MİR emekli oluyor

Geçen 25 Haziran'da geçirdiği kazanın ardından bugünkü tamir operasyonuyla sağlığına kavuşması beklenen MİR uzay istasyonunun 1998'de emekliye ayrılacağı söyleniyor. Rusya Maliye Bakan Yardımcısı Vladimir Petrov, dün yayınlanan açıklamasında, Moskova'nın bundan böyle uzay istasyonuna ödenek ayırmayacağını belirterek, ‘‘İstasyonda kaza üstüne kaza meydana geliyor. MİR'in artık emekliye ayrılması gerekiyor’’ dedi.

Bununla birlikte gerek Rus gerekse yabancı uzay ajansı yetkilileri, MİR'in ödeneğinin derhal kesilmesini gerektiren bir durum olmadığını belirterek, Petrov'un sözlerini ‘‘saçmalık’’ olarak nitelediler. MİR'le ilgili olarak ABD ve Rus uzay ajansları arasında koordinasyonu sağlayan Rus yetkili Valeri Ryumin, ‘‘Bu saçmalıkları duymak istemiyorum’’ dedi.

Hükümet Sözcüsü Aleksander Voznesenski ise MİR'in görevde kalması ya da emekliye ayrılması konusundaki kararın bir devlet meselesi olduğunu ve nihai kararı Petrov'un değil, hükümetin vereceğini söyledi.

MİR'in ayakta kalabilmesi için ne kadar ödenek gerektiği tam olarak bilinemiyor ve programın önemli bazı bölümlerinin Rus Ordusu'nun kontrolünde olması nedeniyle de maliyet hesabı yapmak güçleşiyor. Başta ABD olmak üzere yabancı hükümetler, programın önemli bölümünü finanse ettiler. 1993-1998 dönemi için geçerli olan anlaşmaya göre ABD, Rusya'ya 478 milyon dolarlık ödenek ayırdı. Avrupa Uzay Ajansı da iki ortak misyon için Rusya'ya 50 milyon dolar ödedi.

TAMİRAT BUGÜN

MİR’in yeni personeli Rus kozmonotlar Anatoli Solovyov ve Pavel Vinogrado, Progres-M34 ile çarpışma sonucu delinen Spektr ünitesinini tamir etmek için bugün uzay yürüyüşü yapacaklar. İki kozmonot, uzay elbiseleriyle dışarı çıkarken ABD’li astronot Michael Foale de onlara içeride yardımcı olacak.

Bugün saat 13.05 civarında uzaya çıkış başlayacak. Havasız bırakılacak ünitelere tüm teçhizat taşınacak ve kapılar kapatılacak. Kazadan sonraki bu ilk uzay çıkışının ilk etaptaki hedefi 25 Haziran çarpışmasında Spektr ünitesinde devreden çıkan güneş enerjisi sağlayan yelpazelerin onarımı. Bunların MİR istasyonu ile kopan kablo bağlantısı yeniden sağlanacak. Kozmonotlar ayrıca Spektr ünitesindeki delik ve çatlakların yerini tespit edecekler.

Kozmonotun anıları

Kadınla yaşamak uzayda da zor

MİR uzay istasyonunun komutanı Rus kozmonot Vasili Tsibliyev, geçirdikleri uzay kazasını Stern Dergisi'ne anlattı.

Yeryüzünden 400 km yukarıda 6 aylık bir dehşeti geride bıraktınız. Ölmekten korktunuz mu? MİR'e bir daha gider miydiniz?

- Sadece aptallar ölümden kormaz. Bundan 4 yıl önce de 6 ay süreyle yukarıda kalmıştım ve döndükten sonra kendi kendime bir daha asla demiştim. Ancak sonra canım yine gitmek istedi. Şimdi ise iyice dinlenmek ve olanları unutmak istiyorum.

Şubat ayında çıkan yangın sırasında Soyuz modüllerine binip istasyonu terketmeyi düşünmediniz mi?

- Hayır. Yangını söndürdükten sonra Moskova'daki uçuş yetkilileri yatıp uyumamızı söylediler. Ne uykusu? Hepimizde gaz maskeleri vardı. Sonra uçuş yönetmeliğine baktık. 36'ncı sayfada ‘‘Yangın halinde Mir'i derhal terkedin’’ yazıyordu. Ama, biz hiçbir şart altında istasyonu bırakmamaya karar verdik.

Ailenizle görüşüyor muydunuz?

- Evet, cumartesi veya pazar günleri karım Larissa'yla konuşuyordum. Sesi çok sakin geliyordu. Döndükten sonra arkadaşlarım söyledi; her konuşmadan sonra sıkılmış limona dönüyormuş.

İsyasyona enerji veren Spektr modülündeki kazadan sonra sürekli tamiratla uğraştınız. Boş vakitlerinizde ne yaptınız?

- Aslında fazla zaman kalmıyordu. 16 saat çalışıyorduk. Ben bazen Rus pop şarkıcılarıyla Julio Iglesias ve Patricia Kaas'ın kasetlerini dinliyordum.

Peki altı ay süreyle hiç seks yapmadan nasıl durabildiniz?

- Bu zor bir soru. Uzayda kadınlar olmadan yaşamak çok çok zor. Ama kadınlar olduğu zaman daha da zor. Bir seferinde kozmonot Aleksander Viktorenko öyle söylemişti. Kendisi bayan kozmonot Yelena Kondakova'yla sefere çıkmıştı da...

Rusya uzay çalışmaları alanında parasızlık yüzünden liderliği kaybediyor. Ne olacak bunun sonu?

- Umarım bu kaza sayesinde Başkan Yeltsin, aşırı tasarrufun nelere yol açtığını anlamıştır. İnsanın orkestrada ille de birinci keman olması gerekmez. Biz Ruslar uzun süreli uçuşlar sayesinde daha fazla deneyim kazanıyoruz. Diğerleri ise böyle değil.

Felaketle yazılan tarih

MİR Uzay İstasyonu'nun tarihi felaketlerle dolu. Talihsiz uzay aracının başına gelmedik kalmadı. Hürriyet arşivinde MİR yayınlanmış haberlere göz atmak, durumun ne kadar acıklı olduğunu ortaya koyuyor.

1 Eylül 1994 ‘‘Rus kozmonotlar uzayda aç kaldı’’: İki aydır Rus Uzay İstasyonu MİR'de bulunan Rus kozmonotlar, kendilerine yiyecek taşıyan kargo aracının istasyona yanaşamaması sonucu yiyeceksiz kaldılar.

10 Mart 1997 ‘‘Uzayda ilk yangın’’: MİR, dün atlattığı kaza ile ilk uzay yangınının çıktığı araç olarak tarihe geçti. Yangın büyük tehlike yaratmadan 1.5 dakika içinde kontrol altına alındı.

27 Haziran 1997 ‘‘Uzayda trafik kazası’’: MİR'de bulunan bir astronot ve iki kozmonot, Progress adlı uzay aracının istasyona çarpması sonucu tehlike atlattı.

30 Haziran 1997 ‘‘Yeni Apollo 13’’: MİR'de de Apollo 13'teki gibi enerji sorunu çıktı. MİR'in laboratuarının bulunduğu Spektr modülünde çarpışma nedeniyle bir delik oluştu ve elektrik üreten enerji panellerinin dördü kontrolden çıktı.

6 Temmuz 1997 ‘‘MİR'de ikinci kaza’’: MİR'de ikinci bir kazanın meydana geldiği ve istasyonun enerjisiz kaldığı bildirildi. Rus yetkililer, ikinci kazanın, ilk kazanın yol açtığı hasarın onarımı sırasında oluştuğunu açıkladılar.

5 Ağustos 1997 ‘‘MİR'de yine kâbus’’: 11 yıldır dünya yörüngesinde bulunan MİR'de sorunlar bitmiyor. MİR'de önceki gün de ‘‘insan hatası’’ yüzünden enerji sistemi boşaldı ve ısı hızla düşmeye başladı.

MİR'de süt reklamı çekildi

İsrail üretimi ‘‘Tnuva’’ sütünün 90 saniyelik reklam filmi MİR'de, MİR kozmonotlorıyla birlikte çekildi. Son haftalarda çarpışma, yardım, elektrik kesintisiyle gündeme gelen MİR'de çekilen reklam filminde kozmonot Vasili Tsibliyev rol aldı. Uzayda yaşdığı zor anlardan fırsat bularak reklam filmine katkıda bulunan Tsibliyev, bu reklam filminde, evrenin derinliklerinde süt yudumlarken görülüyor. 25 Temmuz’da çekilen reklam filminin gösterimine bugün İsrail devlet televizyonu Kanal II’de başlandı. Tnuva sütünü üreten ve aynı zamanda bir reklam ajansı olan Gitam/BBDO'dan bir yetkili, ‘‘Süt ilk defa uzay yolculuğuna çıktı’’ diye şaka yaptı. MİR kozmonotları, sütü, herhangi bir mikrop taşıması olasılığına karşı laboratuvarlarında test ettiler. Yalnız İsrail içinde yayımlanacağı bildirilen reklam için 450 bin dolar harcandığı öğrenildi.