Nükleer restleşme

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun bugüne kadar İran’a yönelik kullandığı en sert ifadelerin olduğu İran’ın nükleer çalışmasına ilişkin raporuna iki cepheden de sert tepkiler geldi.

Batı, ‘daha önce eşi benzeri görülmedik’ yaptırım isterken, İsrail, İran’ın ‘nükleer silah ısrarının’ durdurulmasını talep etti. ABD sessiz kaldı. Ahmedinejad ise “zırnık kadar taviz vermeyiz” diye tehdit etti.

Başkanı Japon diplomat Yukiya Amano’nun imzasının yer aldığı, 25 sayfalık raporda İran’ın “nükleer patlayıcı geliştirmeyle alakalı denemeler yapmakta olduğuna dair verilere ulaşıldığı” belirtiliyor. Rapora göre, İran’ın yürüttüğü çalışmalar arasında yer alan bilgisayar modellemelerinin tek amacı, “nükleer bombayı harekete geçirecek sistemleri geliştirmek” olabilir.

Rapora, Batı “yaptırım isteğiyle” sert tepki verdi. Fransa, İran’a yaptırımlar uygulamak üzere düğmeye basma yetkisi olan BM Güvenlik Konseyi’ni acil toplantıya çağırdı. Ülkelerin tepkileri şöyle:

Fransa: Dışişleri Bakanı Alain Juppe “Eğer, İran uluslararası camianın taleplerini yerine getirmeyi, ciddi bir işbirliğini reddederse, bizi destekleyen ülkelerle beraber, daha önce görülmedik yaptırımları uygulamaya hazırız” dedi.

Almanya: Dışişleri Bakanı Guido Westerwelle, “İran, nükleer programı konusunda ciddi şekilde müzakere etmek istememeyi sürdürdüğü takdirde daha sıkı yaptırımlar kaçınılmaz olacaktır” açıklaması yaptı.

ABD: Raporla ilgili etüt için zamana ihtiyaç duyduklarını belirterek açıklama yapmaktan kaçındı. Ancak ABD Kongresi’nden İran’a yeni yaptırım uygulanması yönünde çağrılar yükseldi. Bunların en başında ise İran ekonomisinin tamamen felç edilmesi için İran Merkez Bankası’na yaptırım uygulanması önerisi geldi.
İsraİl: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada “İran’ın nükleer silah ısrarını durdurun” çağrısı yapıldı. Netanyahu, “Raporun önemi, uluslarası kamuoyunun İran’ın, dünyayı ve Ortadoğu’yu tehlikeye atan nükleer silah ısrarını durdurması zorunluluğunu beraberinde getiriyor” dedi.
Rusya: Dışişleri Bakan Yardımcısı Gennadi Gatilov ”İran’a karşı ilave yaptırımlar uluslararası toplumda Tahran’daki rejimi değiştirmek için bir araç olarak yorumlanıyor. Böyle bir yaklaşım kabul edilmez” dedi. Rusya gibi Çin de yeni yaptırıma karşı.

Kod adı ‘Yeşil Tuz’ projesi

ULUSLARARASI Atom Enerjisi Ajansı (UAEK), İran’ın nükleer programıyla ilgili hazırladığı 25 sayfalık raporda, İran’ın 2003’ten sonraki aktivitelerinin bir nükleer silah programıyla ilişkili olduğuna dair endişeler olduğu sonucuna vardı. Tartışma yaratan raporun başlıkları şöyle:

Üye ülkelerden alınan bilgilere göre 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında Savunma Bakanlığı için araştırma geliştirme projeleri yürüten Fizik Araştırma Merkezi’nin çalışmaları, AMAD Planı adıyla konsolide edildi. Başına İranlı bilim adamı Mohsen Fakhrizadeh (İran öldürülen bilim adamlarından sonra bugün Fakhrizadeh’i saklıyor ve basınla görüştürmüyor) getirildi.

AMAD Planı çerçevesinde, çalışmalar üç teknik alanda yürütüldü: Yeşil Tuz Projesi, yüksek patlayıcılar ve Şahab 3 füzelerinin yük taşıma kapasitesinin yeniden tasarımı.

‘Yeşil Tuz Projesi’ (Proje 5.13 olarak da geçiyor), Proje 5 olarak bilinen ve açıklanmayan büyük bir zenginleştirme programı için uygun uranyum sağlamak içindi. Bu projeden sağlanacak ürün de, ‘Proje 111’ olarak bilinen bir füze programının savaş başlığında kullanılacaktı.

 UAEK, Mayıs 2008’de bu iki proje arasında bir bağ kanıtlayamamıştı. Ancak sonrasında Proje 5 ve Proje 111 arasındaki bir bağ kurulduğunu gösteren dokümanlar UAEK’ya sunuldu.

Kuşkulu faaliyetler sürüyor

2003 sonunda Irak ve komşu ülkelerde büyüyen güvenlik riskleri nedeniyle İranlı yetkililer AMAD Planı’nı durdurdular. Malzemeler toplandı, çalışma alanları temizlendi.

Ancak UAEK’ın üye ülkelerden aldığı bilgiye göre AMAD Planı çerçevesinde yürütülen bazı çalışmalar sonra tekrar başlatıldı ve Mohsen Fakhrizadeh, önce Savunma Bakanlığı’na rapor eden İleri Uygulamalar Geliştirme ve Teknolojiler (SADAT) adıyla bilinen yeni birimde, 2008’lerin ortasında da Tahran’daki Malik Aştar Teknoloji Üniversitesi’nde (MUT) asıl organizatör olma rolünü korudu.

UAEK, İran’da 2003’ten sonra yapılan bazı aktivitelerin nükleer silah programıyla ilgili olmasından endişe ediyor.

Ahmedinejad meydan okudu: Taviz vermeyiz

İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, ülkesinin nükleer programından “zırnık kadar bile sapmayacağını” söyledi. İran’ın nükleer programının enerji amaçlı sivil bir proje olduğu görüşünü tekrarlayan Ahmedinejad, “İran halkı akıllıdır ve sizlerin 20 bin atom bombası karşısına 2 tane atom bombası yapmaz. Ahlaklı ve kültürlü bir milletin atom bombasına ihtiyacı olmaz” dedi.  İran lideri, raporun boş iddialara dayandığını öne sürdü.

İran Parlamentosu’nun Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı S. Hüseyin Nekavi ise “İsrail, İran’ın nükleer tesislerine saldırırsa, “İran ordusu Siyonist askerlerle Tel Aviv sokaklarında çarpışır ve onları Filistin topraklarından kovar” dedi. Parviz Sorouri isimli milletvekili, “Rapor Amerikalılar tarafından hazırlandı, Amano (UAEK Başkanı) tarafından okundu” dedi.