O savaş gemisine 313 yıllık öfkenin adı verildi

“Kazaklar” veya “Kozaklar” olarak bilinen halk bugünkü Ukraynalıların atası sayılıyor. Tam anlamıyla örgütlü bir devlet yapıları yoktu. Liderlerine ‘Hetman’ veya ‘Ataman’ deniyordu. Kimseye tabi olmadılar. Genelde Ruslarla birlikte hareket ediyorlardı. Ama kesin bir bağlılıkları yoktu. Osmanlı’ya, Polonya’ya, İsveç’e ve Baltık ülkelerine saldırıyor, bazen de bunlardan birinin iş birliğiyle Ruslarla savaşıyorlardı. 1654’te bir Ruslarla bir anlaşma yaptılar. Ruslar onları koruyacak, onlar da hep Ruslarla birlikte hareket edeceklerdi.

PETRO’NUN TOKADI

Bu anlaşmaya rağmen Ruslarla ilişkileri hep inişli çıkışlı oldu. Kimi zaman savaştılar, kimi zaman barıştılar. 1709’da İsveç Kralı Demirbaş Şarl, Ruslara saldırdığında Kazakların başında İvan Mazepa vardı. Şarl’ın ordusu Ukrayna’da kışlamıştı. Mazepa bir karar vermek zorundaydı. Ya Petro’ya tabi olup İsveç ile savaşacak veya İsveç ile birlik olup Petro ile savaşacaktı. Tercihini Şarl’dan yana kullandı. Zaten Rus Çarı Petro ile arası iyi değildi. Politik meseleler dışında şahsi olarak da aşağılanmıştı. Bir ziyafet sırasında meşhur ‘Deli Petro’ onun bıyığını çekmiş ve herkesin içinde bir de tokat atmıştı.

PUŞKİN DE YAZDI

Fakat talih Petro’dan yanaydı. Şarl ve Mazepa yenildiler ve Osmanlı’ya sığındılar. Mazepa üç ay sonra öldü. Ama Ruslar onu hiç unutmadılar. Önce kilise aforoz etti. Hem Katolik İsveç kralı ile iş birliği yapmış hem de Müslüman Osmanlılara sığınmıştı. Bu affedilir bir suç değildi. Üzerinden yıllar geçtikten sonra bile Rusların öfkesi dinmedi. Mezarını da tahrip ettiler. Ünlü Rus yazar Aleksander Puşkin ‘Poltava’ şiirinde onun ihanetini anlattı. Çaykovski bu şiirin operasını yaptı. Kilisede yıllarca Mazepa’ya lanet okundu. Sovyetler döneminde Ukrayna milliyetçilerini aşağılamak için onlara ‘Mazepist’ denildi.

UKRAYNA’NIN KAHRAMANI

Ancak madalyonun diğer yüzü farklıydı. Ukraynalılara göre Çar Petro, Mazepa’nın Polonya ve İsveç’e karşı yardım isteğine cevap vermemiş ve böylece aralarındaki anlaşmayı bozmuştu. 1920’lerdeki Ukrayna bağımsızlık hareketiyle Mazepa yeniden öne çıktı. Ukrayna bağımsızlık mücadelesinin sembolü oldu. Ukrayna milliyetçilerinden büyük saygı gördü. Adına devlet nişanı çıkarıldı. Paraların üzerinde de resmi var. Poltova’da ve başka yerlerde heykelleri dikildi. 2009’da Poltova’nın 300. Yıl dönümünde dönemin Cumhurbaşkanı Yuşçenko “O hain değildi, tek amacı Ukrayna’nın bağımsızlığını korumaktı” dedi. Ukrayna için hâlâ milli bir kahraman…. Ruslar ise Zelensky’i Mazepa ile özdeşleştiriyor…