Mücevherlerimizi istiyoruz

UNESCO'nun baÅŸlattığı ‘‘tarihi eserlerin iadesi’’ kampanyası, Türkiye'de iki iddialı belgesele ilham verdi.BaÅŸtan sona bir arkeolojik sit olan Anadolu, dünya müzelerinin de ana kaynaklarından biri. BaÅŸlangıçta, 19. yüzyıl sonunda Osmanlı hükümetinin izniyle çıkartılmış paha biçilmez eserler var. Ama iÅŸ bununla bitmiyor. Ä°kide bir, bir Avrupa ya da ABD müzesinde, kaynağı Anadolu olan bir eser ortaya çıkıveriyor. Sadece antik kalıntılar deÄŸil, Ä°slam eserleri de var aralarında. UNESCO'nun baÅŸlattığı ‘‘tarihi eserlerin iadesi’’ kampanyası, Türkiye'de iki iddialı belgesele ilham verdi. Ä°ki projeyi de Kültür Bakanlığı destekliyor. Biri Batı'ya ‘‘bir daha asla eserlerimizi kaçıramayacaksınız’’ mesajını verirken, diÄŸeri bu ülkelere kendi iradeleriyle eserleri iade etmeleri çaÄŸrısında bulunacak. Anadolu'dan kaçırılmış tarihi eserleri yurt dışında ünlü müzelerde gördüğünüzde artık içiniz kan aÄŸlamayacak. Çünkü önümüzdeki günlerde çekimine baÅŸlanacak olan ‘‘Artık daha zor olacak’’ adındaki belgesel yaÄŸmacıları teÅŸhir edecek.Belgesel film Ä°ngiliz-Türk ortak yapımı. Türk yapımcı DışiÅŸleri adındaki bir tanıtım ÅŸirketi. Ä°ngiliz tarafında ise BBC'nin prodüksiyon ÅŸirketlerinden Little Screen var. Projenin mimarı ise DışiÅŸleri'nin ortaklarından Rana Cabbar. Cabbar daha önce de yine Ä°ngilizlerle ortak Mimar Sinan, Türk Mutfağı, Kanuni Sultan Süleyman Sergisi gibi belgesellere imza attı. Bu filmler BBC baÅŸta Avrupa televizyonlarında gösterildi.‘‘Artık Daha Zor Olacak’’ın finansörlerine gelince, BaÅŸbakanlık Tanıtma Fonu'nun yanısıra Coca Cola, Mercedes gibi ÅŸirketler de böyle bir projeye katılmak için gönüllü.Belgeselde adları geçen yaÄŸmalanmış eserlerin listesi Kültür Bakanlığı Kaçakçılık Dairesi tarafından hazırlandı. Bunların Türkiye'ye iadesi için hem Kültür Bakanlığı, hem DışiÅŸleri Bakanlığı yoÄŸun bir faaliyet içersinde. Çalınan eserlerin fotoÄŸraflı envanteri DışiÅŸleri Bakanlığı ve İçiÅŸleri Bakanlığı Ä°nterpol Dairesi kanalıyla yurtdışı temsilciliklerimize iletilmiÅŸ.Belgeselin çıkış noktalarından biri de BM'in iki yıl önce baÅŸlattığı ‘‘kültürel mirasın iadesi’’ kampanyası. Belgeselde, BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın kaçırılan tarihi eserlerle ilgili görüşlerine de yer verilecek. Filmin en büyük sürprizi ise ünlü Ä°ngiliz oyuncu Jeremy Ä°rons. Bir aksilik olmadığı takdirde Irons belgeselin sunuculuÄŸunu yapacak.TRUVA'NIN BARIÅžA KATKISIÄ°kinci belgesel ise Türkiye Sinema ve Audiovisuel Kültür Vakfı TÃœRSAK tarafından tasarlandı. Adı: Dünya Kültür Mirası'nda Anadolu Ä°zleri. Bu belgeselin çıkış noktası, yukarıda sözünü ettiÄŸimiz BM Unesco'nun kampanyası. Mesaj ise tarihi eserlerin çıkartıldıkları yerde, çevreyle uyum halinde sergilenmeleri gerektiÄŸi olacak,Belgeselin danışmanlığını, 1988'den beri Truva'daki kazıların baÅŸkanlığını yürüten Tübingen Ãœniversitesi'nden Profesör Mangred Korfmann yapıyor. Zaten belgeselin bir bölümü tamamiyle Truva'ya ayrılacak. ‘‘Truva Barışı’’ bölümünde, kamuoyuna ilk kez görsel bir öyküyle yeni bilimsel veriler açıklanacak. 1996 yılında Tarihi Milli Park ilan edilen Truva'nın sosyal, kültürel ve çevre projeleriyle dünya barışına nasıl hizmet edebileceÄŸi anlatılacak. ‘‘Dünya Kültür Mirası'nda Anadolu Ä°zleri’’ belgeseli toplam 70 dakika süren 5 ana baÅŸlığı içerecek ve çekimleri Haziran 2002'de tamamlanacak.HANGÄ° ESERÄ°MÄ°Z HANGÄ° ÃœLKEDE1-4 ve 18 TRUVA HAZÄ°NESÄ°Rusya, Moskova, St. PetersburgII. Dünya Savaşı'ndan sonra Berlin'den kaybolduÄŸu sanılan Truva Hazinesi'nin büyük bir bölümünün Moskova'da PuÅŸkin ve St. Petersburg'da Hermitage Müzelerinde olduÄŸu üç, dört sene önce ortaya çıktı. Almanya ile Rusya arasında da sorun yaratan Truva Hazinesi'nin iadesi için Türkiye resmi giriÅŸimleri baÅŸlatmış durumda.3 AFRODISIAS Ä°HTÄ°YAR BALIKÇI HEYKELÄ°Almanya, BerlinAfrodisias'ta Prof. Kerim Erim baÅŸkanlığında sürdürülen kazılar sırasında 1989'da bulunan mermer başın, 1904'de gizlice yurt dışına kaçırılarak Berlin'de Bergama Müzesine satılan gövdeye ait olduÄŸu belirlendi.6 GORDÄ°ON HEYKELÄ°Danimarka7 BEYHEKÄ°M CAMÄ°Ä° MÄ°HRABIAlmanya, BerlinKonya'nın Selçuklu ilçesinde 13. yüzyıldan kalma Beyhekim Camii'nin çini mihrabı 1907 yılında kaçırılmış. Mihrap halen Berlin'de Bergama Müzesi'nde ‘‘İslam Eserleri’’ bölümünde sergileniyor. Ä°adesi için 1991 yılında baÅŸvuruda bulunulmuÅŸ.8 DÄ°YARBAKIR SFENKS FÄ°GÃœRÄ°NÄ°Danimarka, KopenhagDiyarbakır Müzesi'nden 1979 yılında çalınan bronz figürinin Danimarka'daki David Samling Müzesi'nde sergilendiÄŸi ortaya çıkarıldı. DışiÅŸleri Bakanlığı'nin giriÅŸimiyle, Kopenhag BüyükelçiliÄŸimiz ve müze yetlilileri arasında iade görüşmeleri sürüyor.9 GORDÄ°ON BÃœSTÃœABD10-11-12 HERAKLES HEYKELİ’NÄ°N ÃœST YARISIABD, BostonHerakles Heykeli'nin kaderi acıklı. Heykelin altı Antalya'da, üstü Boston'da! 10 ve 12 numaralı fotoÄŸraflarda, heykelin tamamının Türk arkeologları tarafından yapılmış kopyasını önden ve arkadan görüyorsunuz. Kopya, iki parçaya bölünmüş heykelin nasıl olması gerektiÄŸini göstermek için yapıldı, ÅŸu anda Arkeoloji Müzesi'nde bulunuyor. Heykelin kendisinin hikayesi şöyle: 1980 yılında, Perge'deki kazılarda bu muhteÅŸem Herakles heykelinin alt yarısı çıkartıldı. Åžu anda bu bölüm, Antalya Müzesi'nde sergileniyor. Ancak heykelin üst yarısı Boston Müzesi'nde! Amerikalı iki koleksiyonerin mülkiyetinde olan eserin iadesi için dava açılması planlanılıyor. 13 KUMLUCA SFENKS FÄ°GÃœRÄ°NÄ°ABD, Washington 1963'de Finike yakınlarında Kumluca'da ortaya çıkartılan Bizans Kilisesi'ne ait gümüş eserlerden bir bölümünün ABD'nin baÅŸkenti Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde olduÄŸu belirlendi. Bunların iadesi için, 1968 ile 1996 yılları arasında sürdürülen giriÅŸimler sonuçsuz kaldı. 2000 yılında söz konusu müzeyle yeni görüşmeler baÅŸlatıldı.14 TRUVA HAZÄ°NESÄ°Almanya1991 tarihli Truva katalogunun incelenmesi sonucu Truva Hazinesi'ne ait 480 parçanın halen Almanya'da olduÄŸu ortaya çıktı.15 CÄ°ZRE ULUCAMÄ° KAPI TOKMAÄžIDanimarka, KopenhagDavid Samling Müzesi'nde. Bir eÅŸi ise Mardin Müzesi'nde.16 AKÅžEHÄ°R SEYDÄ° MAHMUT HAYRANÄ° TÃœRBESİ’NE AÄ°T SANDUKADanimarka, KopenhagTürbeden çalınmış olan sanduka, 1976 yılından beri David Samling Müzesi'nin mülkiyetinde. 17 BERGAMA ZEUS SUNAÄžIAlmanya, BerlinAlman mühendis Carl Humann bir yol yapımı sırasında bulmuÅŸtu Bergama'daki muhteÅŸem tapınağı. Yine onun yönetiminde 1868-1878 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkartılan Zeus Tapınağı, Osmanlı hükümetinin izniyle yurtdışına çıkarıldı. Berlin'de koskoca tapınak yeniden kuruldu, kendisine ait bir binanın içine konuldu. Berlin ikiye bölündüğü yıllarda Zeus tapınağı DoÄŸu Berlin'de kalmıştı. Åžu anda da Berlin'in en deÄŸerli eserlerinden biri. 1991'den beri iadesi için çalışmalar sürdürülüyor.Kaynak: ‘Artık Daha Zor Olacak’ belgeseli için Kültür Bakanlığı Kaçakçılık Dairesi’nin verdiÄŸi liste. Sürgündeki tapınakBugün Berlin Bergama Müzesi'nde bulunan Zeus Altarı'nın, ait olduÄŸu Bergama kentini tanımadan,kentteki konumunu görmeden,Yukarı Agora'nın üstünden Selinos vadisinenasıl tepeden baktığınıEge rüzgarının, sütunlarıyla nasıl seviÅŸtiÄŸini,Gün batımında, güneÅŸin kızıl renklerininKırk merdivenini nasıl telaÅŸlı çıktığını bilmedenBerlin'de dört duvar arasındaki Zeus Sunağıziyaretçilerine ne söyleyebilir?O sürgünde tutsak bir sunaktır.M.Ö. 197-159 yıllarında Zeus adına yapılan ve yüzyıllarca kentin zaferleri ve bereketi için tanrılara adanan adakların görkemli yapısı olanZeus Sunağı'nın, belki de son adağı kendisi için olmuÅŸtur. Ve adağı şöyle baÅŸlar:‘‘EÄŸer bir gün ülkesine dönebilirse...’’Kaynak: TÃœRSAK VakfıÂ