'Öküz'le, Elif'in ne alakası olabilir

TÜRKÇE kadın isimleri arasında en sevdiklerim sorulsa, hiç düşünmeden ‘‘Ayşe, Zeynep, Elif’’ derim. Basit ve çok güzel isimler bunlar.‘‘Elif’’ dendiğinde de nedense aklıma hep ‘‘İncecikten bir kar yağar/ Tozar elif elif diye’’ takılıyor. Bunun konumuzla alakası yok, psikiyatri camiası durumu inceleyip kararını verebilir...Her neyse, bayram günü bu kadar tıraş yapmanın manası yok, direkt konumuza geçelim...Sevan Nişanyan'ı hatırlarsınız... Küçük Oteller Kitabı'nı yazan, sonra tuhaflıklar ülkesinin vatandaşı olarak tuhaf bir suçtan Türkiye'nin küçük bir cezaevinde yatan Sevan Nişanyan...İşte bu Sevan Nişanyan'ın ‘‘Elifin Öküzü Ya Da Sürprizler Kitabı’’ adlı bir kitabı çıktı geçtiğimiz günlerde.Kitapta, 1000 civarında kelimenin tarihi, çok eğlenceli bir şekilde anlatılıyor.‘‘Barbunyayla berberin alakası nedir?’’, ‘‘Kampüsle şampiyonun ortak bir noktası var mıdır?’’, ‘‘Portalla portakal nasıl akraba olabilir?’’, ‘‘Oktanla ahtapot harbiden birbiriyle bağlantılı mıdır?’’ gibi sorularla uğraşmış Nişanyan.Ve ortaya okuması çok ama çok eğlenceli bir kitap çıkarmış.Kitapta birbirinden güzel; yüzlerce, binlerce detay var. Meraklıları muhakkak edinip okusun. ama ben bayram gününümüzü şenlendirmek için, içinden bir tanesini seçip buraya aktarayım; siz de böylece ‘‘Öküzle Elif'in ne gibi bir alakası olabilir, öğrenmiş olun...Sevan Nişanyan'dan, anlamı bozmadan aktarmaya çalışacağım. Bir hata yaparsam, sorumlusu tabii ki benim...‘‘Alfabeyi 3000 küsur yıl önce Fenikeliler icat etmiş. Daha önce her biri basit bir kavramı ifade eden binlerce simge-resim varken, 25 kadarını alıp, her birini adının ilk sesini simgelemek için kullanmışlar.Öküz anlamına gelen 'aleph', 'a' olmuş.Ev anlamına gelen bet 'b', cirit sopası anlamına gelen gmel 'g', kapı anlamına gelen dalt 'd' olmuş...Fenikelilerin bu icadını önce komşuları olan İbraniler, MÖ 700'lerden itibaren de Yunanlılar taklit etmişler. Biçimler değişmiş, ama isimleri pek değişmemiş harflerin. İbrani alfabesinin ilk dört harfi aleph, bet, gımel, dalet. Yunan alfabesinin ilk dört harfi ise alpha, beta, gamma, delta...Hz. Muhammed'den 300 yıl önce ortaya çıkan Arap alfabesi, bugünkü Süryanicenin atası olan Aramiceden etkilenmiş. Ya Arami alfabesi nereden geliyor?.. Tabii ki Fenike'den.Arapça harf isimlerinin elif, ba, cim, dal olması bu yüzden. Aramice gim'in Arapça cim olması normal, çünkü Aramice g sesi Arapçada daima 'c'ye dönüşmüş.Kelimeler zamanla bambaşka anlamlara bürünebiliyor. Fenikelilerin öküzünün, 3 bin yıl sonra Türkiye'de dogan her on kızdan birine verilen güzel bir ada dönüşmesini başka nasıl açıklayabiliriz?..’’***Sevan Nişanyan'ın kitabında 'Türkçeyi yabancı kelimelerden temizleme'ye kalkışanların işinin ne kadar zor olduğunu da örneklerle görmek mümkün.Mesela ‘‘gazete bayii' dediğiniz vakit, İtalyanca ve Arapça konuştuğunuzun farkında mısınız? Peki 'tahta kurusu’’ dediğinizde aslında Farsça ve Yunanca kullandığınızın.Örnekleri çoğaltıyor Nişanyan: ‘‘Çölde Çay’’ (Moğolca Çince), ‘‘Şampiyon Fenerbahçe’’ (Fransızca, Yunanca, Farsça’’, ‘‘İstanbul Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü’’ (Yunanca, Arapça, İngilizce, Arapça, Farsça, Arapça)Nasıl eğlenceli değil mi?..NOT: Dille ilgilenenler için Sevan Nişanyan'ın bir başka kitabı daha var: ‘‘Sözlerin Soyağacı- Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü.’’ O da Adam Yayınları'ndan çıktı.Etimoloji'ye kafayı takanlara, bu konuda hazırlanan en kapsamlı sözlüğü de öneririm. Simurg Yayınları'ndan çıkan bu baş yapıtın adı: ‘‘Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı.’’ Dev sözlüğü artık çok yaşlanan Andreas Tietze hazırladı. Türkçe'nin en büyük etimolojik sözlüğünü Avusturyalı bir profesörün hazırlamış olması ne kadar manidar, öyle değil mi?..