Okul alışverişinde sahte ürünler tehlike saçıyor! Nelere dikkat edilmeli? ‘Kanser yapıyor, uyuşturucu bağımlılığı riskini artırıyor’
Güncelleme Tarihi:
Kokulu silgiler, rengârenk kalemler ve birbirinden ilginç kırtasiye ürünleri… Okul stresini eğlenceye dönüştüren kırtasiye ürünlerinin sahteleri, çocukların sağlığını bozabilecek tehlikeler içeriyor. Peki kırtasiye ürünü alırken nelere dikkat etmek gerekiyor? Veliler satın aldıkları ürünün güvenli olup olmadığını hangi yollarla tespit edebiliyor? Sahte ürünler çocuklarda hangi sağlık sorunlarına neden oluyor? Uzmanlarla mercek altına aldık...
Yaz tatili geride kalırken milyonlarca öğrenci okullarına geri dönmeye hazırlanıyor. Yeni öğretim yılının ilk ders zili 11 Eylül’de çalacak ve öğrenciler okul sıralarındaki yerlerini alacak.
Aileler çocuklarıyla birlikte okula dönüş için hazırlıklara başlarken sahtekârlar da boş durmuyor. Sağlığı tehdit eden sahte kırtasiye ürünleri tezgâhlara çıkmaya başladı. Ticaret Bakanlığı denetimlerini sıklaştırırken, daha düşük fiyatlı merdiven altı ürünlere ve sahtecilere karşı da uyarılar yapılıyor.
‘OYUNCAKLARA VE OYUNCAK NİTELİĞİ TAŞIYAN KIRTASİYE ÜRÜNLERİNE ÇOK DİKKAT EDİLMELİ’
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Tüm Kırtasiyeciler Derneği Başkanı Vecdet Şendil, her okul döneminde olduğu gibi bu yıl da sahtekarların piyasaya sahte ve sağlığı tehdit eden zararlı ürünler sürmeye çalıştığının altını çizerek, “Ticaret Bakanlığı ile olan iş birliği sayesinde çok önemli bir yol kat ettik. ‘Güvensiz Ürüne Sıfır Tolerans’ sloganımızla sahte ürünleri piyasaya sürenlerle mücadele ediyoruz. Hatta Ticaret Bakanlığı, denetimler sonucunda güvensiz bulduğu ürünleri ‘Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi’nde (GÜBİS) ilan ediyor” dedi.
Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi (GÜBİS), Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan, ülkemizde piyasa gözetimi ve denetimi faaliyeti gerçekleştiren yetkili kuruluşlar tarafından güvensizliği tespit edilen ürünlerin ilan edildiği bir platform. www.guvensizurun.ticaret.gov.tr adresinden ulaşılan bu platformda güncel olarak güvensiz ürünler detaylı açıklamalarıyla listeleniyor. Ayrıca 'Detaylı Arama' bölümünden herhangi bir ürünün grubunu seçerek ve seri numarası girişi yaparak, malzemenin güvenli olup olmadığını, sağlığa etkisinin bulunup bulunmadığını da sorgulayabilirsiniz.
Oyuncaklara ve oyuncak niteliği taşıyan kırtasiye ürünlerine çok dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayan Şendil, “Bu ürünlerin sahtelerinde zararlı maddeler yer alıyor. Bu maddelerin çoğu plastiklere esneklik kazandırmak için kullanılan kimyasallar. Bu kimyasalların insan sağlığına son derece zararlı etkileri var” dedi.
‘ÜRÜNLERDE ‘CE’ İŞARETİ OLMALI’
“Oyuncak niteliği taşıyan kırtasiye ürünleri de dahil olmak üzere oyuncakların Avrupa Birliği’nde satışa sunulabilmesi için ‘CE’ sertifikası alması zorunlu” diyen Şendil, “Sulu boya, kuru boya, mum boya, yüz boyası, pastel boya, keçeli kalem, oyun hamuru, oyuncaklı oyun hamuru setleri, ağaç cidarlı kalemler (kuru boya kalemler oyuncak kapsamında yer alıyor) gibi ürünlerin yanı sıra kalemtıraş, kalem, silgi ve makas gibi ürünlerin oyuncak kapsamında değerlendirilenleri CE işareti taşımak zorundadır. Özetle aileler kırtasiye ürünlerinde 'CE' işareti ve 'EN71 standardına uygundur' ibaresinin bulunup bulunmadığına dikkat etmeliler. Kaliteli yerlerden alışveriş yapmalılar” uyarısında bulundu.
Conformite Europeenne sözcüklerinin baş harflerinden oluşan ‘CE’ işaretinin anlamı ‘Avrupa'ya uyum’ demek. Ürünlerde bu işaretin bulunması birçok açıdan gereklilik sağlarken, aynı zamanda teknik mevzuata uyulup uyulmadığını da net bir şekilde ortaya koyuyor. Bu belgeyi alabilmek için ürünlerin belli başlı değerlendirme ve analizlerden profesyonel bir şekilde geçmesi gerekiyor. ‘EN 71’ de oyuncak güvenliği için Avrupa Birliği standartlarını belirleyen bir seri standart olarak biliniyor. Bu standartlar, oyuncakların çocuklar için güvenli ve sağlıklı olduğunu sağlamak amacıyla yapılıyor. Ürününe ve üretildiği ülkeye göre değişkenlik oluşturmakla birlikte ürünlerin ISO/TSE gibi belgelere de dikkat edilmesi gerekiyor. Ayrıca kırtasiye malzemelerinde tüm bunlara ek olarak üretim tarihi, yeri ve kullanım amacı da mutlaka malzemede bulunması gerekiyor.
SAHTE ÜRÜNLER HANGİ SAĞLIK SORUNLARINA NEDEN OLUYOR?
Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hikmet Tekin Nacaroğlu’na bu soruyu sorduğumuzda “Oyuncaklarda ve kırtasiye ürünlerinde yer alan bazı boyalar ve parafenilendiamin (PPD) gibi mürekkep kimyasalları deride kızarıklık, kaşıntı ve egzama gibi cilt alerjilerine yol açabilir” cevabını verdi.
Parafenilendiaminin mavi-siyah bir kimyasal boya olduğunu söyleyen Prof. Dr. Nacaroğlu, “Sıklıkla fotokopi ve baskı mürekkeplerinde kullanılan bu madde güçlü bir kontak alerjen olup, kalitesiz ve sertifikasız ürünlerde kontrolsüz kullanımıyla çeşitli alerjik cilt reaksiyonlarına neden olur. Yine kalitesiz kırtasiye ürünleri, alerjik kişilerde burun tıkanıklığı, hapşırık, burunda kaşıntı ve gözlerde kızarıklık ve tahriş yaparak alerjik nezle şikayetlerine neden olabilir” ifadelerini kullandı.
‘UZUN SÜRELİ MARUZİYETLERDE KANSEROJEN ETKİYE YOL AÇABİLİR’
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Seda Günhar ise renkli ürünlerin imalatında azo boyar maddelerin çokça kullanıldığına dikkat çekerek, “Bu maddelerin kullanıldığı ürünlerin uzun süre vücut ile temas etmesi ilk etapta cildin tahriş olarak alerjik reaksiyon göstermesine neden olur. Uzun süreli maruziyetlerde ise kanserojen etkiye yol açar” dedi.
Esrarengiz kayıpta senaryolar değiştiDr. Günhar şöyle devam etti:
“Bu tür boyalar suda kolayca çözüldüğü için terlemiş bir elle bile tutulduğunda kolayca ciltten emilebilir. Bebek veya çocuk bu oyuncakları ya da kırtasiye ürünlerini ağzına götürdüğünde, boyalar bir şekilde vücuduna geçmiş olur. Oyuncak, kırtasiye, çocuk giyimi ve çocuk bezlerinde de azo boyar maddeler için verilen sınır ölçütlere dikkat edilmelidir. Ayrıca okul çantaları ve mataralar gibi ürünlerde de yüksek miktardaki monomer ve kalıntı organik çözücüler, başta alerjik reaksiyonlar olmak üzere pek çok hastalığın sebebi olarak bilinir.”
KOKULU, BEYAZ TAHTA VE KEÇE UÇLU KALEMLERE DİKKAT!
Olmazsa olmaz okul malzemelerinin başında kalemler geliyor. Sadece yazmak için değil, resim yapmak için de kullanılan onlarca çeşit kalem türü var. Peki kalemlerin sahte ve kalitesizleri nasıl sorunlar ortaya çıkarabilir?
“Kokulu kalem, beyaz tahta kalemi veya yazı işaretleyici olarak kullanılan keçe uçlu kalemler, tiner ile benzer olan organik çözücülerin bulunması olasılığı içerir” diyen Dr. Seda Günhar, “Boyasında çözücü olarak etil asetat ve ksilen kullanılmış olan solvent bazlı keçe uçlu kalemlerin kullanılması sağlığa zararlıdır. Anne babalar her türden keçe uçlu kalem alırken, üzerinde alkolde çözülmüş boyadan yapılmış yani ‘alkol bazlı’ olduğuna ilişkin bilgi ya da 'Sağlığa zararlı madde içermez' şeklinde uyarı bulunmayan keçe uçlu kalemleri kesinlikle satın almamalılar” ifadelerini kullandı.
FORMALDEHİT VE LATEKS MADDELERİ ÇOCUKLAR İÇİN ÇOK TEHLİKELİ
Kâğıdın yapıştırılmasında ve kaplanmasında kullanılan ‘formaldehit’ maddesinin de kırtasiye ürünlerinde kontrolsüz kullanımında sorunlar çıkardığını söyleyen Prof. Dr. Hikmet Tekin Nacaroğlu, “Bu uçucu organik bileşenler çevreye yoğun miktarda salınabilir ve bunun sonucu olarak burun akıntısı, hapşırık gibi alerjik nezle ve öksürük, hırıltı, nefes darlığı gibi astım şikayetleriyle çocuklar karşımıza gelebilir. Kırtasiye ürünlerinde sıklıkla kullanılan diğer bir alerjen madde ise latekstir. Latekse karşı alerjisi kanıtlanmış olan çocuklarda lateks içeren ürünler ile karşılaşma sonucunda alerjik cilt reaksiyonları görülebilir. Bu nedenle özellikle lastik kaplı kırtasiye ürünlerine (örneğin, silgilerde ve lastik bantlarda) lateks alerjisi olan çocukların dikkat etmesi gerekir” ifadelerini kullandı.
Memurların zammı belli oluyor...‘KOKULU SİLGİLER UYUŞTURUCU BAĞIMLILIĞI RİSKİNİ ARTIRIYOR’
Sahte kırtasiye malzemelerindeki en tehlikeli ürünlerin başında kokulu silgilerin geldiğinin altını çizen Dr. Seda Günhar, “Ftalatlar her türlü lastik ve plastik malzemenin elastikiyetini ve yumuşaklığını sağlayan maddeler. Başta silgi olmak üzere, lastik ve plastikten yapılmış tüm kırtasiye malzemelerinde bulunuyor. Hormonları taklit eden bu maddeler, metebolizma ve büyüme düzensizlikleri gibi etkilere yol açıyor” dedi ve ekledi:
“Sağlık Bakanlığı tarafından yönetmeliğe giren Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanun kapsamında, kokulu silgiler de yer alıyor. Bu kanun kapsamına giren ürünler, hangi amaçla olursa olsun çocuklara satılamaz ve verilemez. Ayrıca kokulu silgilerdeki organik çözücülerin bağımlılık yaparak uyuşturucu bağımlılığı riskini artırdığı ve aynı zamanda kanserojen olduğu da biliniyor.”
OYUN HAMURLARI DA PEK MASUM DEĞİL
Anaokulu çocuklarının oynamaktan çok keyif aldığı oyun hamurları için de uyarılarda bulunan Prof. Dr. Hikmet Tekin Nacaroğlu, “Oyun hamurları, çocukların yaratıcılığını artırmak ve el becerilerini geliştirmek için sıklıkla kullanılıyor. Ancak bu ürünlerde çocuklarımızın güvenliği açısından kaliteli ve sertifikalı ürünler kullanmak gerekir. Oyun hamuru, temel olarak un, tuz, su ve gıda boyası içeren malzemelerden yapılıyor. Ancak sertifikalı olmayan bazı markalar hamurlara ek kimyasal maddeler ekleyerek deri tahrişine neden oluyorlar” dedi.
Ticaret Bakanlığı bünyesinde oluşturulan ‘Alo 175 Tüketici Danışma Hattı’ tüketicilerin karşılaştıkları sorunlara ilişkin çözüm yollarının sunulduğu adres. Eğer ebeveynler, satın alınan kırtasiye ürünlerinin güvensiz olduğunu düşünüyor ve ürünün kimliğinden şüphe ediyorsa bu hattan şikâyette bulunabilirler.
Fotoğraflar: iStock