Milli arşivlere yeni düzenleme

Alt Komisyon metni üzerinde yapılan görüşmelerin ardından kabul edilen tasarı, arşiv hizmet ve faaliyetlerini yeniden düzenliyor.

Tasarıyla, Başbakanlığa bağlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, arşivlerde bulunan arşiv belgeleri ile arşivlik belgelerin tespitine, korunmasına, milli menfaatlere ve kamu yararına uygun olarak kullanılmasına ve saklanması gerekli görülmeyen belgelerin ayıklama ve imhasına yetkili olacak.

Tasarı, Başbakanlık ve bakanlıklar ile bunların bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarını, yüksek mahkemeleri, Sayıştayı, üniversiteleri, mahalli idareleri, tüzel kişiliğe haiz enstitü, teşebbüs, teşekkül, birlik, döner sermaye, fon ve sair adlarla kurulmuş bulunan bütün kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, vakıflardan ve kamu yararına çalışan derneklerden Bakanlar Kurulunca belirlenenleri kapsıyor.

Cumhurbaşkanlığı, TBMM, Genelkurmay Başkanlığı (kuvvet komutanlıkları, Jandarma Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı dahil), Dışişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve MİT, tasarıda öngörülen usul ve esasların uygulanmasını kendi yetkili birimleri tarafından yerine getirecek. Bu kurumlar, arşiv belgelerini istekleri halinde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğüne devredebilecek.

-GÖREVLERİ...-

Milli arşiv politikasının esaslarını belirleyecek Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, devlet ve millet hayatını ilgilendiren her türlü bilgi ve belgeleri toplamak, değerlendirmek ve saklamakla görevli olacak.
Kamu kurum ve kuruluşları ile özel şahısların elinde bulunan arşiv belgelerini gerektiğinde satın alacak olan Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, bunların tamir ve restorasyonunu yapıp, tasnif ve tercüme edecek, uygun görülenleri ise yayınlayacak.

Kurum, arşiv belgelerinin tahribini önleyecek tedbirleri alacak ve arşiv laboratuvarı kuracak.
Genel Müdürlük bünyesinde, Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Dokümantasyon ve Yayın Daire Başkanlığı, Dış İlişkiler Daire Başkanlığı oluşturulacak.

-BELGELER TAHRİP VE TAHRİF EDİLEMEYECEK-

Tasarı kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar, ellerinde bulundurdukları belgeleri tahrip ve tahrif edemeyecek. Bu belgelerin her türlü zararlı tesir ve unsurlardan korunması ve işlem gördüğü tarihlerdeki asli düzenlerinin bozulmadan saklanması zorunlu olacak.
Kurum ve kuruluşlar, arşiv belgelerini saklama süresinin bitiminden itibaren 2 yıl içinde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğüne teslim edecekler.
Kamu kurum ve kuruluşları, arşiv hizmetlerini yerine getirmek üzere en az 4 yıllık eğitim veren yüksek öğretim kurumlarının arşivcilik, bilgi ve belge yönetimi bölümlerinden mezun, yeterli sayıda arşiv personeli çalıştıracak.

-GİZLİLİK-

Arşiv belgeleri, arşivlerden veya bulundukları yerlerden dışarıya çıkarılamayacak. Ancak bu belgeler, sergi, bilimsel, kültürel ve benzeri faaliyetler kapsamında Genel Müdürün izniyle yurtiçinde bulundukları yerler dışına veya aynı amaçlarla Dışişleri Bakanlığının görüşü üzerine her türlü hasar, zarar, tehdit veya tecavüz ihtimaline karşı gideceği ülke makamlarından teminat alınmak ve sigortalanmak şartıyla Bakanlar Kurulunun izniyle yurtdışına geçici olarak çıkarılabilecek.
Genel Müdürlükte veya araştırma hizmeti verilen diğer arşivlerde bulunan, tasnif edilmiş ve son işlem tarihi üzerinden 30 yıl geçmiş arşiv belgeleri, araştırmaya açılacak.
Gizlilik dereceli arşiv belgeleri, Genel Müdürlüğe geçtikten sonra da bu niteliklerini koruyacak. Gizlilik dereceli arşiv bölgelerinin gizliliklerinin kaldırılmasıyla ilgili, yükümlünün uygun görüşü alınarak Genel Müdürlükçe karar verilecek.

-ÖZEL ARŞİV-

Gerçek ve tüzel kişiler, devletle yaptıkları yazışma ve işlemler sonucu oluşan belgeler hariç, devlete ait arşiv belgesi bulunduramayacak, satamayacak, satın alamayacak, ticari amaçla çoğaltamayacak, araştırmaya açamayacak, tahrip ve tahrif edemeyecek.
Genel Müdürlük, özel arşivlerin satışında önalım hakkına sahip olacak. Özel arşivlerin satışı halinde, satış şartları Genel Müdürlüğe bildirilecek. Önalım hakkı, Genel Müdürlüğün bu hakkını kullanmayacağını bildirmesi halinde veya satış şartlarının Genel Müdürlüğe bildirildiği tarihten itibaren 1 ay sonra düşecek.

-MÜSADERE OLUNAN BELGELER-

Tasarı kapsamına giren ve ilgili kanunlara göre suç sayılan bir fiilin işlenmesinde kullanıldığı anlaşılarak müsadere edilen belgeler, hükmün kesinleşmesini takip eden 6 ay içinde Genel Müdürlüğe devredilecek.
Çeşitli sebeplerle ilga edilen, yetkisi devredilen veya özelleştirilen yükümlülere ait belgelerin tefriki, tasnifi, arşivi belgelerinin devri işlemleri, ilga edilen kuruluşlarda kuruluşun bağlı olduğu üst kuruluşça, yetkisi devredilen kuruluşlarda yetkiyi devralan kuruluşça, özelleştirilecek kuruluşlarda özelleştirme kapsamına alındığında kurulacak arşiv komisyonunca yürütülecek.

-CEZALAR-

Tasarıya göre, merkez teşkilatında kurum arşivini ve her bir hizmet biriminde birim arşivini kurmayan, ellerinde bulundurdukları belgeleri tahrip ve tahrif edenler ve arşiv belgelerini izinsiz olarak bulundukları yerler dışına veya yurtdışına çıkaranlar, 1 yıldan 6 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasına çarptırılacak.
Genel Müdürlük, kurumsal arşiv hizmet ve faaliyetlerinin mevzuat doğrultusunda yürütülmesini sağlamak amacıyla yükümlülerin arşiv faaliyetlerini yerinde inceleyip, rehberlik edecek.
Kamu kurum ve kuruluşları kadrolarında görev yapan personel, kendilerinin ve kurumlarının onayı alınmak suretiyle Genel Müdürlükte geçici olarak görevlendirilebilecek. Bunlar, görevlendirilmeleri süresince ücretli sayılacak ve asıl kadrolarıyla ilgileri devam edecek. Bunların terfileri kurumlarınca yapılacak.

-2 YIL İÇİNDE TESLİM EDİLECEK-

Yükümlüler dışındaki gerçek ve tüzel kişilerden ellerinde devlete ait arşiv belgesi bulunduranlar, bu belgeleri, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içinde Genel Müdürlüğe teslim edecek.
Yükümlüler, hizmetin yürütülmesi açısından gerekli görülenler hariç, ellerinde bulundurdukları Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerini, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içinde herhangi bir işleme tabi tutmaksızın mevcut haliyle Genel Müdürlüğe devredecek.
Çeşitli sebeplerle ilga edilen, yetkisi devredilen ve özelleştirilmiş olmasına rağmen arşiv belgelerini Genel Müdürlüğe devretmemiş olanlar, düzenlemenin yürürlüğe gidiği tarihten itibaren 2 yıl içinde Genel Müdürlük ile işbirliği yaparak arşiv belgelerini devretmekle yükümlü kılınıyor.
Tasarı, ayrıca Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün 213 kadrosunun iptal edilmesini, 707 yeni kadronun da ihdas edilmesini de düzenliyor.

-1 MİLYON BELGE...-

Tasarının görüşmelerinde “Ermeni soykırımı iddiaları” gündeme geldi.
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, CHP'li milletvekillerinin, soykırım iddialarına karşı neler yapıldığı sorularını yanıtlarken, arşivlerde bu konudaki bilgi ve belgeye dayanarak 19 cilt kitap yayınlandığını, 2 bin 50 adet belgenin transkriptinin yapıldığını ve internet ortamına konulduğunu söyledi.
Devlet Arşivleri Genel Müdürü Yusuf Sarınay da konuyla ilgili ısrarlı sorular üzerine, çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Genel Müdürlükte 1915-1921 yılları arasına ait 1 milyon belge bulunduğunu belirten Sarınay, tasniflerini yaptıkları belgeleri internete koyduklarını bildirdi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın konuyla ilgili çağrısının, ”Türkiye'nin arşivlerindeki bilgi ve belge ile kendilerinin yaptığı çalışmalara dayandığını” anlatan Sarınay, Ermenistan'ın suçlamayı bilgi ve belgelere dayanmadan, siyasi boyuta çekerek yaptığını kaydetti.
Sarınay, Osmanlı'nın kendisine karşı isyan edenlerin tehcir kararını askeri ve güvenlik nedeniyle aldığını, ancak savaşta yenilmesinin ardından konunun farklı bir mecraya çekildiğini ve ölenlerin sayısının da speküle edildiğini anlattı.
Dönemin koşullarının gözardı edilmemesi gerektiğine işaret eden Sarınay, savaş ortamında 410 bin kişinin çatışmaya girmeden yaşamını yitirdiğini kaydetti. Osmanlı merkezi yönetiminin bu yönde resmi bir kararı olmadığını, olaylar sonrasında 1673 kişinin yargılandığını; bunlardan 500'den fazlasının kamu görevlisi olduğunu, Talat Paşa'nın emriyle hapis ve idam cezasına çarptırılanlar da bulunduğunu ifade etti.
Sarınay, “Merkezi yönetimin böyle bir resmi kararı olsaydı, Mart'ta bütçeye ödenek konulurdu. Ancak böyle bir ödenek hiç konulmamış” dedi.
Ermenistan Arşiv yetkilisiyle Avrupa'da karşılaştığını anlatan Sarınay, ”Kendisine birlikte çalışmayı önerdim. Bana, 'önce soykırımı kabul edin. Bizde bilgi belge yok. Önemli olan dünyanın tavrıdır' dedi” diye konuştu.
Osmanlı dönemine ait arşivlerin yüzde 75'inin tasnif edildiğini, 135 milyon belgenin 500-600 bin sayfa anlamına geldiğini bildiren Sarınay, Cumhuriyet dönemi arşivlerinin ise yüzde 60'ının tasnifinin yapıldığını, bunlarla ilgili sürekli yeni arşivlerin geldiğini kaydetti.
Sarınay, CHP'nin 1923-1950 arasındaki arşivinin de kendilerinde olduğunu söyledi.
Müze ya da saraylarda arşivleri bulunmadığını belirten Sarınay, İstanbul'da tüm Osmanlı arşivini tek bir merkezde toplamak amacıyla yapılacak bina için yer tahsisi çalışmalarının sürdüğünü ifade etti.
Bulgaristan'a 1934 yılında “hurda kağıt” olarak satılan belgeler konusunda bu ülkeyle işbirliği içinde olduklarını belirten Sarınay, “Bulgaristan'ın tasnifini yaptıklarının bir bölümünü geri aldık. Tamamını getirmek istiyoruz” dedi.