Nokta vuruÅŸuyla savaÅŸ bitebilir

"Musul ve Kerkük’ün petrol kaynaklarının ileriye yönelik kullanımında her türlü ihtimali düşünmek lazım. Bu bölge için herkesin senaryosu ve hayalleri olabilir."BaÅŸbakan Abdullah Gül, dün sabah DışiÅŸleri Konutu'nda gazetelerin genel yayın yönetmenlerine bir brifing verdi. Brifingin tek konusu vardı. Irak savaşı. BaÅŸbakan Abdullah Gül, gazete genel yayın yönetmenlerine Türkiye'nin Irak politikasını şöyle özetledi.KERKÃœK-MUSUL SENARYOMUZ VARABD'lilerle yaptığınız görüşmelerde, onlara Kerkük ve Musul petrollerinden Türkiye'ye belli bir miktarda pay ayrılması yolunda bir görüş dile getirdiniz mi?Gül Kerkük ve Musul'da büyük kaynaklar var. Bu kaynakların ileriye yönelik kullanılması elbette herkesin ilgiyle izlediÄŸi bir konudur. Böyle konularda her türlü ihtimali dikkate almak gerekir. Bölgeyle ilgili herkesin hayalleri vardır. Bölgeyle ilgili birçok senaryolar vardır. Bütün bunların masaya konduÄŸu anlamına gelmez ama her tür senaryo düşünülebilir.Bu sözlerinizden Türkiye'nin de böyle bir hayal egzersizi bulunduÄŸu anlamı mı çıkıyor?GÃœL Her ülke gibi bizim de altına inemeyeceÄŸimiz kırmızı bir çizgi vardır. Bu konuda bizim de senaryomuz vardır.Wolfowitz, Sedat Ergin'e verdiÄŸi mülakatta Kerkük petrollerine kimse göz dikmesin dedi. Grossman'la yaptığınız görüşmelerde Kerkük, Musul meselesi gündeme geldi mi?GÃœL Biz Kuzey Irak'ın üniter yapısının korunmasını istiyoruz. Musul ve Kerkük'teki petrollerin, bu çerçeve içinde Irak halkının bütün unsurlarının faydalanacağı ÅŸekilde kullanılmasını savunuyoruz. Yani Arap, Türk ve Kürtlerin ortak yararlanmasını. Ama bu olmaz, orada bu petrollerin geleceÄŸine yönelik yeni oluÅŸumlar söz konusu olursa, elbette buna seyirci kalamayız. Bu konuda bizim de senaryomuz var.TÃœRKÄ°YE'SÄ°Z BÄ°R SAVAÅžA Ä°LGÄ°SÄ°Z KALAMAYIZYani, otonom bir bölge olursa bunun karşısında ne yapacağınızın senaryosu var mı?GÃœL Veya belli bir etnik yapılanmaya giderse.Yani, ÅŸunu düşünebilir miyiz, Irak'ın üniter yapısı bozulursa Türkiye Mesul ve Kerkük üzerinde hak iddia eder.GÃœL Bizim politikamız ÅŸu, biz üniter Irak kalsın diyoruz, bunu temenni ediyoruz.ABD ile yaptığınız görüşmelerde Saddam'ın iÅŸbaşında kalacağı bir barış ihtimalinden söz edildi mi?GÃœL Bu detaya girmedik.ABD, ikinci BM kararını almayıp, Türkiyesiz bir savaÅŸa girerse bu durumda Türkiye'nin durumu ne olur?GÃœL Bu bizi elbette ilgilendirecektir. Bizim de buna uygun senaryomuz var. Barış çabanızı sürdürürken Irak'ın görüşünü aldınız mı? Irak'ı da barışa ikna etmek için çabalarınız olacak mı? Yoksa sadece Arap ülkeleriyle mi ilgili kalacakGÃœL Büyükelçimiz yeni gitti. Önümüzdeki günlerde bir bakan baÅŸkanlığında kuvvetli bir heyeti de Irak'a göndereceÄŸiz.KERKÃœK VERÄ°LÄ°RSE BURDAN UÇAK KALKMAZSiz, Musul ve Kerkük Kürtlere verilirse, Kürt devleti kurulursa, buradan bir asker geçiremezsiniz, bir uçak kaldıramazsınız dediniz mi?GÃœL Elbette başından beri söylediÄŸimiz ÅŸey bu. Biz savaşı önleyemezsek elbette ilgisiz kalamayız. Biz Yunanistan deÄŸiliz. Biz hükümet, Genelkurmay ve ekonomik olarak bir ‘‘task force’’ (özel çalışma ekibi) kurduk. Bu paralel gidiyor. Åžu kadar para istiyoruz diye bir ÅŸey konuÅŸmadık. Biz iÅŸin yöntemini konuÅŸuyoruz. Ä°ÅŸin boyutuna göre ‘‘flexible’’ (esnek) ve ‘‘adaptable’’ (uyarlanabilir) bir yöntem izliyoruz.4 NOKTADAN MALÄ°YET HESABIBu savaşın Türkiye'ye maliyet hesabı yapıldı mı? EKONOMÄ° BAKANI ALÄ° BABACAN Biz hesabımızı yaparken dört noktadan hareket ediyoruz. Bir, Gayrisafi Milli Hasıla'ya olan etkisi. Ä°ki, bütçe üzerindeki etkisi. Üç, cari iÅŸlemler dengesi, yani döviz üzerindeki etkisi. Dört, dış borçlar üzerindeki etkisi. Burada iyimser ve karamsar senaryolar var. ABD'de de kendi senaryolarını yapamıyor, ABD'de de muhtemel bir savaÅŸla ilgili 100 milyar dolarla, 2 trilyon dolar arasında bir maliyet hesabı yelpazesine sahip. ABD bu tür operasyonlarda giriÅŸte yaptığı hesabın 10 katı maliyet çıkmış.GÃœL Åžu olaylar olmasaydı sınır ticaretini açacaktık.Türkiye'nin bu iÅŸleri zora sokması, böyle davranması Saddam üzerindeki caydırıcılığı azaltmıyor mu? GÃœL Ä°yi bir noktaya temas ettiniz.Caydırıcılığınız nereye yönelik, Saddam'a mı, yoksa Bush'a mı?GÃœL Bu savaşın hangi boyutlara ulaÅŸacağını bilemeyiz. Ama önümüzde 1991 örneÄŸi var ve Sırbistan örneÄŸi var. 91'de bombaladı ve savaşı kazandı. Sırbistan'da ise bombaladı bombaladı ve Miloseviç'i alıp götürdü. ABD'NÄ°N VURUÅž KABÄ°LÄ°YETÄ° GELÄ°ÅžTÄ°GÃœL Bunu biz de düşünüyoruz. Son 10 yılda ABD'nin nokta vuruÅŸ kabiliyeti çok fazla geliÅŸti. Yani bu iÅŸ Körfez Savaşı'ndaki gibi de olmayabilir.Bu bilgileri nereden aldınız? Amerikalılar mı verdi?GÃœL Hayır, Newsweek'te, Time'da okudum. Hazırlık ne safhada. Gidecek askerin hukuki statüsü bile konuÅŸuluyor. Nedir bu?ABD Ä°MZALASAYDI KEŞİF BAÅžLAYACAKTIGÃœL Biz keÅŸiflere izin verdik. Biz evet dedik ama, baÅŸlamadı. Yaptığımız bir ‘‘memorandum of understanding’’ (anlayış mutabakatı) var. Biz tamam dedik. Ama Amerikalılar bunu imzalamadılar. Ä°ÅŸte burada bazı hukuki sorunlar var. Mesela Ä°ncirlik'ten Diyarbakır'a giden Amerikalı bir subay kaza yaparsa hangi hukuka tabii olacak? Türk mü, yoksa Amerikan mı?DIŞİŞLERÄ° TEMSÄ°LCÄ°SÄ° Onlar NATO çerçevesinde olsun diyor. Ama bize göre bu konuda bir NATO kararı veya mutabakatı olmadığı için, bunun ikili iliÅŸki çerçevesinde ele alınıp, yeniden düzenlenmesi gerekiyor.KeÅŸfe katılacak Amerikalı sayısı ne kadar?DIŞİŞLERÄ° TEMSÄ°LCÄ°SÄ° 150 kiÅŸi kadar. Biz buna ‘‘modus operandi’’ (icra mutabakatı) diyoruz. Amerikalılar imzalasalardı, keÅŸif çalışmaları geçen cuma günü baÅŸlayacaktı.Tarihi hassasiyet yüzünden Ä°ngilizlere izin vermedikÄ°ngiliz askerini bölgeye sokmamamızın nedeni tarihi hassasiyetlerden mi?GÃœL BaÅŸta böyle bir istek söz konusu oldu. Ama sonra bu mesele kapandı. Herhalde Ä°ngiliz askeri konusundaki tarihi hassasiyetimizi algılamış bulundular. Geçen haftaki savaÅŸ haberleri ekonomiyi etkilediGeçen hafta bir savaÅŸ rüzgárı esti. Bu Türkiye'nin ekonomik bazı göstergelerini de olumsuz etkiledi. ABD de kesin kararını vermedi. Olayın biz aktif tarafı olmuÅŸuz gibi bir hava çıktı. Böyle bir ÅŸey yok. Ekonomik kararları kesinlikle devam ettireceÄŸiz.GÖRÜŞMEDENO halkına zulüm eden bir diktatörPeki, Irak'la ilgili görüşünüz nedir. Saddam'ı nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?GÃœL Ben bu konudaki görüşlerimi eskiden de söyledim. BaÅŸbakan olmadan da söyledim, baÅŸbakan olduktan sonra da söyledim. Irak'ta 10 yıllık acımasız bir diktatörlük var. Onun kendi halkına yaptığı zulüm de hálá hafızalarımızda. Elinde kitle imha silahları bulunuyor ve geçmiÅŸte bunu kendi halkına karşı kullandığını bile gördük. Ä°ran'la savaÅŸa girdi. 1 milyon insan öldü, bunlar bu bölgenin insanları. Ä°ran-Irak savaşından önce Irak'ta fert başına düşen gelir 9 bin dolardı. Halkının refahına harcayacağı parayı savaÅŸa harcadı. O açıdan Irak yönetiminin üzerine düşen görev var.Irak otoriter de Suriye, Ä°ran, Suudi Arabistan rejimi otoriter deÄŸil mi? Bu öngörüşünüz onlar için de geçerli deÄŸil mi?GÃœL Yabancı güçlerin bu bölgeye getirilmesine Irak yol açtı. Ben meseleye o açıdan bakıyorum. DoÄŸru, bölgedeki rejimlerin durumu ortada. Ama bu rejimlerin deÄŸiÅŸtirilmesi bizim görevimiz deÄŸil.K. Irak’ta De Facto (fiili) durumumuz varKuzey Irak'ta kaç askerimiz var?GÃœL Müsaade ederseniz buna cevap vermeyeyim. Ancak ÅŸunu söyleyebilirim: Bugün Kuzey Irak'ta ‘‘De facto’’ bir durumumuz vardır. Kararımız yapılacak anlaÅŸmaya uygun olacak. Ancak peÅŸinen teslimiyetçi olmayız. Rüzgára kapılmış bir ülke olamayız. Olaya sadece ABD açısından deÄŸil, bizim açımızdan da bakmak lazım.MGK kararına ABD tepkisi ne oldu?GÃœL Olaya bir yerde ABD çıkarları ile Türk çıkarlarının birleÅŸtiÄŸi noktadan bakmak lazım. Ben bu iki menfaatin ‘‘optimal’’ (en yararlı) bir noktada buluÅŸacağına inanıyorum. Biz geleli daha bir ay oldu. Dosyaları yeni açtık. ABD 50 ülke ile görüşüyor. Hiçbirinden bu kadar acil bir ÅŸey beklemiyor. Bizden niye bekliyor?Kuzey Irak'a Türk gazetecileri sokulmuyor. Öteki ülkelerin gazetecileri giriyor. Buna bir çare bulunamaz mı?DIŞİŞLERÄ° TEMSÄ°LCÄ°SÄ° Genelkurmay güvenlik nedenleriyle burayı kapalı tutuyor. Ama bize göre de Türk gazetecilerinin girmesi gibi bir ihtiyaç var.Meclis’te kapalı oturum yapacağızABD DışiÅŸleri Bakanı Powell görüşmelerde ‘‘Kararınızı bir an önce verin, yoksa dostluÄŸumuz zedelenecek’’ dedi mi?GÃœL Tabii kararı bir an önce verin diyorlar. Biz de daha siz kararınızı vermediniz. Neden bizden acale karar bekliyorsunuz, diyoruz. Türkiye açık bir toplum. TBBM'nin bilgilendirilmesi zorunludur. Bu amaçla önümüzdeki günlerde TBMM'de kapalı oturum yapacağız. DIŞİŞLERÄ° TEMSÄ°LCÄ°SÄ° Ben DışiÅŸleri Bakanımız ile yaptığı görüşmenin zabıtlarını okudum. Çok nazik ve zarif bir konuÅŸma olmuÅŸ.ABD, bizsiz bir savaÅŸa girerse bu vazo çatlamaz mı? Çünkü Amerikalılar duygusal insanlar. Dostluk zedelenmez mi?ABD'YÄ° KÃœSTÃœRMEYÄ°ZGÃœL Sorunuz çok doÄŸru. Maalesef bu konuda ‘‘früstürasyon’’ (takıntı) var. Biz iÅŸte bu vazoyu kırmadan iÅŸi götürmeye çalışıyoruz. DediÄŸim gibi bizim de halkımız, meclisimiz var. Ama Amerika'yı küstürmeyiz.Evet, biz de varız dediÄŸiniz takdirde Meclis'i ikna edebilecek misiniz?GÃœL Biz, bu olayın ÅŸu kadarında varız dersek, Meclis'e gideceÄŸiz. Bu Meclis'in insanları vatanseverdir. Elbette Türkiye'nin yararına olacak bir karara ikna olurlar. Ama olmazsa da yapacağımız bir ÅŸey yok. Â