Mozart'ın "Idomeneo”su sahnede

Ünlü besteci Wolfgang Amadeus Mozart'ın “en sevdiği operası” olarak tanımladığı “Idomeneo”, 25 Kasımda izleyici karşısına çıkacak. Ankara Devlet Opera ve Balesi'nin (ADOB) yeni eseri, Truva Kralı Priamos'un kızı Prenses Ilia ile düşmanı Idomeneo'nun oğlu Idamente'nin aşkını ve dönemin olaylarını konu alan eser, Mehmet Ergüven'in rejisiyle sahneye gelecek.

Orkestrayı Winfried Müller'in yöneteceği eserin kostümleri Sevda Aksaoğlu'na, dekoru Tayfun Çebi'ye ait. Koro şefliğini Alessandro Cedrone'nin üstleneceği yapıtın ışık düzeni Tahsin Çetin'in imzasını taşıyor.
Idomeneo'yu dönüşümlü olarak Ünüşan Kuloğlu ile Ayhan Uştuk'un canlandırdığı eserde Idamente'yi Ferda Yetişer, Elettra'yı Esra Akcan ile Feryal Türkoğlu sahneye getirecek. Eserde, Ilia'yı Funda Ateşoğlu ile Mehlika Karadeniz, Arbace'yi Oğuz Sırmalı, Gran Sacerdote'yi Yunus Emre Özorhan, Oracle'ı Tuncay Kurtoğlu canlandıracak. Eserin konusu kısaca şöyle gelişiyor:“Savaş tutsağı olarak Girit'e getirilen Troya Kralı Priamos'un kızı, Prenses Ilia, düşmanı olan Idomeneo'nun oğlu Idamante'ye vurulur. Ilia, Girit Kralına olan nefreti ile Idamante'ye duyduğu aşk arasında kalır. Idamante ise babasının isteği üzerine, Girit'e sığınan Agamemnon;un kızı Elektra ile sözlenmiştir. Idamante, Ilia ile diğer Truvalı tutsakları serbest bırakır ve İlia'ya duyduğu aşkı itiraf eder. Ama Ilia, Idamante'ye duyduğu aşkını gizler. Arbace, Idomeneo'nun denizde kaybolduğunu haber verir. Idamante'nin Ilia'ya olan duygularının farkında olan Elektra, bu habere kahrolur, çünkü onları birleştirecek olan destekçisini yitirmiştir.

Idomeneo, dostu Arbace'a, Poseidon'a verdiği sözü açıklar ve ikisi de ne yapacaklarını düşünürler. Arbace, Kral'a, Idamante ile Elektra'yı Argos'a göndermesini salık verir. Idamante gözden ırak olunca, kızgın Poseidon'u yatıştırmak için bir yol bulabileceklerdir. Ilia, Idamante'nin Truvalı tutsakları serbest bırakmasını nasıl karşılayacağını merak etmektedir. Idomeneo'nun olumlu tutumu Ilia'yı sakinleştirir. Umudunu yitiren, çaresizlik içinde bulunan kral, Idamante ile Ilia'nın birbirlerini sevdiklerini farkeder. Tutsakların serbest bırakılması ile bu aşk ilişkisinin Poseidon;u daha da fazla kızdıracağını düşünür. Artık kendisinin dışında, iki kurban daha vardır: Idamante ve Ilia...”

“İTALYAN OPERASI, ALMAN DEĞİL”

Wolfgang Amadeus Mozart'ın 1777-1778 yıllarında Mannheim hanedanlığına bir görev alabilmek için başvurmasının ardından bu çabası bir sonuç vermediyse de ünlü besteci boşuna zaman harcamamıştı.

Hanedanlığın müzisyenleriyle arkadaşlık kuran ve onların beğendikleri müzik stilini daha iyi tanıma fırsatı bulan Mozart, bu yeni stili onlardan daha da iyi özümsemeye ve uygulamaya başladı. Carl Theodor ile yaptığı konuşmada “Burada bir opera bestelemek en büyük isteğim” dedi. Onun Mannheim operası ise “Idomeneo” oldu.
Babasına “unutma, bir opera bestelemek istiyorum. İtalyan operası, Alman değil” yorumunu yapan Mozart'ın eseri için İtalyanca librettonun (eser metni) temelini oluşturacak olan metin Antoine Danchet tarafından yazılan Fransızca “Idomenee” idi. Bu yapıt, Andre Campra tarafından Paris'te 1712 yılında sahnelenmişti.
Metnin yeniden şekillendirilmesi, Count Seeau ile ortak bir çalışma sonunda gerçekleşti. 5 Kasım 1780 tarihinde Mozart, Münih'e doğru yola koyuldu. Operası François Cuvilliés tarafından yeni inşa edilen saray tiyatrosunda sahnelenecekti.

Münih'e geldiğinde birinci perdenin büyük bir bölümü hazırdı. İş ilerledikçe birkaç nokta gün yüzüne çıktı. Librettoya bakılırsa eser çok uzun olacaktı. Ayrıca Verasco'nun bazı bölümleri ve düşündüğü sahnelemeler tiyatroda doğal görünmeyecekti. Provalar sırasında Mozart, aryaların şarkıcıların yetenekleri doğrultusunda yeniden şekillendirildiğinden emin olmak zorundaydı. Raaff, ilk aryasından çok memnundu. Bu arya kendisinin eğitim aldığı Bolonya stilinde bestelenmişti.

Eserin iki defa ertelenen prömiyeri 29 Ocak 1781 tarihinde, Mozart'ın 25.inci doğum gününden iki gün önce gerçekleştirildi. Opera kısmen amatörler tarafından özel olarak Auersperg Sarayında, Le Nozze di Figaro'nun prömiyerinden kısa bir süre önce Mart 1786 tarihinde yeniden sahnelendi.
Bu prodüksiyon için Idamante'nin rolü tenora çevrildi ve yeni bir arya bestelendi. Kesilen veya tümüyle yok edilen Arbace rolünün ikinci perdedeki bölümü için Idamante'ye yeni bir arya ve üçüncü perde aşk düetinin daha kısa bir versiyonla değiştirilmesi yapılan değişikliklerdendi. “Idomeneo”, eşsiz orkestral yazılımı, mükemmel derecede anlamlı
orkestrasyonu, korolu bölümleri ile yeni bir dönüm noktasını temsil ederek opera tarihine geçti.

Eser, tüm Mozart operaları içinde ve 18. yüzyıl operalarının arasında da birçok açıdan en zengini ve en orijinali kabul ediliyor.