Modern hayat spermi bozuyor

TIP fakültesine girdiği 1983’te temel tıp kitaplarında, yetişkin erkeğin çocuk sahibi olabilmesi için sperm analizinde mililitrede en az 60 milyon sperm hücresinin olması gerektiği bilgisinin yer aldığını belirten Doç. Dr. Cüneyt Adayener, “Yumurtaya ulaşan spermlerden en dinç, hızlı, yumurtanın dışındaki sert kabuğu delip içine girebilen, embriyon oluşturacak enerjisi kalan ‘şampiyon’ döllüyor. Baba olabilmek için sadece sperm sayısı değil, hareketlilik, hız ve normal yapıda olma oranları ve başka göstergeler de önemli. Ancak sayı, hareket ve yapı durumlarının değerlendirildiği sperm analizi ‘normal’ değerleri, yıllar içinde değişti. Sperm sayısı düştükçe, baba olma ihtimali o oranda azalıyor” diyor. Nitekim Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de 1987, 1992, 2002 ve son olarak 2010 yılında mililitredeki minimum sperm hücre sayısını, her seferinde daha da azaltarak güncelledi. Önce milimetrede 40, sonra 20 ve nihayet 15 milyona indirdi.

TARIMDAKİ KİMYASALLARA DİKKAT

17-64 yaş arasındaki cinsel aktif erkeklerin sperm sayısındaki düşüşün birçok nedeni var. Özellikle endokrin (hormonal) sistemi etkileyen çevresel faktörler, kilo artışı, stres, beslenme alışkanlığındaki değişiklikler, diyabet, kanser ve enfeksiyonlar gibi tüm bedeni ilgilendiren sistemik hastalıklar sorumlu tutuluyor. Doç. Dr. Cüneyt Adayener sperm sayısındaki azalmaya yol açan diğer faktörleri şöyle sıralıyor: “Artan oranda kullanılan tarım ilaçlarının testisler üzerindeki olumsuz etkisi eskiden beri biliniyordu. 1960’lı yıllarda çok sık kulanılan bir nematosid olan (solucan öldürücü) DBCP’nin (Dibromochloropropane) sperm hücre sayısını azalttığı gösterildi. Yıllar içinde sık kullanılan ethylene dibromid ve carbaryl gibi pestisidlerin ve glikol ester gibi çözücülerin, ağır metallerin ve kimyasalların da sperm sayısını azaltıcı etkisi kanıtlandı. İyonize radyasyonun ve sıcak gibi fiziksel etmenlerin de testis üzerine olumsuz etkileri de kanıtlandı. Normal beden sıcaklığından 3 derece kadar daha düşük ısısı olan testis kesesinin uzun süre yüksek ısıya maruz kalması sperm sayısını düşürebiliyor.

LAPTOP, Wİ-Fİ, CEP TELEFONU

Artık hemen her odaya giren yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, laptoplar, Wi-Fi, neredeyse kulağımıza yapışık bir organımız haline gelen cep telefonlarımız da suçlanan faktörler arasında. Tütün ürünlerinin de sperm sayısını belirgin olarak azaltıcı etkisi bilinen bir gerçek. Son 45-50 yıl içinde dünyada artan tütün kullanımının sperm sayısındaki düşüşle paralel olması da dikkat çekici. Olası sorumlular olarak da östrojenik veya antiandrojenik aktiviteleri olduğu bilinen birçok tarım ilacının son yıllarda giderek artan oranda kullanılmaları gösteriliyor. İnsektisidler, PCB ve DDT’nin de deney hayvanları üzerindeki östrojenik etkisi kanıtlanmıştı. Yine tarımda kullanılan insektisidler (lindane), fungusitler (vinch-lozoline), plastikler (bisphenol-A, phthalates) ve dioxin gibi endüstriyel ürünlerin de spermdeki düşüşle yakın ilişkili olabilecekleri değerlendiriliyor. Erkeklerde fazla kilolu ve yüksek yağ oranları ile infertilite (kısırlık) arasındaki yakın ilişkiyi gösteren pekçok araştırma var. Obez erkeklerde oligozoospermi (düşük sayıda sperm) ve azoospermi (sperm bulunmaması) belirgin olarak daha yüksek.”

BUNLARI UNUTMAYIN!

DOÇ. Dr. Cüneyt Adayener sağlıklı ve yüksek sayıda sperm üretimi için şu önerilerde bulunuyor:

Tütün ve ürünlerinden uzak durun.

Çalışma hayatının günlük stresinden uzakta, eşinizle birlikte geçirebileceğiniz zamanı arttırmaya çalışın.

Eğer vücut kütle indeksiniz (kg/m2: ağırlık/boyunuzun karesi) 25’in üzerindeyse düzenli spor ve uygun kalori hesabına göre diyet yaparak bu rakamı 18-25 arasına düşürebilirsiniz.

Her ne kadar bilimsel verilerle tam olarak desteklenmese de sperm yapımına olumsuz etkileri olabileceği şüphesi nedeniyle cep telefonlarını kalça bölgesinden uzakta tutmak, laptopları dizüstü veya kucak yerine masada kullanmak, dar pantolon ve sıkı iç çamaşırı kullanmamak da faydalı olabilir.

Kullanılan tarım ilaçlarından en az oranda alabilmek adına mümkün olduğunca organik gıda tüketmeye çalışmak, paketlenmiş ve raf ömrünü uzatmak için katkı maddeleriyle işlenmiş yiyeceklerden uzak durmak da çok önemli.

SPERME YARAYAN SAĞLIKLI BESLENME

Sperm sağlığınıza yarayacak sağlıklı beslenme için:

Her gün bir büyük tabak salata tüketin ve salatanıza taze susam, fındık ve kabak çekirdeği ekleyin.

Her gün bir büyük yeşil yapraklı sebze yiyin. Brokoli, lahana, pazı ve ıspanak olabilir.

Taze sıkılmış meyve veya sebze suyu için.

Süt ürünlerini daha az tüketin. İçecekseniz işlenmemiş tam yağlı olanları tercih edin.

Şeker, pastörize meyve suları, kahve ve soyalı gıdalardan uzak durun (östrojen benzeri etkiye sahip).

Her gün yeterli antioksidan, vitamin ve mineral aldığınızdan emin olun.

Folik asidin zengin olduğu mercimek, barbunya, fasulye ve nohut gibi baklagilleri sofranızdan eksik etmeyin.

Organik beslenen hayvan etlerini ve yumurtalarını almaya çalışın, çiftlikten ziyade deniz balıklarını tercih edin.

Sofranızdan meyvenizi eksik etmeyin. Özellikle erik, nar, üzüm, yaban mersini ve çileği bolca tüketin.

Beyaz ekmek, irmikten yapılmış makarna ve beyaz pirinç gibi işlem görmüş gıdalar yerine, tam buğday ve tahıllarla bunlardan yapılmış gıdaları tercih edin.

Rafine veya suni şeker yerine bal tüketin.

Bol su için.