Mülteci bile değiller

SURİYE’den kaçan 80 bin kişi ile birlikte gündemin üst sıralarına oturan Türkiye’nin mülteci sorunun bilinmeyen bir boyutu da Ankara’nın göbeğinde yaşanıyor. Türkiye’ye sığınmak için bekleyen Suriyeli olmayan mültecilerin sayısı 30 bine ulaştı. Bunların yarısı henüz mülteci statüsü alabilmek için resmi makamlara başvuru için sıraya girebilmiş bile değil. Sadece başvuruda bulunmak için ancak 1.5 yıl sonraya randevu alabilen mülteciler, Ankara’nın göbeğindeki Lozan Parkı’na korsan kamp kurdu. Çoğu Afgan olan mülteciler ile güvenlik güçleri arasında zaman zaman gerginlik yaşanıyor. Bu koşullara dayanamayan mültecilerin bir bölümü kaçmak için geçen hafta Ege’de faciayla sonuçlanan tekne yolculuğuna benzer riskleri göze alıyor.

Afgan ve Iraklılar

Türkiye’deki prosedüre göre mülteci statüsü almak için öncelikle Ankara’daki Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Temsilciliği’ne başvurmak gerekiyor. Resmi başvurunun ardından İçişleri Bakanlığı, mültecileri 51 ildeki uydu kentlere dağıtıyor. Birleşmiş Milletler başvuruya onay verirse mülteciler kendilerini kabul etmeye hazır üçüncü ülkelere gönderiliyor. Zira Türkiye Cenevre Anlaşması’na koyduğu “coğrafi çekince”yi kaldırmış değil. Bu nedenle Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler dışından gelenlere Türkiye kesinlikle mülteci statüsü vermiyor. Başvuranların neredeyse hepsi de Türkiye’nin daimi mülteci kabul etmediği ülkelerden. İlk sırada Afganlar, ikinci sırada Iraklılar, üçüncü sırada ise İranlılar var. Başvurular arasında ilk üç millet grubunu Somalililer, Özbek ve Uygur Türkleri takip ediyor.

1 yılda 2’ye katlandı

Türkiye’de geçici sığınmacı olmak için bekleyen tüm bu milletlerden toplam sayı geçen sene 15 bin civarındaydı. Sayı bu yıl ikiye katlanarak 30 bine dayandı. Yığılmanın temel sebebi ABD, Kanada, Avustralya gibi Türkiye’den mülteci kabul eden üçüncü ülkelerin kotalarına sınırlama getirmesi. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği verilerine göre 2013 yılı içinde Türkiye’den üçüncü ülkelere toplamda 7200 mülteci, gönderilebilecek. Mültecilerin geçici olarak kaldığı 51 ilde saha çalışması yapan Mültecilerle Dayanışma Derneği Başkanı Avukat Taner Kılıç’a göre bu gidişle Türkiye’de yığılan Suriyeliler dışındaki mülteci sayısı birkaç yıl içinde 50-60 bine çıkması yüksek ihtimal. Kılıç, Ankara’nın göbeğine kadar uzanan dramatik tabloyu şöyle anlatıyor:

Nasıl beklesinler?

“Doğu ve güneyimizdeki ülkelerde artan insan hakları ihlalleri nedeniyle Türkiye’ye bireysel başvuru yapan mülteci sayıları hızla artıyor. Ancak BM’nin buradan diğer ülkelere gönderebileceği kapasite daralıyor. Türkiye ancak Suriye’den gelenlerde olduğu gibi kitlesel göçlerde derme çatma da olsa çadır ve konteynır kentler kuruyor. Ama bireysel göçlerle gelen bu kadar sığınmacıyı iskan edebilecek fiziksel bir mekanlar yok. Tek istisna Yozgat’taki misafirhane. Ona da sadece can güvenliği riski taşıyan özel konuklar alınıyor. Bu nedenle de çoğunluk Ankara’daki gibi parklarda yaşıyor. Eve çıkabilenlerin kira için ayırabildiği para ortalama 100 TL. Eve çıksalar bile hiçbir eşyanın ve hijyenik koşulun olmadığı ortamlarda yaşıyorlar. Yani bu insanlardan bu koşullara tahammül edip 6-7 yıl beklemelerini istiyorsunuz. Zaten travmatik koşullardan kaçıp gelmişler. O nedenle birçoğu Türkiye’deki ağır süreçten umudu kesip kaçıyor. O nedenle de maalesef geçen hafta Menderes açıklarındaki gibi vakalarla daha sık karşılaşma ihtimalimiz yüksek.”

Kâğıt üstünde izin

Türkiye’de geçici statüde kalan mültecilerin çalışma izni alabilmeleri teknik olarak mümkün ancak pratikte imkansıza yakın. Çünkü bir mülteci de Avrupalı bir bankacı da yabancılara çalışma izni verilmesinin şartlarını düzenleyen aynı kanuna tabi. Bugüne kadar resmi başvuruyla sadece 2 mülteci çalışma izni alabilmiş.