Nobel herkesin hayali

VEHBİ Koç Vakfı tarafından, insanların yaşam kalitesinin artırılmasına katkıda bulunan kişi ve kurumlara her yıl sırasıyla kültür, eğitim ve sağlık alanlarında verilen Vehbi Koç Ödülü’ne, Prof. Dr. Uğurbil, incelemesi çok zor olan beyni MR teknolojisiyle, görüntülenebilir ve fonksiyonları incelenebilir hale getirmesi nedeniyle layık görüldü.

27 YAŞINDA PROFESÖR OLDU

1949’da İzmir Tire’de doğan Prof. Dr. Kamil Uğurbil, Robert Kolej’de lise eğitimini, Columbia Üniversitesi’nde yüksek öğrenim ve doktora eğitimini tamamladı. 1982’de Minnesota Üniversitesi’ne taşınan Prof. Uğurbil’in MR’la ilgili laboratuvarı CMRR adı altında disiplinler arası dünya lideri bir araştırma merkezine dönüştü. İnsan beynindeki aktivitenin manyetik rezonans görüntüleme ile gösterilmesi (fMRI), dünyada bağımsız ve eş zamanlı olarak iki laboratuvarda geliştirildi ve bunlardan biri de Prof. Uğurbil’in liderliğini yaptığı CMRR laboratuvarıydı. Bu gelişmeden sonra Prof. Uğurbil, insan beyninden yüksek çözünürlükte ve doğrulukta fonksiyonel bilgi toplanması için yeni yöntemler geliştirilmesi üzerine yoğunlaştı. İlk kez yaşayan insan beyninden görme merkezinin yapısını neredeyse mikroskobik detayda görüntülemeyi başaran Prof. Uğurbil, aynı zamanda 7 Tesla ve daha yüksek manyetik alanlı anatomik görüntüleme ve spektroskopi yöntemlerinin geliştirilmesi ve insanda kullanımını geliştirdi. Halen Obama yönetiminin öncelikli projelerden biri olan Human Connectome Project’in liderlerinden biri.

Henüz 27 yaşındayken profesörlük unvanını alan ve halen Minnesota Üniversitesi Manyetik Rezonans Araştırma Merkezi’nin yöneticiliğini yapan Prof. Dr. Uğurbil, ödül törenindeki konuşmasında şöyle dedi: “Bu gibi araştırmalar ancak iyi bir ekiple yapılabiliyor. Merkezimiz, uluslararası ve disiplinler arası yeteneği olanların bir araya geldiği bir yer. Fizikçiler, matematikçiler, mühendisler, nörobilimciler... Beyinde bilmediğimiz şeyler çok. Ama bu alana yapılan yatırımlar giderek artıyor. Mesela Amerika’da İnsan Connectome Projesi (The Human Connectome Project), Avrupa’da yine insan beyin projesi büyük yatırımlar yapılan projeler. En son Obama Beyin Girişimi eklendi. Bu projelerde MR’ın yeri çok önemli.”

BEYNE 7 MİLYAR DOLAR YATIRIM

Peki beynin ne kadarı çözüldü? Prof. Dr. Uğurbil, şöyle yanıtladı: “Bunu söylemek için yüzde 100’ün ne olduğunu bilmemiz lazım. Bazı insanlar ‘Beyinde hiçbir şey bilmiyoruz’ diyor. Bu doğru değil, çok şey biliyoruz. Nasıl işlediği hakkında bazı prensipleri öğrendik. Anlamamız gereken, değişik seviyelerde çok şey var. Moleküller, beyin hücresi bağlantıları, nöronların konuşması, devreler... ABD, Avrupa, bilhassa Çin beyin alanında çok büyük yatırımlar yapılıyor. Amerikan hükümeti senede 7 milyar dolar beyin ve beyin hastalıkları araştırmalarına ayırıyor. Ama bilhassa psikiyatrik hastalıklarla ilgili bilgimiz ‘sıfır’.”

AKADEMİ ÖZGÜRLÜKTÜR

Prof.Dr. Uğurbil, “Akademik insanlar her zaman toplumun ortalama inandığı şeylerle değil, değişik şeylerle uğraşırlar. İlimde de öyledir. Özgürlük çok önemli” dedi. Nobel Ödülü hayali olup olmadığını sorduğumuz Prof. Dr. Uğurbil, “Her bilim adamı hayal eder. Ama Nobel derecesinde iş yapıp, ödülü alamayan bilim adamı çoktur” dedi.

Aziz Sancar da almıştı 

 ÖNCEKİ akşam İstanbul İş Sanat Kültür Merkezi’nde düzenlenen törende konuşan Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ömer M. Koç şöyle dedi: “Bundan 9 yıl önce Vehbi Koç Ödülü pek çoğumuzun adını hiç duymadığı bir bilim insanına verilmişti. Kendisi için hazırladığımız filmde örnek alınacak hayat hikâyesini seyretmiş, ödül aldıktan sonra yaptığı mütevazi konuşmadan çok etkilenmiştik. Prof. Dr. Aziz Sancar o dönem tören için Türkiye’ye hareket ederken, Amerika’daki arkadaşlarına ‘Türkiye’nin Nobel’ini almaya gidiyorum’ demiş. 8 yıl sonra dünyanın da Nobel’ini alarak hepimizi gururlandırdı. Haliyle bundan sonraki Vehbi Koç Ödülü seçici kurullarının sorumluluğunu bir hayli artırdı.” Ödülü Prof. Dr. Uğurbil’e takdim eden Koç, “Dünyada çığır açan çalışmaları gerçekleştiren bu değerli bilim insanını kutluyoruz” dedi. 

Benden çok çalışan biriyle evlendim

İŞİNE çok zaman ayırdığı için evlenmeye uzun zaman sıcak bakmadığını ancak bu problemi de kendinden çok çalışan biriyle evlenerek çözdüğünü söyleyen Prof. Dr. Uğurbil, “Biz balayına çıkmadık. Evlendikten bir süre sonra ben Amerika’nın ortasından doğu yakasına uçtum konferans için. Eşim de başka bir konferans için batı yakasına uçtu” dedi. New York Times gazetesinde de yayınlandığı ilk makalelerindeki beyin fotoğrafının eşi Jutta Ellermann’a ait olduğunu anlatan Prof. Dr. Uğurbil, “Tabii o zaman eşim değildi. Yanıma doçentlik tezi için Almanya’dan, bursla gelmişti. Böyle bir buluşun heyecanı içinde değişik gelişmeler oldu. Sonunda da bir kızımız oldu” dedi. Aldığı ödülün kendisi için çok önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Uğurbil, “Kendi memleketimin ödülü. Türkiye’de bilimin gelişmesini ve bilim adamlarına verilen önemi gösteren bir ödül” diye konuştu.