Muhammed İkbal’i dinlerken

BİR okuyucum gönderdiği mektupta, ünlü İslam düşünürü ve şairi Muhammed İkbal’in İslam düşüncesiyle ilgili görüş ve düşüncelerine eleştiriler yöneltiyor. İkbal’in yeterince anlaşılıp kavranmadığı intibaını veren bu eleştirilerini vesile ittihaz ederek büyük düşünür hakkındaki görüşlerimi bu haftaki yazımda sizlerle paylaşmak istiyorum.Çağdaş İslam düşüncesinin önde gelen simalarından biri olan Dr. Muhammed İkbal, bugüne kadar değişik yönlerden incelenmiştir. Onu öncelikle bir ‘filozof’ gibi görenlerin yanında sadece bir şair olarak benimseyenler de olmuştur. Ancak İkbal, hem filozof ve şair, hem fikir adamı ve sosyolog, hem de Batı ve İslam kültürüne vakıf bir bilim adamıdır.* * *Muhammed İkbal’in dünya görüşü, İslam düşüncesine dayanır. İkbal öncelikle insanın kendi nefsiyle olan seziş ve ilgisini irdelemekle ilgi çekmiştir. O, insanın yaratıkların en üstünü olduğuna, ‘nefsini tanıyan, bilen, Allah’ını da tanır, bilir’ sözünün doğruluğuna inanır. Evreni bir bütün olarak kabul eden İkbal’e göre ‘nefs’ evrendeki en büyük gerçektir.İkbal ‘benlik’ üzerinde çok durmuş, kişinin şahsiyetini yitirmesine karşı çıkmış, benliğini tanımasını ve kişinin kamil insan olmasını istemiş, örnek olarak da Hz. Muhammed’i göstermiştir. Ona göre hakiki Müslüman, kámil insandır. Müslüman, Allah’ın ahlakı ile ahlaklandığı zaman kámil insan olur. Gerçek müslüman dünyada bir adalet terazisidir. Allah’ın gazabı ve rızası onunla bilinir, güzel ve çirkin onunla seçilir. Müslüman’ın hoşuna giden şey mutlaka güzel, beğenmediği de muhakkak çirkindir.Muhammed İkbal, Kuran’ı bütün insanlığın biricik kitabı, ebedi ilmi ve yegáne saadet kaynağı olarak görür. İnsanlık, boğulduğu karanlıktan ancak bu ilahi meşalenin kutsal ışığı sayesinde kurtulacaktır. O, bu nura karşı gözlerini kapayan Müslümanları en ağır dille eleştirmiştir. Bir şiirinde şöyle demiştir: ‘Ey Müslüman, sen hálá dindarlık taslayan, ilim ihtarcılığı yapan, kendisine hiçbir şahsiyet payı ayırmadan başkalarını şuursuzca taklit eden zavallı bir zümreye esir bulunuyorsun. İki cihan saadetinin yegáne kaynağı olan mukaddes kitabına karşı ne yazık ki bütün ilgin kesilmiş gibidir. Ancak öleceğinde kolayca ölmen için Yasin-i Şerif okuyorlar.Ah ne kadar acıklıdır ki, Allah tarafından sana hayat ve kuvvet vermek için inen o mübarek kitap, demek yaşaman için değil de kolayca ölmek ve hayat sahasından hazin bir suretle silinmekliğin için okunuyor öyle mi?’* * *İkbal, Kuran’ın ölülere okunan bir kitap olmasına şiddetle karşı çıkar. O ölüler için değil diriler için, hayatta insanlara yol göstermek için gönderilmiştir. Kuran okunmalı, anlaşılmalı ve yaşanmalıdır. İkbal’in çağdaşı olan milli şairimiz Mehmet Akif de milletimize aynı gerçekleri haykırıyor:‘Ya açar nazım-ı celilin bakarız yaprağına Yahud üfler geçeriz bir ölünün toprağına İnmemiştir hele Kuran bunu hakkıyla bilinNe mezarlıkta okumak, ne de fal bakmak için’İkbal sahih hadisleri İslam kaynağı olarak kabul eder, peygamberimizi Kuran’ın en büyük yorumcusu olarak görürür ve ‘Mustafa’nın dini hayat dinidir, onun sünneti hayat dininin felsefesidir’ der.Allah tarafından bütün insanlığa irşad ve tenvir için gönderilen Hz. Muhammed’in her sözü, İkbal’e göre hak ve hakikatın ta kendisi ve özüdür. Perişan insanlık onun açtığı nurlu yolu tuttuğu gün, ezelden beri hasretle yandığı zaman, mutlak ve hakiki saadete kavuşacaktır.SORALIM ÖĞRENELİMBurçlara inanmak doğru mu?Metin Aslan/ALMANYAİslam, burç, yıldız gibi semavi cisimlere müstakil bir kudret nispet etmeyi doğru bulmaz. Burçların insan üzerinde etki yapacağına inanmak, yıldızlara bakarak gelecekten haber vermeye kalkışmak dinimizce rededilmiştir.Ayna taşımak sünnet midir? Gece aynaya bakmak günah mıdır? Arif Menteş/BURSAHz. Peygamberin bir kutu içinde ayna, koku, tarak, sürmedan, makas ve misvak gibi temizlik araçları bulundurduğu bilinmektedir. Hz. Ali’den rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber aynaya bakarken, ’Hamdolsun! Allahım yaradılışımı güzel kıldığın gibi ahlakımı da güzelleştir’ diye dua ederdi. Bu rivayetlere dayanılarak temizlik araçlarının kullanılmasının ‘müstehap’(güzel) olduğu belirtilmiştir. Gece aynaya bakmanın günah olduğuna dair dini bir dayanak yoktur.Kuran’da ‘kadınlar başlarını örtsün’ diye ayet var mı, baş ve saç kelimeleri geçiyor mu?Sabahat Özçelik/ANKARANur Suresi ayet 31’de kadınlara hitaben ‘başörtüleriyle gerdanlarını kapatsınlar’ denilmektedir. Ayette geçen ‘humur’ kelimesinin tekili ‘himar’dır ki herhangi bir örtü değil, başörtüsü anlamındadır. Hz. Peygamber döneminde erkeklerin başına ‘imame’, kadınların ise ’himar’ taktıkları rivayet edilmektedir. Esasen ayeti kerime, başları zaten örtülü olan ancak göğüsleri açık olan kadınlara başlarındaki örtülerle göğüs ve gerdanlıklarını kapatmayı emretmiştir.