‘‘Neden çevreci oldum?’’

Başlıktaki soruyu gündeme getiren kişi, hepimizin çok yakından tanıdığı pek ünlü, tarihi bir şahsiyet. O şimdi Uluslararası Yeşilhaç Başkanı. SSCB'nin son lideri Mihail Gorbaçov artık çevrenin gönüllü, aktif savaşçısı. Geçen hafta bazı sağlık sorunları nedeniyle İsviçre'de kontroldan geçen Gorbaçov'a sık, sık aynı sorular yöneltiliyor. ‘‘Neden Yeşilhaç? Neden çevreci oldunuz? Yoksa Çernobil faciası bir dönüm noktası mıydı?’’

Gorbaçov'un yanıtları, daha doğrusu çok özel itirafları Time Dergisi'nin özel ekinde yayınlandı. Yeşil seferberliğe soyunmasının sırlarını bir, bir anlatıyor. 26 Nisan 1986'daki Çernobil kabusu muazzam etkiliyor hayata bakış açısını. Ancak çevreyi önemsemesi çok eskilere uzanıyor. Çünkü O, köyden geliyor ve doğayla haşır, neşir yetişiyor. Toprağın, ağacın önemli bir yeri var hayatında. Gençliğinde kolektif çiftliklerde çalışıyor. Erozyonu, çölleşmeyi, hava, su kirliliğinin ne anlama geldiğini iyi biliyor ve şu değerlendirmeyi yapıyor:

‘‘İnsanoğlu, kendisini doğanın efendisi zannediyor. Müdahalesinde savruk davranıyor ve aslında kendisine zarar veriyor. Sonuçları hiç dikkate almıyor ve eninde, sonunda bunlara katlanıyor’’

Gorbaçov, 1970'lerde Moskova'ya geldiğinde çevre sorunlarıyla kuşatılmış bir başkent bulduğunu da anlatıyor. Yüksek Sovyet'in doğal kaynaklar komisyonu görevlisi olarak dev sulama sistemlerinin yapımı ve işletimindeki hataların Orta Asya'yı, Aral Gölü'nü mahvettiğini farkediyor. Rusya'daki çarpık, hidroelektrik tesisleri, milyonlarca hektarlık verimli alanın sular altında kalmasına yol açıyor. Çevre etki değerlendirmesi yapılmadan yükselen sanayi tesisleri Baykal Gölü'ne korkunç zararlar veriyor. Çernobil nükleer felaketini ise gök gürültüsüne benzetiyor. Olayın sonuna kadar gidilmesi ve halkın tüm gerçeği öğrenmesini savunuyor. Protestolar, çevreci hareketin uyanışını getiriyor. 1980'lerde kirleten sanayiler ekonomi faktörüne karşın kapatılıyor.

Yeşilhaç'ın fikir babası Gorbaçov. Ekim 1988'de BM'ye bir dizi öneri getiriyor ve global, çevre koruma örgütü kabul görüyor. Merkezi Cenevre'deki Yeşilhaç'ın ana hedefi çevreye yaklaşımı, toplumsal bilinci değiştirmek. Sloganı: ‘‘İnsan, doğanın efendisi değildir, doğanın bir parçasıdır. Doğa insana muhtaç değil. İnsan doğaya muhtaç’’. Yeşilhaç, eğitim programlarıyla çevrenin yaralarını sarmayı amaçlıyor. Askeri üslerdeki zehirli atıklara, kimyasal silahlara, temiz su sorunlarına dikkat çekmeye çalışıyor. Gorbaçov Yeşilhaç'ın iyi bir başlangıç olduğu inancında. Yeşil dertlerin üstesinden geleceği konusunda iyimser. Yenilgiyi ve öfkeyi reddediyor. Herkesin el ele vermesi halinde çevre koruma mücadelesinin de kazanılacağına inanıyor.