Olayların sinyali üç ay önce geldi

Haftasonunda üç bin kiÅŸinin sokaÄŸa dökülmesine yol açan Tunceli'nin kadın garsonlarının ilki Nazlıcan, olayın içyüzünü Hürriyet'e açıkladı. GeçtiÄŸimiz Pazar günü binlerce Tuncelili'yi sokaÄŸa döken olayların sinyali üç ay önce geldi. Keko Dayı'nın Yeri’nin basılması dışında, yasadışı TKP (ML) örgütünün kadın garsonları protesto etmek için bildiri dağıtması, birahane sahiplerini tehdit etmesi, atmosferi iyice ısındırdı. Alevi gelenekten kaynaklanan hoÅŸgürülü toplumsal yaÅŸamın sürdüğü bu ÅŸehirde neler oluyordu?25 bin nüfuslu Tunceli, yıllardır terör ve baskıdan çok çekti. Åžehre girmek de çıkmak da o kadar zordu ki yıllarca cezaevi hayatı yaÅŸandı. Buna raÄŸmen okuma yazma oranının Türkiye ortalamasının üzerinde olduÄŸu, Alevi gelenekten kaynaklanan hoÅŸgürülü toplumsal yaÅŸamın sürdüğü bu ÅŸehirde neler oluyor? Aslında geçtiÄŸimiz Pazar günü binlerce Tuncelili'yi sokaÄŸa döken olayların sinyali üç ay önce geldi. Aksaray Birahanesi'nde çalışan Deniz anlatılanlara göre birahanenin iki ortağıyla birden iliÅŸkiye girmiÅŸti. Bu iliÅŸkinin yarattığı gerginlik sonucu Aksaray Birahanesi'ndeki iÅŸini bırakıp Keko Dayı'nın Yeri’nde iÅŸe baÅŸladı. Bunun üzerine iliÅŸkide olduÄŸu söylenen ortaklardan Servet Çınar'ın akrabaları Keko Dayı'nın Yeri'ni bastı, kavga çıktı. Geçen hafta Çınar ailesi Keko Dayı'nın yerini bir kere daha bastı. Bıçaklar çekildi, kavgada Servet Çınar'ın amcasının oÄŸlu Deniz Çınar öldü. Yaralıları Elazığ Devlet Hastanesi'ne götüren ambulans kaza yapınca ÅŸoför Zeki Yıldız da hayatını kaybetti. Zeki Yıldız'ın ölümü Tunceli'de protestoya yolaçan nedenlerden biri oldu.Yine üç ay önce, yasadışı TKP (ML) örgütü Tunceli'de bildiri dağıttı. Bildiri, örgütün illegal yayın organında yayınlandı. Bildiride, birahane sahipleri ve CHP'li Belediye BaÅŸkanı Hasan Korkmaz ölümle tehdit edildi: ‘‘Ya pılınızı pırtınızı toplayıp defolun ya da bu kirli iÅŸlere son verin. Aynı bataklıkta yürümekte ısrar ederseniz ölüm bir gün kapınızı çalacaktır.’’3 bin kiÅŸinin protestosuyla zirveye çıkan olayları tetikleyen önemli bir geliÅŸme de buydu. Gösteriye DYP ve MHP dışında, parlamentoda grubu olan partilerle, HADEP, EMEP, ÖDP gibi parlemento dışı partiler ve sivil toplum kuruluÅŸları katılıp, ortak bildiri okudular. ‘‘Kadın garsonlar gidecek, analarımızın yüzü gülecek’’ sloganı atıldı. Terör ve baskıdan yeni yeni nefes alabilen Tunceliler'e polisin neden birahaneleri kapatmadığı propagandası yapılmaya baÅŸlandı. Ä°ddialarına göre bunun nedeni, Tunceli'nin yozlaÅŸmasını devletin istemesiydi.Ä°LK KADIN GARSON NAZLICANKan çıkacak dedimNazlıcan (44) en çok kazanan garson. 4 yıl önce oryantal olarak gelmiÅŸ. Nazlıcan, Tunceli'nin ilk kadın garsonu olmuÅŸ. Tunceli'yi çok sevmiÅŸ ama yakında Antalya'ya dönüyor. Nazlıcan,çalıştığı Mavi Umut Birahanesinde yaÅŸadıklarını anlattı: ‘‘Bir kaç öy önce duvara izmarit bastım böyle giderse kan çıkacak dedim. Bu kadar demokrat bir ÅŸehirde kadın emekçi neden olmasın. Antalya'da garsonluk yapıyorum. Tunceli'de neden yapmayayım? Garson olarak bu parayı baÅŸka yerde kazanamam. Tunceli demokrasinin haccıydı. Kadın garsonlara tavır yüzünden demokrasi duygusu çürüdü. Tunceliler parayı koynuma sokmaya çekindiler. Ä°lk geldiÄŸimde ‘‘şefim, bayan bakar mısın’’ derlerdi. Åžimdi ‘‘şşşttt kız baksana, kaça veriyorsun’’ oldu. Demek bizim meslektaÅŸlar toplumun zaafını dejenere etmiÅŸler. Ben birkaç hatalı Tuncelili'yi hepsiyle bir tutmuyorum. Ä°ÅŸsiz olduÄŸumu bilen bir Tuncelili dün yarım kilo fındık, çikolata, karanfil ve 20 milyon para verdi. Tunceli'de kiÅŸiliÄŸini koy; saygı, sevgi, emeÄŸinle yemeÄŸini yersin. Ama Tunceli'ye yanlış yaparsan bavulunu eline verir.’’Tunceli erkeÄŸi 20 milyon bahÅŸiÅŸ bırakıyorELAZIÄž ÖRNEK ALINDITunceli erkeÄŸi için iki yıl öncesine kadar içkili eÄŸlencenin merkezi Elazığ oldu. Elazığ birahanelerinde kadınlar çalışıyordu. Åžehrin parasının Elazığ'a akması Tuncelili giriÅŸimciyi harekete geçirdi. Ä°ki yıl içinde 21 birahane ve bir o kadar ocakbaşı, restoran açıldı. Kadın garson çalıştırılmaya baÅŸlandı. ÇEVRE Ä°LLERDEN TRANSFER Masalara içki servisi yapıyorlar ama müşterilerle sohbet edip, daha çok içki içmelerini de saÄŸlıyorlar. Kadın garsonların çoÄŸu Adana, Mersin, Elbistan, Elazığ pavyon ve birahanelerinden transfer gelmiÅŸ.YAÅžLARI 20 Ä°LE 52 ARASINDATunceli'nin Muhabbet, Mavi Umut, Bermuda, Vietnam, Aksaray, Keko Dayı'nın Yeri, Mövempik, Ocakbaşı, KardeÅŸler gibi adları olan birahanelerinde yaÅŸları 20 ile 52 arasında deÄŸiÅŸen kadın garsonlar çalışıyor. Adları, Banu, Gül, Ä°ntizar Alev, Deniz, Nazlıcan, Elif, Bahar Ebru... Yevmiyeleri 20-35 milyon ve bahÅŸiÅŸler.MUHARREM ORUCU Ä°ZNÄ°12 gün süren Muharrem orucu nedeniyle birahanelerin bir kısmı kadın garsonlarını izne çıkarmıştı. Orucun sona erdiÄŸi gün kadın garsonlar döndü. Birkaçı dışında, iÅŸlerinin başındalar. Pantolonlu, kazaklı. Belli ki onlar da dekoltelerden vazgeçmiÅŸ, uzlaÅŸma yolu arıyor. ELÄ° AÇIK TUNCELÄ° ERKEĞİTunceli birahanelerinde bir bardak bira 1 milyon 250 bin lira. Hepsi, 10-17 bardak içtim, diyordu. Tunceli erkeÄŸi, kadın garsonlara 10-20 milyon lira bahÅŸiÅŸ bırakmadan edemiyor. Birahane alışkanlığı evlerdeki huzursuzluÄŸu günden güne artırıyor. TUNCELÄ°LER NE DÜŞÜNÃœYORLAR?Hıdır (57): 78'den bu yana çile çektik. Köyler boÅŸaldı, iÅŸkence görmeyenimiz yok. İçki içiyoruz ÅŸimdi, çok mu?Cemal (50): Refah'ın yapamadığı gericiliÄŸi biz sosyal demokrat Tuncelili yaptık. Türkiye'nin 74 ilinde kadın garson çalışıyor. Bayan gidince fuhuÅŸ, çete kalkar mı? Murat (35): Niye bu tepki, burada fuhuÅŸ yok. Kimsenin kadın alıp çıktığını görmedim. Nuran (34): Birahaneleri kapatmak çüzüm deÄŸil. Aileler çocuklarını denetlemiyor, otorite yok. Ali Ekber Kaya (Tunceli Kültür, Sanat, Dayanışma DerneÄŸi BaÅŸkanı): Çocukların kötü alışkanlıkları kimi çevrelerce körükleniyor. Bunun kendiliÄŸinden olması mümkün deÄŸil.Â