NATO'da Türkiye krizi

Irak savaşında ABD'ye destek verilmesine karşı olan Fransa, Almanya ve Belçika, Türkiye'nin NATO tarafından savunulmasını engellemeye çalışıyor. Üç ülke, bu yöndeki tasarıyı veto ederken, Türkiye Ä°ttifak anlaÅŸmasının 4. maddesinin uygulanması için resmen baÅŸvurdu. OlaÄŸanüstü toplanan NATO Konseyi'nden bir sonuç alınamadı. Konsey yarın bir kere daha toplanacak.Belçika ve Fransa'nın, NATO'da veto hakkını kullanarak, Genel Sekreter George Robertson tarafından baÅŸlatılan ''sessizlik süreci''ni bozması ve olası bir Irak savaşında Türkiye'nin savunmasına iliÅŸkin önlemleri içeren kararı engellemesi üzerine, NATO Konseyi, ''derhal'' olaÄŸanüstü toplantıya çağırıldı.  AkÅŸam saatlerinde sona eren toplantı sonrasında yapılan açaklamada, NATO'nun Kuzey Atlantık toplantısında bir sonuca varılamadığı, Konsey'in yarın TSÄ° 12.00'da tekrar toplanma kararı aldığı bildirildi.Türkiye, bu geliÅŸmelerden sonra, Kuzey Atlantik AntlaÅŸması'nın 4. maddesinin uygulanmasını resmen istedi.FRANSA'DAN YARDIM SÖZÃœFransa Savunma Bakanı Michele Alliot-Marie, Irak'tan Türkiye'ye bir tehdit gelmesi halinde ilk yardıma ülkesinin koÅŸacağını bildirdi. Le Figaro gazetesinde yayınlanan bir habere göre, Alliot-Marie, ''Türkiye gerçekten tehdit edildiÄŸi gün, onu ilk savunacak ülke Fransa olacak'' dedi.  Fransa DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Bernard Valero, geçtiÄŸimiz Cumagünü yaptığı açıklamada, ''SavaÅŸ hazırlıklarının baÅŸlatılmasının, Irak'a karşı savaşın önlenmesi konusunda BM çabaları için olumsuz mesaj anlamına geleceÄŸi'' gerekçesiyle Paris'in Irak'a karşı olası birsavaÅŸ halinde NATO güçlerinin Türkiye'ye konuÅŸlandırılmasına karşı çıkmaya devam edeceÄŸini söylemiÅŸti.Bu maddeye göre, bir müttefik, ''saldırı olasılığını hissetmesi halinde'' konuyu NATO Konseyi'ne getirebiliyor ve savunma planlamalarının hazırlanması, gereken önlemlerin alınması talebinde bulunabiliyor.  NATO KONSEYÄ° TOPLANTISI BAÅžLADIKonsey'de, Fransa ve Belçika'nın tavırlarına açıklık getirmeleri ve savunma yapmaları bekleniyor. Söz konusu iki ülke, bugüne kadar yaptıkları açıklamalarda, NATO'dan çıkacak bir kararın ''savaÅŸ mantığını'' ön plana taşımak anlamına geleceÄŸini, ''zamanlama'' açısından itirazları bulunduÄŸunu, Türkiye'nin savunması söz konusu olursa yükümlülüklerini yerine getireceklerini anlattılar.  Almanya'nın vetocu ülkelere katılmaması çeÅŸitli yorumlara neden olurken, bazı Alman kaynaklar, ''bir ülkenin itirazının kararı durdurmaya yettiÄŸini, bu nedenle Berlin'in itiraz giriÅŸiminde bulunmasına gerek görülmemiÅŸ olunabileceÄŸini'' söylüyorlar ve Almanya'nın fikir deÄŸiÅŸtirdiÄŸini düşünmediklerini ifade ediyorlar. Fransız ve Belçikalı kaynaklar, ''Türkiye'ye karşı deÄŸil, ABD'ye karşı bir tavrın söz konusu olduÄŸunu'' ısrarla hatırlatıyorlar.      ''NATO'nun olası Irak savaşına yönelik hazırlıklar baÅŸlatması içinhiçbir somut gerekçe olmadığını'' belirten Fransa ve Belçika, Amerikalı diplomatların ağır eleÅŸtirilerine hedef oluyorlar. Bu ülkeler, NATO'da kriz yaratmak ve itibar kaybına neden olmakla itham ediliyorlar. Bazı yabancı diplomatlar, ''sorunun ABD ile bazı müttefikler arasında yaÅŸandığını, Türkiye'nin bu krizde taraf olması için bir neden bulunmadığını'' anlatıyorlar. Türkiye'nin, savunmasına iliÅŸkin bazı ihtiyaçlarını, deÄŸiÅŸik müttefik ülkelerle ikili anlaÅŸmalar yaparak da karşılayabileceÄŸi, ancak böyle bir geliÅŸmenin, NATO'nun itibar kaybını artıracağı ifade ediliyor.  NATO'DA TARÄ°HÄ° KRÄ°ZDiplomatik kaynaklar, ''NATO'nun, tarihinin en büyük krizini yaÅŸadığı'' ve ''Ä°ttifak'ın sadece itibarının deÄŸil, geleceÄŸinin söz konusu olduÄŸu'' görüşlerini artık gizlemiyorlar. Irak konusunda niyetlerini açıkça ifade eden Washington, Ocak ayının ortasında, NATO'ya baÅŸvurarak, olası savaÅŸ halinde Ä°ttifak'tan beklentilerini bir paket halinde sundu ve bu paketin onaylanmasını istedi.  Söz konusu pakette, ABD'nin lojistik destek talepleri ile birlikte, Irak'ın komÅŸusu olan tek NATO üyesi müttefik Türkiye'nin savunmasına iliÅŸkin öneriler bulunuyordu. Türkiye'nin savunma alanındatakviye edilmesi için gerekli planların, NATO'nun askeri kanadında hazırlanması için ''siyasi karar'' isteniyordu. Söz konusu takviye çerçevesinde, Türkiye'ye AWACS uçakları, Patriot füzeleri ve kitle imha silahlarına karşı korunma yetenekleri aktarılması da gündemde bulunuyor.  Fransa, Almanya, Belçika ve Lüksemburg, ABD paketinin onaylanmasına karşı çıktılar. Lüksemburg'un kısa sürede tavır deÄŸiÅŸtirmesine raÄŸmen, diÄŸer üç ülke, vetolarını sürdürdüler.  NATO Genel Sekreteri George Robertson, geçen PerÅŸembe günü yapılanolaÄŸanüstü NATO Konseyi toplantısında, ABD paketinin içeriÄŸini geniÅŸ ölçüde kısıtladıktan ve paketin yüzde 95'ini ''Türkiye'nin savunmasına yönelik önlemlere'' yönelttikten sonra, ''Sessizlik Süreci'' yöntemiyle, tüm üye ülkelerin onayını istedi. Bu yönteme göre, tanınan süre zarfında gerekçeli itiraz bildiren bir müttefik olmazsa karar onaylanmış kabul ediliyor.  Robertson, müttefiklere bugün öğlen saatlerine kadar vakit tanırken, Belçika ve Fransa, geçen hafta sonu, ''veto haklarını kullanacaklarını'' açıkladılar. Almanya'nın da katılımıyla, 3 ülkenin veto duyurularının, bugün öğlenden önce, resmi yollardan NATO Genel SekreterliÄŸi'ne aktarılması bekleniyor. Bu geliÅŸmeden sonra, NATO Konseyi'nin hemen olaÄŸanüstü toplanması öngörülüyor.  SÄ°YASÄ° KARAR GEREKÄ°YOROlası Irak savaşı durumunda, Türkiye'nin, ''savunması'' için çeÅŸitli askeri planları ''doÄŸal olarak'' yaptığı belirtiliyor.  Türkiye, ''bir saldırı tehdidi durumunda'' veya ''bir saldırıya uÄŸraması halinde'', Kuzey Atlantik AntlaÅŸması'nın 4. ve 5. maddeleri çerçevesinde, NATO müttefiklerinin katkı yükümlülükleri olduÄŸunu hatırlatıyor. Ankara, NATO bünyesinde, olası saldırı halinde uygulanacak planların hazırlanmasını, bu çerçevede Türkiye'ye yapılacak somut katkıların bildirilmesini arzu ediyor ve bu sayede, kendi savunmasına yönelik daha saÄŸlıklı planlar yapabileceÄŸini belirtiyor.  Kuzey Atlantik AntlaÅŸması'nın 5. maddesi, bir müttefik ülkenin saldırıya uÄŸraması halinde ''kolektif savunmayı'' ve dayanışmayı öngörüyor. AntlaÅŸmanın 4. maddesi ise 5. maddeye bir ''ön hazırlık'' niteliÄŸi taşıyor. Bu maddeye göre, bir müttefik, ''saldırı olasılığınıhissetmesi halinde'' konuyu NATO Konseyi'ne getirebiliyor ve savunma planlamalarının hazırlanması talebinde bulunabiliyor.  ''Konunun bir an önce karara baÄŸlanmasını, daha fazla sürüncemede bırakılmamasını'' isteyen Ankara'nın, bugüne kadar, resmen, 4. maddenin yürürlüğe sokulması talebinde bulunmadığı dikkat çekiyor. Türk diplomatik kaynaklar, ABD paketinin içeriÄŸinde tüm ayrıntıların bulunduÄŸunu, bu paketin onaylanmasının yeterli olacağını ifade ediyorlar, ancak onay gecikiyor.  ABD paketi onaylanmadığı sürece, NATO'nun askeri kanadı, savunma planlamalarını baÅŸlatmak için ihtiyacı olan ''siyasi karar ve talimatı'' alamıyor. RUMSFELD'DEN TEHDÄ°TABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'in, ''Türkiye'ye destek verilmemesinin bir utanç olacağı ve bu desteÄŸi engelleyenlerin, tavırlarının sonuçlarına katlanacakları'' yönündeki açıklamaları, Brüksel'de çeÅŸitli yankılara yol açarken, askeri ve diplomatik kaynakların yorumlarının, ÅŸaşırtıcı düzeyde sertleÅŸtiÄŸi gözlemleniyor.      ASKERLER KIZGINYabancı askeri kaynaklar, ''NATO'da siyasi kanadın bir kere daha saçmaladığı'' yorumunu yapıyor ve özetle ÅŸu deÄŸerlendirmede bulunuyorlar:  ''Türkiye'nin, olası saldırıya uÄŸraması halinde Ä°ttifak planlamalarının yapılması için siyasi bir karar ve talimat gerekiyor. Bu, iÅŸin teorik yönüdür. Gerçekte söz konusu askeri planlar hazırdır. Önemli olan, bu planların uygulanması için gerekli bazı yeteneklerin, savunma alanında, zamanında konuÅŸlandırılmasıdır. ABD'ye karşı tavır aldıkları görüntüsü veren ülkelerden kaynaklanan uzlaÅŸmazlık, NATO için çok saÄŸlıksızdır. Bugün söz konusu olan, ABD'ye destek vermek deÄŸil, tehdit altındaki bir müttefiki koruma yükümlülüğünü yerine getirmek için gereken önlemleri almaktır. Bu, NATO bünyesinde, siyasi kanattan kaynaklanan ilk büyük kriz deÄŸildir ama en büyük krizdir. Ä°ttifak'ın itibarı ve geleceÄŸi, kamuoyunda artık tartışma konusudur.'' VETOCU ÃœLKELERE BASKI''Biz bir savaÅŸ mantığına girilmesini istemiyoruz. Gerekirse müttefik Türkiye'yi savunmak için yükümlülüklerimizi yerine getireceÄŸimizden şüphe olmamalı'' diyen Fransa, Almanya ve Belçika, ABD'nin ve diÄŸer bazı müttefiklerin yoÄŸun baskısı altında bulunuyorlar. Söz konusu ülkelerin, bu baskıya ''kaç saat dayanacakları'' konusunda bahislere giren diplomatlar olduÄŸu görülüyor.  Belçikalı bir diplomat, ''ABD, Irak savaşına NATO'yu sürüklemek için Türkiye'yi kullanıyor'' görüşünü ileri sürerken, Brüksel hükümetinin sıkıntılı halini gizlemiyor.  Belçika basınında da yer alan yorumlarda, ''müthiÅŸ bir ikiyüzlülük'' ithamıyla karşılaÅŸan Brüksel hükümetinin, ABD'ye Irak konusunda verdiÄŸi destekler hatırlatılıyor. ABD'nin binlerce asker ve ağır silahlar taşıyan büyük savaÅŸ gemileri, Belçika'nın Anvers limanında ikmal ediliyor. Bu çerçevede, Belçika'daki nükleer silah stoklarının bulunduÄŸu ABD üsleri ve Almanya'daki üslerden silah aktarımı da aksamadan devam ediyor.  Belçika DışiÅŸleri Bakanı Louis Michel, bu sabah yaptığı açıklamada, ''Paris ile birlikte'' veto haklarını kullanacaklarını tekrarlarken, Almanya'nın sessiz kaldığı dikkat çekiyor.  TÃœRKÄ°YE'NÄ°N TAVRI''Sesini giderek yükselten'' Türkiye'nin, ABD paketinin onayında sorunların uzaması halinde nasıl bir tavır izleyeceÄŸi de merak konusu oluyor.  Ankara'nın, Kuzey Atlantik AntlaÅŸması'nın 4. maddesinin uygulanmasını resmen isteyerek, ''müttefikleri sorumluluklarıyla baÅŸ baÅŸa bırakması'' olasılığının arttığı belirtiliyor.   Bu maddeye göre, bir müttefik, ''saldırı olasılığını hissetmesi halinde'' konuyu NATO Konseyi'ne getirebiliyor ve savunma planlamalarının hazırlanması, gereken önlemlerin alınması talebinde bulunabiliyor.  NATO'da, ilk veto açıklamasının Fransa'dan gelmesinin ardından, önümüzdeki saatlerde, olaÄŸanüstü Konsey toplantısı düzenlenmesi bekleniyor. Â