Neden bazıları lider olur?

Liderliğin kitabını yazan John Viney'e göre gerekli özellikler insanın iradesi dışında gelişiyor

27 yıl hapis yatan Nelson Mandela her sabah 4.30'da kalkar, bahçede koşu yapar sonra da akşama kadar kitap okurmuş. Thatcher de geceleri çok az uyuduğu için Brighton'daki bombalı saldırıdan yarasız kurtulmuştu. Mustafa Kemal'in gereğinde iki üç gün uyumadan çalıştığı bilinir.

Neden bazıları lider olur?

Bir lise sınıfı düşünün. 25-30 öğrenciden biri derhal lider olarak öne çıkar, diğerlerini peşinden sürükler. Arkadaş gruplarında böyledir, spor takımlarında böyledir, siyasette böyle.

Neden bazı insanlar diğerlerinin önüne geçer, lider konumuna yükselir de büyük çoğunluk onları seyreder, yahut da peşi sıra yürür?

Lideri lider yapan nedir?

Londra'da Heidrick & Struggles adlı personel danışma şirketinde ‘kelle avcılığı’ yapan John Viney'in uzmanlık dalı, iş hayatında liderlik potansiyeli olanları bulup çıkarmak. Drive adlı kitabında Viney ‘Lider çok az yetişir’ diyor.

Önce bir kötü haberle başlayalım: her isteyen lider olamaz çünkü lideri lider yapan özellikler insanın iradesi dışında gelişir. Ve bunların bir kısmı da temenni edilecek şeyler değildir.

BABANIN ÖLÜMÜ KAMÇILIYOR

Mesela, The Sunday Times'ın araştırmasına göre, 15 yaşına gelmeden anasını veya (özellikle de) babasını kaybetmek insanı liderliğe iten etkenlerden biri.

Lloyd's bankasının despot patronu Sir Briann Pitman babasını hiç hatırlamıyor.

Barclays Bankası'nın eski Genel Müdürü Martin Taylor da öyle.

Reuters'in Genel Müdürü Peter Job da savaşta ölen babasını hiç görmemiş.

Ama lider olmak için annenin veya babanın ölmesine gerek yok. Bir şok da çocuğu çok etkileyebiliyor.

İngiliz Başbakanı Tony Blair, babasının geçirdiği bir kalp krizinden çok etkilenmiş. Selefi John Major ise, babasının iflasının, Worchester'deki ‘orta sınıf’ evlerini satıp Brixton'da fakir hayatı yaşamalarının kendisini kamçıladığını anlatıyor.

Komedyen Jim Carrey 14 yaşındayken, babası işinden kovuldu. Çok iyi bir öğrenci olan Carrey, okuldan ayrıldı. Carrey, ‘Bir ders almıştım. Hayatta garanti diye birşey yok. Gönlündeki tutku neyse onun peşinden koşmalısın’ diyor.

Babanın ölümü veya iflası çocukların liderlik kabiliyetini iki şekilde ortaya çıkarıyor:

Erken yaşta yüklenilen sorumluluk kişiliği pekiştiriyor

‘Başıma her an bir felaket gelebilir; kötü günler geri gelebilir’ korkusu çocukları başarmak için daha kararlı hale getiriyor.

Bir kardeşin ölümü de ‘olumlu bir şok’ yaratabiliyor.

Helmut Kohl'un abisi ailesinin ilk göz ağrısı idi. 1944 yılında Normandiya sahillerinde şehit düştü. Ve Helmut çocukluğunu ‘Şimdi abin olsaydı... O senin gibi değildi...’ laflarını dinleyerek geçirdi.

Unilever'in Başkanı Niall Fitz-Gerald da hayatında attığı her başarılı adımı, çocuk yaşında kanserden ölen abisine adadı.

Lider kişiliğinin ortaya çıkmasında çocukluk dönemi çok önemli. Doğru. Ve sadece çocuklukta yaşanan ölümler değil lideri lider yapan. Küçüklü büyüklü başka şoklar da var.

İLK ÇOCUK ŞANSLI

Mesela, ailenin ilk çocuğu, eve bir kardeş gelince, kendisine olan ilginin ve sevginin azaldığını düşünür. Dikkatleri üzerine çekmek, ana babasının tekrar gözüne girip ‘hakkını gasp eden ufaklığı’ aşmak ister. Bunun için, büyük çocukların çoğu haylazlık yaparken, lider olacak çocuk sınıfında birinci olmaya, spor yapıp madalya almaya, para kazanıp eve hediyeyle gelmeye çalışır.

ABD Başkanları'nın yüzde altmışı ilk çocuk olarak dünyaya gelmiştir.

Sir Winston Churchill de öyle. Babası kendisine o kadar mesafeli ve soğukmuş ki, politikaya girip babasını aşmaya yemin etmiş. Ünlü bir devlet adamı olduğunda da, dünya meseleleri hakkında bilgi almak için ağzının içine bakan babasından intikamını gizli gizli almış.

UZUN BOY FARKI

Bazı ülkelerde, fizik üstünlük de bir avantajdır.

Amerikan Başkan adayları arasındaki yarışta ipi hep uzun boyluların göğüslemesi bir tesadüf olmasa gerek. Seçmen belki de ‘boyu büyük, yüzü güzel, demek ki Allah’ın daha bir sevgili kulu' diye düşünse gerek.

Boyu fazla uzun olmayan çok önemli tarihi şahsiyetler de var tabii. Başta Mustafa Kemal, İsmet İnönü, sonra Napoleon, Hitler, Amiral Nelson, Margareth Thatcher... Ancak bu liderlerin, uzun boylu olmamanın verdiği açığı, başta üstün meziyetlerle kapadıkları düşünülüyor. Liderlik konusunda uzman olan Viney bu farkı ‘müthiş bir irade ve enerjiyle birleşmiş özdisiplin’ diye tanımlıyor.

AZ UYUMAK GEREK

27 yıl hapis yatan Nelson Mandela her sabah 4.30'da kalkar, bahçede koşu yapar sonra da akşama kadar kitap okurmuş.

Thatcher de geceleri çok az uyuduğu için Brighton'daki bombalı saldırıdan yarasız kurtulmuştu.

Mustafa Kemal'in gereğinde iki üç gün uyumadan çalıştığı bilinir.

Thatcher ve ‘politik ikizi’ Ronald Reagan'ın bir ortak özelliği daha vardı. İngiliz Muhafazakar Parti'deki milletvekilleri ve yöneticiler genellikle aynı sınıflarda okumuş, asil veya zengin erkeklerdir. Thatcher ise çok farklıydı. Bir kere kadındı, dilbilgisi okumuştu, zengin de değildi. Ronald Reagan da politikaya ‘dışarıdan’ girmiş, Hollywood'un ikinci sınıf bir aktörüydü. Siyasi sınıfın hor görmesi onları kamçıladı, rakiplerini ezip geçmeye teşvik etti.

HEDEFE KİLİTLENMEK

Başarının olmazsa olmaz bazı şartları daha vardır. Mesela bir hedefe kilitlenebilmek, işadamıysan para kazanmaktan başka, sporcuysan rekordan, siyasetçiysen oydan başka birşey düşünmeyeceksin. Dinin imanın bu olacak. Uykundan, ailenden, keyfinden fedakarlık edeceksin.

Sonra lider olmak için fikri takip sahibi olacaksın. Bir emir verdin mi, uygulanıp uygulanmadığını mutlaka denetleyeceksin. Uygulatana kadar kovalayacaksın. Mustafa Kemal'in daha 19 yaşındayken Türkiye'yi nasıl kurtaracağının planlarını yaptığı bilinir. Vehbi Koç'un 40 yıldır üzerinde çalıştığı dosyaları meşhurdur.

Bununla da bitmez tabii lider olmanın şartları. Mesela liderin ‘işin bütününü de detayını da aynı netlikle görmesi’ gerekir. İngiliz Lord Weinstock'un makro ekonomiyi çok iyi bildiği ama bu arada, çalışanların iş saatlerinde yaptığı özel telefon konuşmalarını faturalardan tek tek belirleyip maaşlarından kestiği anlatılır. Exxon ve Mobil şirketlerinin kurucusu John D.Rockefeller anti-tröst yasası sebebiyle ABD başkanıyla savaştığı günlerde, rafinerilere baskın düzenleyip ‘Teneke varillere 10 punto kaynak yapıyorsunuz, bir de 8 punto atın bakalım, daha ucuza gelir’ diyebiliyormuş. Atatürk'ün muhaliflerinin canına kastettiği günlerde alfabedeki K ve Q harfleri üzerinde çalıştığı bilinir.

ASKERİN LİDERLİK PRENSİPLERİ

Askerlikte liderlik çok önemlidir. Komutan, sadece rütbesiyle ve askeri bilgisiyle değil, hepsinden önemlisi ‘önderlik vasıfları’ ile kendini birliğine kabul ettirir. Türk Silahlı Kuvvetleri'nde ‘liderlik prensipleri’ şöyle sıralanmıştır:

1 Teknik ve taktik bakımdan ehil olunuz

2 Kendinizi bilin ve şahsi tekamül imkanları arayınız

3 Astlarınızı tanıyın ve onların refah durumları ile alakadar olunuz

4 Olup bitenlerden astlarınızı malumattar kılınız

5 Astlarınıza örnek olunuz

6 Astlarınızı bir tim olarak yetiştiriniz

7 Doğru ve vaktinde karar veriniz

8 Astlarınıza mesuliyet duygusu aşılayınız

9Birliğinizi imkan ve kabiliyetine uygun olarak kullanınız

10 Fiil ve hareketlerinizde mesuliyetten kaçınmayınız ve mesuliyet deruhte ediniz

LİDER OLACAK ÇOCUK

Bir lider olarak doğup doğmadığınızı anlamak için su sorulara cevap verin:

AİLEDEKİ KONUMUNUZ

Liderler genellikle kendilerini herkesten önce ana babalarına kanıtlamak, aile baskısından kurtulmak isterler. Ana babanın, bir kardeşin ölümü kamçı etkisi yapar. Ailenin ilk çocuğu olmak da.

FİZİĞİNİZ

Liderler genellikle güçlü yapılı, enerji dolu, çok çalışan ve az uyuyan insanlardır.

SADECE YALNIZLAR MI

Liderler genellikle içine kapanık ve bencil insanlardır. Duygusal açıdan insanlardan mesafeli durmaları da, otoritelerini kabul ettirmede, insanlar hakkında olumlu olumsuz karar vermede yardımcıdır.

KÖKENİNİZ

Liderler genellikle, önderi oldukları gruba sonradan, dışardan katılmış insanlardır.

EN İYİ MİSİNİZ

Liderlerde kendilerine aşırı güven gözlenir. Ancak, küçük bir başarısızlık bu güveni yıkabilir.

BURCUNUZ NEDİR

Astrologlara göre, kimi burçlar, liderlik açısından şanslı. Bunların başında Akrep geliyor (S.Demirel, M.Yılmaz, N.Erbakan). Terazi (T.Özal), Boğa ve Koç da liderliğe yatkın. İkizler, Başak ve Balık burcundakiler ise lider olarak doğmaz.