Nelly Sachs / Hâlâ Gece Yarısı Bu Yıldızda

Daima, çocukların öldüğü yerlerde
taş ve yıldız
ve bir sürü düş
vatansız kalır...

“Nelly Sachs’ın şiiri sıkı dokunmuş bir şiirdir, yorumlara kolay kolay teslim olmayacak denli katı ama dupdurudur. Yaşadıkları, gördükleri karşısında dili tutulmuş birisinin bin bir güçlükle yeniden yarattığı bir dili işler; bilmecelerin dili dilin de bilmeceleridir o yüzden. ‘İmgeler, eğreltilemeler benim yaralarım, ölüm ustam oldu benim. Hayatta kalmak için yazdım’, demiştir Nelly Sachs.”
Necmi Zeka
 
Çocuk yaşta şiir yazmaya başlayan ve ilk şiirlerinde Hıristiyan mistik anlayışından etkilendiği görülen Nelly Sachs, şair olarak gerçek kimliğini İkinci Dünya Savaşı yıllarından sonra buldu. Gerek Nazi yönetiminin Yahudilere yaşama hakkı tanımadığı yıllardaki Almanya’da, gerekse daha sonra ölünceye kadar yaşadığı İsveç’te yazdığı şiirlerde Nelly Sachs, o yılların dehşet dolu yaşantılarını eşsiz bir duyarlıkla yansıttı.
Cevat Çapan

1966 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Shmuel Yosef Agnon’la paylaşan Nelly Sachs (1891-1970) Berlinli varlıklı bir fabrikatörün kızıydı. Sağlık sorunları nedeniyle özel öğrenim gören Nelly Sachs’ın ilk şiirleri çok genç yaşta dergilerde yayımlanmaya başladı. Nazilerin özellikle Yahudilere karşı baskıcı yönetimi artınca bir süredir yazıştığı İsveçli yazar Selma Lagerlöf’ün  yardımıyla annesiyle birlikte Stockholm’e kaçmayı başardı. Orada İsveççe öğrenerek bu dilden Almanca’ya çeviriler yaptı. İsveç’te ve Almanya’da birçok ödüller aldı.

NELLY SACHS KİMDİR

Nelly Sachs, 1891’de Schöneberg’de doğdu. Asıl adı Leonie Sachs’tır. Varlıklı bir Yahudi aileye mensuptu. İyi bir eğitim aldı. Çok etkilendiği İsveçli yazar Selma Lagerlöf’le otuz beş yıl mektuplaştı. İlk şiirleri, 1921’de Stefan Zweig’ın desteğiyle yayımlandı. Şiirlerini 1920’lerin sonuna kadar, Berlin’in çeşitli gazete ve dergilerinde yayımladı. Nazilerin iktidara gelmesinden sonra, Lagerlöf’ün aracılığıyla 1940’ta annesiyle birlikte Berlin’den Stockholm’e kaçtı. Tevrat ve Yahudi geleneğinden beslenen şiirlerinde genelde savaşı ve savaşın insanda yol açtığı yıkımları, özeldeyse Yahudi halkının çilesini anlattı. 1960’da kendisine verilen bir ödülü almak için, yirmi yıl üzerine Almanya’ya gitti ve Stockholm’e dönüşünde sinir buhranı geçirerek üç yıl bir klinikte kaldı. 1966 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü Şmuel Yosef Agnon’la paylaştı. Nelly Sachs, 1970’te Stockholm’de öldü.

Çeviri: Melike Öztürk