Olası Marmara depremi ve Türkiye'nin deprem gerçeği... Uzman isimlerden CNN TÜRK'te dikkat çeken açıklamalar

Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener ile Deprem Uzmanı Prof. Dr. Şükrü Ersoy, CNN TÜRK'te 'Hafta Sonu' programında Hakan Çelik'in sorularını yanıtladı.

İşte uzman isimlerin açıklamalarından satır başları:

Prof. Dr. Haluk Özener: Bu harita Türkiye tarafından ezbere bilinen bir harita oldu. Bu haritada Türkiye'deki fayları da bir şekilde görüyorsunuz. Aktif fay hatları göz önüne alınarak yapılmış bir harita. Lejant dediğimiz bir şey var. Zemin koşulları gözetilmeden yapılmış bir harita. Zemin koşulları eş kabul edilmiş.

Bu haritayı yorumlarken bilerek yorumlamak lazım. Çok güvenli gibi görünen yerler de deprem üretebiliyor. 

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Bu vatandaşlar için hazırlanmış bir harita değil. Mühendisler için hazırlanmış bir harita. İvme değerinin ne kadar önemli olduğunu 6 Şubat depremlerinde gördük. Yüksek binaların daha çok etkilenmesine neden oldu. Vatandaş için bu harita yanıltıcı olabiliyor. Buna göre ev yapılmaz. Sizin en güvenli dediğiniz yerde, örneğin Kadıköy ama bir sürü dere yatağı var... Vatandaşın binası için bu bağlayıcı değil. Çoğu yerde mikro bölgelendirme çalışmaları yapıldı. Buna rağmen vatandaşın bina yaptıracağı yerde zemin etüdü yaptırması gerek. 1999'a kadar usulen zemin etütleri yapıldı bunlar çok tehlikeliydi.

Prof. Dr. Haluk Özener: Bu da diri fay haritası. 5 üzerinde deprem üretebilecek faylar. Örtülü fay olarak da adlandırılan faylar var. 

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Yıllar süren üst üste birikimlerle oluşturulan bir harita. 2012'de güncellendi. Türkiye'nin yüzde 92'si deprem bölgesi diye bir ifade var bunu sevmiyorum. Herkes kendini yüzde 8'de kabul ediyor. Türkiye'nin yüzde 100'ü deprem bölgesi. Konya'da 5,5 büyüklüğündeki deprem bunun bir şehir efsanesi olduğunu gösterdi. 5.5 bizde sınır. Bun utanç verici. 5,5 büyüklüğünde kırsal kesimde yılıyor deniyor. Şehirde de etkileniyor. Sağlam bina yapamamak bir tuhaf.

İSTANBUL'UN NE KADAR VAKTİ KALDI?

Prof. Dr. Haluk Özener: Bir yer kabuğu haritamız var sonra İstanbul'a geçelim. Bu bizim yaptığımız bir TÜBİTAK projesinden. Olası bir depremde deprem büyüklüğünü tahmin ediyoruz.

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Okların hareketi hızını gösteriyor.

Prof. Dr. Haluk Özener: Marmara'da 3.6'lık bir deprem oldu. Bu büyük depremin habercisi mi diye haberler oldu. Marmara'da sürekli depremler oluyor. 3'ten büyük kaç tane depremimiz var. Çok farklı görüşler var. Marmara'da 7 ve üzerinde bir deprem olması bekleniyor. Ne zaman olacağını söyleyemiyoruz.

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Kuzey Anadolu Fayı 1200 km uzunluğunda bir fay zonu. Erzincan'da başlayan deprem ne kadar kısa sürede İstanbul'un kapsına dayandı. Bakın 1999'da 2 tane deprem yaşadık.

İki gerilim noktası var. Deprem üreteceğini söylüyor. Depremin yaklaştığı konusunda ortak görüşümüz var. Önümüzde büyük bir risk var. İstanbul bir tedarik köprüsü... Buradaki zinciri kırdığımız zaman doğrultamayız. Türkiye'deki yer bilimciler dünya çapında.

Prof. Dr. Haluk Özener: Ne zaman olacağından çok Marmara depremine ne kadar hazırız? Bunu konuşmamız lazım. Türkiye risk azaltma planına geçildi. Bu planlar gelişmeye müsait planlar. 81 il için yapılmış risk planları var. Bunların uygulanmasında problemler yaşıyoruz. Bir yol haritası çıktı. Yeter ki uygulansın.

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Biz risk planı sevmiyoruz, biz krizi seviyoruz. Kriz popülerdir. Risk analizi yaptığınız zaman bunlar görünmüyor. Deprem olduğunda yaptığınız yardım görünüyor. Popüler olmayı çok seviyoruz. Hatay'dan haberler alıyorum. Yardımlar aktı şimdi yardım yok. Susuzluk var. AFAD'ın kuruluş amacı risk yönetmek için kuruldu. Kişisel görüşüm AFAD biraz hantal geliyor bana. Biraz daha hareketli olması için daha üst kademeye bağlanması gerektiğini düşünüyorum. Yeni bir bakanlık kurulması gerekiyorsa kurulmalı. Çok önemli bir kurum.

Prof. Dr. Haluk Özener: AFAD'ın çok iyi bir orkestra şefi olması gerekiyor. Bir kurumdan her şeyi yapmasını istemek ve mükemmel yapmasını istemek haksızlık. Orkestra şefine ihtiyacı var. 

En kötü senaryo 7.5 büyüklüğünde deprem üreteceği söyleniyor. 7.2 olursa kimsenin burnu kanamayacak da 7.4 olursa yıkılacak değil. Her ikisinde de çok ciddi hasarlar kayıplar olacak. Büyüklüğüyle zamanıyla uğraşmayalım. Binalarımızı hazır hale getirelim. 

TSUNAMİ UYARISI

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: 7'den büyük bir deprem olacak. Bunun büyüklüğüyle ne zaman olacağıyla uğraşmayalım. İstanbul'u ve Marmara'yı gelecek depreme hazırlamak gerekiyor bir de tsunamiyi eklemek gerekiyor.

Prof. Dr. Haluk Özener: Tsuami ülkemizde bilinen bir şey değildi. 30 tane tsunami var. İzmir'de bunu gördük. 40 cm yüksekliğinde bir dalga insanın ayağını kaydırıp boğulmasına sebep olabilir. Bunların İBB sitesinde tsunami çalışmaları var. 

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Biz ada ülkesi gibiyiz. Kıyıların buna göre planlanmasında eksiklikler var. Kıyıdaki mekansal planlamanın nasıl olması gerektiğiyle ilgili tekrar planlama yapılmalı. İstanbul için 50 senaryo var. 

Prof. Dr. Haluk Özener: Depremin ne zaman olacağını bilmiyoruz ama tsunaminin ne zaman olacağını biliyoruz. Depremden 7 dakika sonra gelebileceğini biliyoruz. Gelmesi 15 dakikayı bulabilir. Deprem oldu deniz kenarındasınız hemen yüksek yerlere gidiyorsunuz. Tsunami haritalarında tahliye planları var. Toplanma ve barınma alanlarını da ayırmak lazım. Deprem gerçeğini unutmadan yaşamamız lazım. Afet riskleri bize ilkokuldan beri öğretilmesi lazım ki yaşam biçimi olsun.

KENTSEL DÖNÜŞÜM

Prof. Dr. Haluk Özener: Daha hızlı aksiyon alacak bir çözüme gitmesi lazım. Bu merkezi ve yerel yönetimin birbirini desteklemesiyle olabilir. 1 koydum 3 alayım mantığıyla değil. İnsan hayatı çok önemli.

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Cebinizde paranız yoksa bunları yapmanıza imkan yok. Ekonomik sorunların bu anlamda çözülmesi lazım.

Burada koyu renkli kırmızı olan kesim, aslında Türkiye'nin en sağlam yerindeler. Bunda detaylar var tabii. Sarı bölgelerde 20 milyon senelik kayalar. Gelecek depremlerden geçmişten daha yıkıcı olacak. Deprem dalgaları gevşek yerlerden geçerken yapı stoğuna daha fazla zarar verir.  Biz bunu bir ilçeden başka bir ilçeye taşınma olarak görmeyelim.

Prof. Dr. Haluk Özener: Bunun içinden cımbızla seçersiniz, sarı ve gri renkleri boşaltmak isteyebilirler. Mühendislik ve bilim dediğimiz bir şey var. Bilimin ışığında kötü zemine çok sağlam binalar yapabiliriz. Buna dikkat çekmek lazım. 

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: İlçeden ilçeye taşınmak değil, İstanbul'dan gitmek isteyenler var. Bence kaçacak yerimiz yok. İlçe il yaramak yerine sağlam zeminde sağlam yapılarda oturmayı planlamalıyız. Devletin özendirici olması gerekiyor. Deprem yatağına hastane okul yaparsanız vatandaşı suçlayamazsınız. 

En son Hatay'da bir tsunami uyarısı verdiniz. 

Prof. Dr. Haluk Özener: Tsunami kolay baş edebileceğimiz bir konu. 

Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Deprem bir kumar, büyük bir kumar.