Montrö'ye göre boğazlardan uöak gemisi geçemiyor
Güncelleme Tarihi:
TÜRKİYE’nin 1936’da Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya ile imzaladığı Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre, uçak gemilerinin Karadeniz’e çıkışı veya aşağıya inişine izin verilmiyor. Ancak Varyag’ta veya geçmişte bazı örneklerde olduğu gibi uçak gemileri farklı sınıflarda askeri gemi olarak beyan edilerek Montrö’nün birkaç kez ’delindiği’ de tarihte yer alıyor.
Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Serhat Güvenç, istisnalar için "Sovyetler Birliği döneminde Amiral Kuznetsov Uçak Gemisi, ’hava yetenekli muhabere kruvazörü’ olarak deklare edilerek boğazlardan geçti. Birkaç kez de şu an emekli olmuş Kiev sınıfı, üzerinden sadece dikine kalkış yapılabilen ama ’uçak gemisi sınıfında’ olmayan gemilere izin verildi. Burada beyan esası dikkate alınıyor. Ancak bu gemiler aşağıya indikten sonra tekrar yukarı çıkışlarına izin verilmedi" diyor.
Özellikle Türkiye’nin dengeler açısından bu uygulamalara dikkat ettiğini belirten Doç. Dr. Serhat Güvenç, "Karadeniz bir iç deniz. Uçak gemisi bölgede dengeleri değiştirir. Başka bir sınıfta olduğu belirtilse bile Türkiye geçiş için ülkeler arasındaki dengelere dikkat ediyor" Boğazlarımızdan geçen ve Çin’e eğlence gemisi yapılmak üzere satılan Varyag ise motoru olmadığı için ’yüzer cisim’ kategorisi ile Boğazlardan geçirilmişti. Aylarca süren müzakereler sonrasında izin verilen gemi Çin’e götürüldü.
1964’TEN SONRA AMERİKAN UÇAK GEMİSİNİN İSTANBUL ZİYARETİ YOK
İkinci Dünya Savaşı’ndan 1964’e kadar bir çok kez Amerikan uçak gemileri İstanbul’a kadar gelerek ziyaretler gerçekleştirdiler. Ancak bu gemiler Karadeniz’e çıkmadı. 1964’ten sonra gelmemelerinin nedeni olarak Güvenç, konuyu iki nedene bağlıyor: "Türkiye ile ABD arasında Kıbrıs olaylarından sonra yaşanan Johnson Mektubu Krizi olayları etkiledi. İkinci konu ise 1960’lardan itibaren uçak gemilerinin nükleer enerji kullanmasıyla birlikte Türkiye’de ziyaret edebilecekleri liman sayısı kısıtlandı" diye konuştu.
TONAJ SINIRI VE KALIŞ SÜRESİ LİMİTİ VAR
Montrö’ye göre, Karadeniz’e çıkacak askeri gemilerin belirli tonajda olması gerekiyor. En son Soçi’de yapılan Kış Olimpiyatları için Amerikan Donanması’na ait gemiler Karadeniz’e çıkmış ve görevlerini tamamladıktan sonra geri dönmüştü.
Montrö anlaşmasına göre denizaltılar konusunda da sınırlamalar bulunuyor. Örneğin başka bir ülkeye ait denizaltı sadece bakım veya ilk satın alındığında boğazlardan geçebiliyor.