceli'yi çok sevmiş ama yakında Antalya'ya dönüyor. Nazlıcan,çalıştığı Mavi Umut Birahanesinde yaşadıklarını anlattı: ‘‘Bir kaç öy önce duvara izmarit bastım böyle giderse kan çıkacak dedim. Bu kadar demokrat bir şehirde kadın emekçi neden olmasın. Antalya'da garsonluk yapıyorum. Tunceli'de neden yapmayayım? Garson olarak bu parayı başka yerde kazanamam. Tunceli demokrasinin haccıydı. Kadın garsonlara tavır yüzünden demokrasi duygusu çürüdü. Tunceliler parayı koynuma sokmaya çekindiler. İlk geldiğimde ‘‘şefim, bayan bakar mısın’’ derlerdi. Şimdi ‘‘şşşttt kız baksana, kaça veriyorsun’’ oldu. Demek bizim meslektaşlar toplumun zaafını dejenere etmişler. Ben birkaç hatalı Tuncelili'yi hepsiyle bir tutmuyorum. İşsiz olduğumu bilen bir Tuncelili dün yarım kilo fındık, çikolata, karanfil ve 20 milyon para verdi. Tunceli'de kişiliğini koy; saygı, sevgi, emeğinle yemeğini yersin. Ama Tunceli'ye yanlış yaparsan bavulunu eline verir.’’
Tunceli erkeği 20 milyon bahşiş bırakıyor
ELAZIĞ ÖRNEK ALINDI
Tunceli erkeği için iki yıl öncesine kadar içkili eğlencenin merkezi Elazığ oldu. Elazığ birahanelerinde kadınlar çalışıyordu. Şehrin parasının Elazığ'a akması Tuncelili girişimciyi harekete geçirdi. İki yıl içinde 21 birahane ve bir o kadar ocakbaşı, restoran açıldı. Kadın garson çalıştırılmaya başlandı.
ÇEVRE İLLERDEN TRANSFER
Masalara içki servisi yapıyorlar ama müşterilerle sohbet edip, daha çok içki içmelerini de sağlıyorlar. Kadın garsonların çoğu Adana, Mersin, Elbistan, Elazığ pavyon ve birahanelerinden transfer gelmiş.
YAŞLARI 20 İLE 52 ARASINDA
Tunceli'nin Muhabbet, Mavi Umut, Bermuda, Vietnam, Aksaray, Keko Dayı'nın Yeri, Mövempik, Ocakbaşı, Kardeşler gibi adları olan birahanelerinde yaşları 20 ile 52 arasında değişen kadın garsonlar çalışıyor. Adları, Banu, Gül, İntizar Alev, Deniz, Nazlıcan, Elif, Bahar Ebru... Yevmiyeleri 20-35 milyon ve bahşişler.
MUHARREM ORUCU İZNİ
12 gün süren Muharrem orucu nedeniyle birahanelerin bir kısmı kadın garsonlarını izne çıkarmıştı. Orucun sona erdiği gün kadın garsonlar döndü. Birkaçı dışında, işlerinin başındalar. Pantolonlu, kazaklı. Belli ki onlar da dekoltelerden vazgeçmiş, uzlaşma yolu arıyor.
ELİ AÇIK TUNCELİ ERKEĞİ
Tunceli birahanelerinde bir bardak bira 1 milyon 250 bin lira. Hepsi, 10-17 bardak içtim, diyordu. Tunceli erkeği, kadın garsonlara 10-20 milyon lira bahşiş bırakmadan edemiyor. Birahane alışkanlığı evlerdeki huzursuzluğu günden güne artırıyor.
TUNCELİLER NE DÜŞÜNÜYORLAR?
Hıdır (57): 78'den bu yana çile çektik. Köyler boşaldı, işkence görmeyenimiz yok. İçki içiyoruz şimdi, çok mu?
Cemal (50): Refah'ın yapamadığı gericiliği biz sosyal demokrat Tuncelili yaptık. Türkiye'nin 74 ilinde kadın garson çalışıyor. Bayan gidince fuhuş, çete kalkar mı?
Murat (35): Niye bu tepki, burada fuhuş yok. Kimsenin kadın alıp çıktığını görmedim.
Nuran (34): Birahaneleri kapatmak çüzüm değil. Aileler çocuklarını denetlemiyor, otorite yok.
Ali Ekber Kaya (Tunceli Kültür, Sanat, Dayanışma Derneği Başkanı): Çocukların kötü alışkanlıkları kimi çevrelerce körükleniyor. Bunun kendiliğinden olması mümkün değil.
25 bin nüfuslu Tunceli, yıllardır terör ve baskıdan çok çekti. Şehre girmek de çıkmak da o kadar zordu ki yıllarca cezaevi hayatı yaşandı. Buna rağmen okuma yazma oranının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu, Alevi gelenekten kaynaklanan hoşgürülü toplumsal yaşamın sürdüğü bu şehirde neler oluyor? Aslında geçtiğimiz Pazar günü binlerce Tuncelili'yi sokağa döken olayların sinyali üç ay önce geldi. Aksaray Birahanesi'nde çalışan Deniz anlatılanlara göre birahanenin iki ortağıyla birden ilişkiye girmişti. Bu ilişkinin yarattığı gerginlik sonucu Aksaray Birahanesi'ndeki işini bırakıp Keko Dayı'nın Yeri’nde işe başladı. Bunun üzerine ilişkide olduğu söylenen ortaklardan Servet Çınar'ın akrabaları Keko Dayı'nın Yeri'ni bastı, kavga çıktı.
Geçen hafta Çınar ailesi Keko Dayı'nın yerini bir kere daha bastı. Bıçaklar çekildi, kavgada Servet Çınar'ın amcasının oğlu Deniz Çınar öldü. Yaralıları Elazığ Devlet Hastanesi'ne götüren ambulans kaza yapınca şoför Zeki Yıldız da hayatını kaybetti. Zeki Yıldız'ın ölümü Tunceli'de protestoya yolaçan nedenlerden biri oldu.
Yine üç ay önce, yasadışı TKP (ML) örgütü Tunceli'de bildiri dağıttı. Bildiri, örgütün illegal yayın organında yayınlandı. Bildiride, birahane sahipleri ve CHP'li Belediye Başkanı Hasan Korkmaz ölümle tehdit edildi: ‘‘Ya pılınızı pırtınızı toplayıp defolun ya da bu kirli işlere son verin. Aynı bataklıkta yürümekte ısrar ederseniz ölüm bir gün kapınızı çalacaktır.’’
3 bin kişinin protestosuyla zirveye çıkan olayları tetikleyen önemli bir gelişme de buydu. Gösteriye DYP ve MHP dışında, parlamentoda grubu olan partilerle, HADEP, EMEP, ÖDP gibi parlemento dışı partiler ve sivil toplum kuruluşları katılıp, ortak bildiri okudular. ‘‘Kadın garsonlar gidecek, analarımızın yüzü gülecek’’ sloganı atıldı.
Terör ve baskıdan yeni yeni nefes alabilen Tunceliler'e polisin neden birahaneleri kapatmadığı propagandası yapılmaya başlandı. İddialarına göre bunun nedeni, Tunceli'nin yozlaşmasını devletin istemesiydi.
İLK KADIN GARSON NAZLICAN
Kan çıkacak dedim
Nazlıcan (44) en çok kazanan garson. 4 yıl önce oryantal olarak gelmiş. Nazlıcan, Tunceli'nin ilk kadın garsonu olmuş. Tunceli'yi çok sevmiş ama yakında Antalya'ya dönüyor. Nazlıcan,çalıştığı Mavi Umut Birahanesinde yaşadıklarını anlattı: ‘‘Bir kaç öy önce duvara izmarit bastım böyle giderse kan çıkacak dedim. Bu kadar demokrat bir şehirde kadın emekçi neden olmasın. Antalya'da garsonluk yapıyorum. Tunceli'de neden yapmayayım? Garson olarak bu parayı başka yerde kazanamam. Tunceli demokrasinin haccıydı. Kadın garsonlara tavır yüzünden demokrasi duygusu çürüdü. Tunceliler parayı koynuma sokmaya çekindiler. İlk geldiğimde ‘‘şefim, bayan bakar mısın’’ derlerdi. Şimdi ‘‘şşşttt kız baksana, kaça veriyorsun’’ oldu. Demek bizim meslektaşlar toplumun zaafını dejenere etmişler. Ben birkaç hatalı Tuncelili'yi hepsiyle bir tutmuyorum. İşsiz olduğumu bilen bir Tuncelili dün yarım kilo fındık, çikolata, karanfil ve 20 milyon para verdi. Tunceli'de kişiliğini koy; saygı, sevgi, emeğinle yemeğini yersin. Ama Tunceli'ye yanlış yaparsan bavulunu eline verir.’’
Tunceli erkeği 20 milyon bahşiş bırakıyor
ELAZIĞ ÖRNEK ALINDI
Tunceli erkeği için iki yıl öncesine kadar içkili eğlencenin merkezi Elazığ oldu. Elazığ birahanelerinde kadınlar çalışıyordu. Şehrin parasının Elazığ'a akması Tuncelili girişimciyi harekete geçirdi. İki yıl içinde 21 birahane ve bir o kadar ocakbaşı, restoran açıldı. Kadın garson çalıştırılmaya başlandı.
ÇEVRE İLLERDEN TRANSFER
Masalara içki servisi yapıyorlar ama müşterilerle sohbet edip, daha çok içki içmelerini de sağlıyorlar. Kadın garsonların çoğu Adana, Mersin, Elbistan, Elazığ pavyon ve birahanelerinden transfer gelmiş.
YAŞLARI 20 İLE 52 ARASINDA
Tunceli'nin Muhabbet, Mavi Umut, Bermuda, Vietnam, Aksaray, Keko Dayı'nın Yeri, Mövempik, Ocakbaşı, Kardeşler gibi adları olan birahanelerinde yaşları 20 ile 52 arasında değişen kadın garsonlar çalışıyor. Adları, Banu, Gül, İntizar Alev, Deniz, Nazlıcan, Elif, Bahar Ebru... Yevmiyeleri 20-35 milyon ve bahşişler.
MUHARREM ORUCU İZNİ
12 gün süren Muharrem orucu nedeniyle birahanelerin bir kısmı kadın garsonlarını izne çıkarmıştı. Orucun sona erdiği gün kadın garsonlar döndü. Birkaçı dışında, işlerinin başındalar. Pantolonlu, kazaklı. Belli ki onlar da dekoltelerden vazgeçmiş, uzlaşma yolu arıyor.
ELİ AÇIK TUNCELİ ERKEĞİ
Tunceli birahanelerinde bir bardak bira 1 milyon 250 bin lira. Hepsi, 10-17 bardak içtim, diyordu. Tunceli erkeği, kadın garsonlara 10-20 milyon lira bahşiş bırakmadan edemiyor. Birahane alışkanlığı evlerdeki huzursuzluğu günden güne artırıyor.
TUNCELİLER NE DÜŞÜNÜYORLAR?
Hıdır (57): 78'den bu yana çile çektik. Köyler boşaldı, işkence görmeyenimiz yok. İçki içiyoruz şimdi, çok mu?
Cemal (50): Refah'ın yapamadığı gericiliği biz sosyal demokrat Tuncelili yaptık. Türkiye'nin 74 ilinde kadın garson çalışıyor. Bayan gidince fuhuş, çete kalkar mı?
Murat (35): Niye bu tepki, burada fuhuş yok. Kimsenin kadın alıp çıktığını görmedim.
Nuran (34): Birahaneleri kapatmak çüzüm değil. Aileler çocuklarını denetlemiyor, otorite yok.
Ali Ekber Kaya (Tunceli Kültür, Sanat, Dayanışma Derneği Başkanı): Çocukların kötü alışkanlıkları kimi çevrelerce körükleniyor. Bunun kendiliğinden olması mümkün değil.