Müslümanlığımızı modernleştirelim
Güncelleme Tarihi:
Süleyman DEMİRKAN
Oluşturulma Tarihi: Ekim 06, 2004 01:57
Diyanet İşleri Başkanı Prof. Ali Bardakoğlu, Hürriyet’e yaptığı açıklamada Müslümanlığın güncelleştirilmesi gerektiğini, Kuran’ın yeniden yorumlanmasına ihtiyaç duyulduğunu söyledi.
Diyanet İşleri Başkanı Prof. Ali Bardakoğlu, Müslümanlığın güncelleştirilmesi, rasyonel düşünce ve bilgi ile geliştirilmesi gereğinden, Kuran’ın yeniden yorumlanması ihtiyacına, Diyanet’in Aleviler karşısındaki tutumundan, camilerden hoparlörle okunan ezanın ayarına kadar birçok konuda önemli açıklamalarda bulundu. Prof. Bardakoğlu’nun sorularımıza verdiği yanıtlar özetle şöyle:
SORGULAYALIM
Din ile modernlik, din ile hayatın çağdaş dünyaya bakan yönü arasında bir çatışma olmaz. Din evrensel bir geçerlilik teziyle gelir. Her bir toplum ve birey dini kendi dünyasına indirerek, kendi dünyası ve imkanları içinde dindarlığını kurarak dini aktüelleştirir. Öyle olunca biz dini değil kendi dindarlığımızı, yani Müslümanlığımızı modernleştirmeliyiz. Yani dindarlığımızı yenileyebiliriz, kendi şartlarımıza göre sorgulayıp düzenleyebiliriz. Yapılması gereken budur
DOĞRU OKUYALIM
Bu, sırtını içinde yaşadığı topluma dönen, ona gözünü kapayan değil; çağını ve toplumunu doğru okuyan, gören ve dikkate alan bir dindarlık anlayışıdır. Dinde reform olmaz ama dindarlığımızda yenilenme olur, devamlı yenilenme olur. Nitekim İstiklal Şairimiz Mehmet Akif Ersoy, ‘Müslüman her sabah Kuran’ın o gün yeniden indiği bilinciyle uyanmalı ve hayata bakmalı’ derdi.
RASYONEL OLALIM
Dinin kaynakları belli, öğretisi genel ve açıktır. Dinin gösterdiği hedeflere koşmak, getirdiği ilkeleri anlamak, yorumlamak ve onların içini doldurmak muhatabın, yani birey olarak bizlerin işidir. O da her dönem ve şartta elbette farklı olacaktır. Bunun için dini değil dindarlığımızı sorgulamalıyız, diyorum. Bu da elbette rasyonel bilgiyle, eleştirel ve sorgulayıcı bir yaklaşımla mümkün olacaktır.
ANLAMLANDIRALIM
Dinin temel kaynakları hariç geçmiş asırlara ait herhangi bir kitaptaki dindarlık çizgisi bizim için model ve aynen alınması gereken örnek değil, belki fikir verici bir tarihsel tecrübe niteliğindedir. Kendi dindarlığımızı sorgular ve yenileştirirken gözümüzü ve zihnimizi tarihe asılı kalmaktan kurtarmalı, etrafında olup biteni okuyan ve insanlığın ortak tecrübelerine anlam vermeye çalışan ve kendimiz de anlamlı işler yapan kimseler olmalıyız. Modernlik veya dindarlığımızı güncelleştirme derken bunlar kastedilmektedir.
TEDİRGİN ETMEYELİM
Bir insan hem iyi bir Müslüman, hem modern bir vatandaş, etrafını tedirgin etmeyen ve güven veren, bilgiyi ve bilgi ekseninde gelişimi, yenilenmeyi göze alan ve bundan korkmayan, özgüveni olduğu için başkasına özgürlük alanı tanıyan modern birey olabilir. Dindarlığımızı devamlı denetlemek ve gözden geçirmek zorundayız. Bu, mevcut din anlayışımızdan ve dindarlık tarzımızdan vazgeçmek anlamına gelmez.
YANLIŞTAN DÖNELİM
Belki gelişmeye açık olmak, doğru bilgi karşısında yanlıştan vazgeçmek ve dindarlığımızı kendimiz ve toplumumuz için anlamlı kılmak demek olur. Çünkü sağlıklı dini bilgi ve onun rehberlik edeceği dindarlık, bir özgüvendir, iç huzurudur. Kendinle ve toplumla barışık olabilmektir. Dini taşınması gereken bir yük değil, huzur ve mutluluk kaynağı görmek demektir. Çağdaş hayat, bilim ve din arasında bir bağ kurmak zorundayız. Türkiye, diğer ülkelere göre bu eşiği aşmış veya aşabilecek durumdadır.
Türkiye’yle övünüyorum
Modern dünyada dinin yeri ve işlevi nasıl olmalıdır? Yani dini örselemeden, insanlarımızı da rencide etmeden bu birlikteliği nasıl gerçekleştirebiliriz? Bu, bütün din bilginlerinin bugün kafa yorduğu bir konudur. Övünerek söyleyebilirim ki, ülkemizin din bilimleri alanındaki bilgi birikimine sadece bizim değil, bütün İslam dünyasının ve Türk dünyasının ihtiyacı vardır.
Eklentileri dinin özünden ayırmak gerek
Biz mesela İslam’ı anlarken ve anlatırken onun aslı ve özü ile ona tarihsel süreçte eklenmiş ilaveleri, mahalli ve kültürel eklentileri birbirinden ayırmak, ikincileri din olarak görmekten vazgeçmek zorundayız. Ancak hemen belirteyim, bu zorunda oluş yasal zorlamanın veya kurumsal dayatmanın değil, sağlıklı bilginin ve iyi işleyen metodik bakışın bizi götürdüğü tabii tercihler olmalıdır.
Ayıramazsak taassup başlar
Dinle dini olarak görülen arasında bu ayrımı yapamaz ve tarihte dini yaşarken sonradan yapılan ve o gün için anlamlı olan eklentileri de günümüz dindarlığının gerekli bir parçası olarak görürsek, kendimizi sorgulamamız ve dindarlığımızı aktüel hale getirmemiz mümkün olmaz. Üstelik bu yöndeki telkin ve çabaları dine yapılmış saldırı olarak göreceğimizden gereksiz, hatta dinin aslına zararlı bir reaksiyon içine de girebiliriz. Bu aynı zamanda taassubun başlangıç noktasıdır.
Din, eskide kalmak değil
Bu alanda yapacağımız önemli bir hizmet, tarihten gelen ilavelerin ve din olarak görülmüş eklentilerin gerçekte din olmadığını, dinin özde bunlardan daha yukarıda, üst metafizik bir açılım olduğunu ve bütün kuşakları, dönemleri, coğrafyaları ve değişimleri kapsayan genel bir bakış ve değer olduğunu insanımıza anlatmaktır. Çünkü din, belli bir zamanda Arabistan’daki insanlara o günkü şartlar altında yaşanmak için gelmiş ve kapanmış bir hadise değildir.
İlahiyat ve Hukuk mezunu
DİYANET İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu, 1952’de Kastamonu’nun Tosya İlçesi’nde doğdu. 1970’de İstanbul İmam-Hatip Okulu’nu bitirdi. 1974’te İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nden, 1975’te de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Bir süre öğretmenlik, stajyer hakimlik ve hakimlik yaptıktan sonra, 1977’de Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’nde Fıkıh (İslam Hukuku) asistanı oldu. 1982’de Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde İslam Hukuku alanında doktora tezini tamamladı ve Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde İslam Hukuku yardımcı doçentliğine atandı. 1986’da doçent oldu.
İSLAM HUKUKU UZMANI
1993’te Marmara Üniversitesi’ne naklen atandı. 1994’te İslam Hukuku Ana Bilim Dalı’nda profesör oldu. İdari görevler ve bilim kurulu üyelikleri yaptı. 1991-1992 yılları arasında İngiltere’de ve 1994’te de ABD’de bulundu. İslam hukuku alanında çeşitli bilimsel yayınlar yaptı, ulusal ve uluslararası sempozyumlara bildiriyle veya müzakereci olarak katıldı. 28 Mayıs 2003’te Diyanet İşleri Başkanlığı görevine atanan Prof. Dr. Ali Bardakoğlu; İngilizce ve Arapça biliyor. Evli ve üç çocuk babası.
YARIN: Diyanet, Alevi kardeşlerimizi de kuşatmalı
SORGULAYALIM
Din ile modernlik, din ile hayatın çağdaş dünyaya bakan yönü arasında bir çatışma olmaz. Din evrensel bir geçerlilik teziyle gelir. Her bir toplum ve birey dini kendi dünyasına indirerek, kendi dünyası ve imkanları içinde dindarlığını kurarak dini aktüelleştirir. Öyle olunca biz dini değil kendi dindarlığımızı, yani Müslümanlığımızı modernleştirmeliyiz. Yani dindarlığımızı yenileyebiliriz, kendi şartlarımıza göre sorgulayıp düzenleyebiliriz. Yapılması gereken budur
DOĞRU OKUYALIM
Bu, sırtını içinde yaşadığı topluma dönen, ona gözünü kapayan değil; çağını ve toplumunu doğru okuyan, gören ve dikkate alan bir dindarlık anlayışıdır. Dinde reform olmaz ama dindarlığımızda yenilenme olur, devamlı yenilenme olur. Nitekim İstiklal Şairimiz Mehmet Akif Ersoy, ‘Müslüman her sabah Kuran’ın o gün yeniden indiği bilinciyle uyanmalı ve hayata bakmalı’ derdi.
RASYONEL OLALIM
Dinin kaynakları belli, öğretisi genel ve açıktır. Dinin gösterdiği hedeflere koşmak, getirdiği ilkeleri anlamak, yorumlamak ve onların içini doldurmak muhatabın, yani birey olarak bizlerin işidir. O da her dönem ve şartta elbette farklı olacaktır. Bunun için dini değil dindarlığımızı sorgulamalıyız, diyorum. Bu da elbette rasyonel bilgiyle, eleştirel ve sorgulayıcı bir yaklaşımla mümkün olacaktır.
ANLAMLANDIRALIM
Dinin temel kaynakları hariç geçmiş asırlara ait herhangi bir kitaptaki dindarlık çizgisi bizim için model ve aynen alınması gereken örnek değil, belki fikir verici bir tarihsel tecrübe niteliğindedir. Kendi dindarlığımızı sorgular ve yenileştirirken gözümüzü ve zihnimizi tarihe asılı kalmaktan kurtarmalı, etrafında olup biteni okuyan ve insanlığın ortak tecrübelerine anlam vermeye çalışan ve kendimiz de anlamlı işler yapan kimseler olmalıyız. Modernlik veya dindarlığımızı güncelleştirme derken bunlar kastedilmektedir.
TEDİRGİN ETMEYELİM
Bir insan hem iyi bir Müslüman, hem modern bir vatandaş, etrafını tedirgin etmeyen ve güven veren, bilgiyi ve bilgi ekseninde gelişimi, yenilenmeyi göze alan ve bundan korkmayan, özgüveni olduğu için başkasına özgürlük alanı tanıyan modern birey olabilir. Dindarlığımızı devamlı denetlemek ve gözden geçirmek zorundayız. Bu, mevcut din anlayışımızdan ve dindarlık tarzımızdan vazgeçmek anlamına gelmez.
YANLIŞTAN DÖNELİM
Belki gelişmeye açık olmak, doğru bilgi karşısında yanlıştan vazgeçmek ve dindarlığımızı kendimiz ve toplumumuz için anlamlı kılmak demek olur. Çünkü sağlıklı dini bilgi ve onun rehberlik edeceği dindarlık, bir özgüvendir, iç huzurudur. Kendinle ve toplumla barışık olabilmektir. Dini taşınması gereken bir yük değil, huzur ve mutluluk kaynağı görmek demektir. Çağdaş hayat, bilim ve din arasında bir bağ kurmak zorundayız. Türkiye, diğer ülkelere göre bu eşiği aşmış veya aşabilecek durumdadır.
Türkiye’yle övünüyorum
Modern dünyada dinin yeri ve işlevi nasıl olmalıdır? Yani dini örselemeden, insanlarımızı da rencide etmeden bu birlikteliği nasıl gerçekleştirebiliriz? Bu, bütün din bilginlerinin bugün kafa yorduğu bir konudur. Övünerek söyleyebilirim ki, ülkemizin din bilimleri alanındaki bilgi birikimine sadece bizim değil, bütün İslam dünyasının ve Türk dünyasının ihtiyacı vardır.
Eklentileri dinin özünden ayırmak gerek
Biz mesela İslam’ı anlarken ve anlatırken onun aslı ve özü ile ona tarihsel süreçte eklenmiş ilaveleri, mahalli ve kültürel eklentileri birbirinden ayırmak, ikincileri din olarak görmekten vazgeçmek zorundayız. Ancak hemen belirteyim, bu zorunda oluş yasal zorlamanın veya kurumsal dayatmanın değil, sağlıklı bilginin ve iyi işleyen metodik bakışın bizi götürdüğü tabii tercihler olmalıdır.
Ayıramazsak taassup başlar
Dinle dini olarak görülen arasında bu ayrımı yapamaz ve tarihte dini yaşarken sonradan yapılan ve o gün için anlamlı olan eklentileri de günümüz dindarlığının gerekli bir parçası olarak görürsek, kendimizi sorgulamamız ve dindarlığımızı aktüel hale getirmemiz mümkün olmaz. Üstelik bu yöndeki telkin ve çabaları dine yapılmış saldırı olarak göreceğimizden gereksiz, hatta dinin aslına zararlı bir reaksiyon içine de girebiliriz. Bu aynı zamanda taassubun başlangıç noktasıdır.
Din, eskide kalmak değil
Bu alanda yapacağımız önemli bir hizmet, tarihten gelen ilavelerin ve din olarak görülmüş eklentilerin gerçekte din olmadığını, dinin özde bunlardan daha yukarıda, üst metafizik bir açılım olduğunu ve bütün kuşakları, dönemleri, coğrafyaları ve değişimleri kapsayan genel bir bakış ve değer olduğunu insanımıza anlatmaktır. Çünkü din, belli bir zamanda Arabistan’daki insanlara o günkü şartlar altında yaşanmak için gelmiş ve kapanmış bir hadise değildir.
İlahiyat ve Hukuk mezunu
DİYANET İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu, 1952’de Kastamonu’nun Tosya İlçesi’nde doğdu. 1970’de İstanbul İmam-Hatip Okulu’nu bitirdi. 1974’te İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nden, 1975’te de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Bir süre öğretmenlik, stajyer hakimlik ve hakimlik yaptıktan sonra, 1977’de Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’nde Fıkıh (İslam Hukuku) asistanı oldu. 1982’de Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde İslam Hukuku alanında doktora tezini tamamladı ve Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde İslam Hukuku yardımcı doçentliğine atandı. 1986’da doçent oldu.
İSLAM HUKUKU UZMANI
1993’te Marmara Üniversitesi’ne naklen atandı. 1994’te İslam Hukuku Ana Bilim Dalı’nda profesör oldu. İdari görevler ve bilim kurulu üyelikleri yaptı. 1991-1992 yılları arasında İngiltere’de ve 1994’te de ABD’de bulundu. İslam hukuku alanında çeşitli bilimsel yayınlar yaptı, ulusal ve uluslararası sempozyumlara bildiriyle veya müzakereci olarak katıldı. 28 Mayıs 2003’te Diyanet İşleri Başkanlığı görevine atanan Prof. Dr. Ali Bardakoğlu; İngilizce ve Arapça biliyor. Evli ve üç çocuk babası.
YARIN: Diyanet, Alevi kardeşlerimizi de kuşatmalı