NASA’yı bırakıp vatana dönen astrofizikçi Yıldız: Türkiye’de yapılacak çok iş var

Türkiye, Milli Uzay Programı çerçevesinde Türk astronot Alper Gezeravcı’nın uzaya çıkmasıyla büyük bir sevinç yaşarken dün de Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’ndeki (NASA) görevinden ayrılıp ülkesine dönen Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız için heyecanlandı. Gezeravcı’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidişiyle sevinç gözyaşları döktüğünü anlatan Yıldız, 21 yıl sonra ülkesine dönüp deneyimlerini paylaşmak istediğini söyledi.

Dr. Umut Yıldız - Aysel ALP YAZDI

BAKAN KACIR: HOŞ GELDİNİZ

Yıldız’ın dönüş kararını duyurduğu videoyu, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır da ‘Hoş geldiniz’ notuyla kendi hesabından paylaştı. Hürriyet’in sorularını yanıtlayan Yıldız, şunları söyledi:

ESKİDEN UZAYLA KARIN DOYMAZDI

“20-25 yıl önce Türkiye’de aileler ‘bu işten karın doymaz’ düşüncesiyle çocuklarının uzay okumasını istemiyordu. Ben de benzer bir süreçten geçtim. İtirazlara rağmen Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri’ni tercih ettim. Burada optik teleskoplarla çalışılıyordu, ben ise radyo antenlerini çok sevdiğim için radyo astronomi yapmak istediğimden ülkeden ayrıldım. İngiltere, Hollanda ve Kanarya Adaları’ndaki enstitülerde hem okudum hem çalıştım; dünyanın başka yerlerindeki teleskoplara gönderildim ve oralarda gözlemler yaptım. Space X’in maliyetleri düşürmesiyle çok daha fazla şirket uzaya yük gönderebilecek duruma geldi. Böylece dünya genelinde çok fazla uzay şirketi kuruldu. Türkiye de buna kayıtsız kalmadı, ben de Türkiye’de bir uzay şirketine, Ankara’da Plan-S Uydu ve Uzay Teknoloijileri şirketine genel müdür yardımcısı olarak dönüş yaptım.

NEDEN DÖNDÜ

Dönüş kararını almam bir süreç şeklinde gelişti. ‘Aa ne güzel! Türkiye’de daha çok para veriyorlar, iyi ortamlar sunuyorlar’ diye değil gelişim. Son iki sene boyunca 2-3 ayda bir NASA’dan izin alarak Türkiye’ye geldim. Buradaki çalışmalara katkıda bulunabileceğimi gördüm. Plan-S Uzay ve Teknoloji Şirketi, 2.5 sene içinde 5 uyduyu Space X ile uzaya gönderdi. Bu yıl 12 uydu daha gönderecek ve bundan sonra da birkaç yüz uydu daha göndererek uydu takımı kuracak. Ben de bu çalışmaların içinde olmak istedim. Genel müdür yardımcısı olarak geldim; bu uyduların yapılması ve bilimsel amaçlar edinecek projelerin ortaya çıkması için çalışacağım.

NELER YAPACAK

Buradaki amacımız özellikle internet çekmeyen yerlerdeki nesnelerin internet sensörleri var. Bunlar yerdeki verileri uzaya alıp dünyaya transfer ediyor. Örneğin tarlanızda akıllı tarım yapmak istiyorsunuz ama internet çekmiyorsa sıcaklık, nem, yağmur sensörleriniz veri gönderemez. Biz uzay tabanlı bir çözüm öneriyoruz; uydularımız tarlanızın üzerinden geçerken yerdeki nem, ısı gibi verileri uzaya gönderiyorlar. Sonra da bir yer istasyonunda yere indirip, çiftçiye ulaştırıyoruz. Şu anki şartlarda bu çok pahalı bir hizmet ama bu şirket sayesinde ucuzlayacak ve her bir sensörden alınacak veri ayda 1 dolara satılacak. Bu internetin çekmediği yerlerde araçlarını takip etmek isteyen lojistik şirketleri; enerji hatlarında kaçak olup olmadığını tespit için enerji şirketlerinin de kullanabileceği bir hizmet.”

‘ROKET ATEŞLENİNCE GÖZLERİM DOLDU’

Umut Yıldız, Türk astronotun uzaya çıkışına tanıklık ederken yaşadıklarını şu sözlerle anlattı: “Uzun yıllardır bunu beklerken sonunda gerçekleşti.

- İSTİKLAL MARŞI SÖYLEDİK: Hep beraber orada İstiklal Marşı söyledik, çok etkilendim. Tüylerim diken diken oldu. Roket yanmaya başlayınca, ‘Tamam! Gidiyor artık’ dedim. Gözlerimiz dolmaya başladı. Ben de uzaya gitmek isterim tabii ki. Belki uçak yolculukları normal bir hale gelecek, önümüzdeki 20-30 yıl içinde herkes uzaya çıkacak diye düşünüyorum.

- HEP GİDİP GELİYORDUM: Türkiye’ye gelme sebebim, uzun yıllar orada çalıştım. Derin uzaya giden araçların frekanslarını biz tahsis ediyorduk. Mars’a giden tüm araçlar orada yapıldı. İletişim anlamında benim de katkılarım oldu. Büyük takımlardı. Mars projesinde 10 bin kişi çalışıyordu. 2 buçuk yıl önce Türkiye’de bir uzay şirketinin kurulduğunu öğrendim ve onlarla tanıştım. Bana ‘Gel, beraber bir şeyler yapalım’ dediler. 2-3 ayda bir Türkiye’ye gelmeye başladım. İyi bir şeyler yapabileceğimizi gördük. Şirket ilk kurulduğunda çoğu uzayla alakası olmayan kişilerdi. 6-7 ay içinde ilk uyduyu yapıp uzaya fırlattılar.

- BİR YILDA 12 UYDU FIRLATACAĞIZ: Türkiye’nin potansiyeli inanılmaz. Burada 100-200 arkadaş var. 2 yıl içinde 5 tane uydu fırlatıldı. NASA’da bile 2 yılda 5 uydu fırlatılamaz. Her şey yolunda giderse 12 tane daha uydu göndereceğiz bir yılda.

- DÜNYA İLE AYNI ANDA AYNI YERDEYİZ: Tam da Türkiye olarak dünya ile aynı anda, aynı yerdeyiz. Starlink bile, Ankara’daki bu şirketin girdiği işe yeni giriyor. Bu şekilde iletişim Starlink’in bile aklına yeni geldi. Bu alanda daha başka şirketler de kurulmalı Türkiye’de. Ne yaparsanız yapın uzay ile ilişkilendirebilirsiniz. Uzayda otelleri göreceğiz. İnsanların rahatlıkla gidip kalacağı yer olacağına inanıyorum. Mars’a bir kez gidip gelinebilir. Uzun yıllar veriyorum ama Ay’da istasyon kuracağız. Türk biliminsanları da katkıda bulundu araştırma merkezinde.”

AKLIM HEP BEŞ KARIŞ UZAYDAYDI

Çocukluğundan beri gökyüzüne sevdalı olan Dr. Umut Yıldız, paylaştığı NASA’ya veda videosunda, “Kendimi neredeyse doğma büyüme uzay sevdalısı bir insan olarak görürüm ve aklım fikrim hep bir karış uzayda olmuştur” diyor.

KEŞİF YAPAN EKİPTE ÇALIŞTI

Umut Yıldız, 1980 yılında İstanbul’da doğdu. Küçük yaşlardan beri bilime meraklı olan Yıldız’ın bu alandaki merakı ilerleyen yaşlarda da artarak devam etti. Üniversite eğitimini Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nde tamamladı, ardından Hollanda Groningen Üniversitesi’nde yüksek lisansını ve Leiden Üniversitesi Gözlemevi’nde de molekül astrofiziği alanında doktorasını yaptı. Herschel Uzay Teleskobu’nu kullanarak yıldız oluşum bölgelerinde su ve oksijen moleküllerinin keşfini yapan takımda da yer alan Yıldız’ın çalışma konuları arasında derin uzay iletişimi, yıldız oluşumu ve büyük veri analizi ile bilgi madenciliği geliyor. Yıldız’ın uzay alanından yayımlanmış birçok makalesi de bulunuyor.

YEMEKLERİ ÖZLEMİŞİM

NASA’dan 3 ay izin alarak ABD’deki evini Ankara’ya taşıdığını, bu dönemi Türkiye’de yaşayıp yaşayamayacağına dair bir test süreci olarak geçirdiğini belirten Yıldız, “Memleketimin samimiyetini ve yemeklerini çok özlemişim” dedi.