Mikroplastik nedir?

Ayrıca birincil ve ikincil plastikler arasında da bir ayrım yapılmaktadır. Birincil mikroplastikler bilinçli olarak kullanılan boyutları 1 mm ve 5 mm arasında olan plastiklerdir. İkincil mikroplastikler büyük plastik parçaların parçalanması ile veya boya ve plastik yüzeylerden soyulma ile oluşarak çevreye karışır. Plastik tanımı genellikle petrokimyasal kaynaklı polimerleri içeren geniş bir çerçeveyi kapsar; yani tekerleklerden ve boyalardan oluşan küçük parçacıklar mikroplastikler olarak değerlendirilir. Polimerin zincir uzunluğuna bağlı olarak polimerler polietilen (PE) örneğinde olduğu gibi sıvı, mumsu veya katı halde olabilirler. Burada sadece katı polimerler mikroplastikler olarak adlandırılmakla birlikte mumsu polimerler de parçacık şeklinde bulunup benzer etkiler gösterebilirler.

Mikroplastikler, 5 mm'den daha küçük plastik parçacıklara verilen isimdir. Mikroplastikler denizel hayata ciddi zararlar verebilme potansiyeline sahiptir. Mikroplastikler zaman içerisinde daha büyük plastik malzemelerin çeşitli faktörler (UV, dalga, rüzgar, canlılar tarafından vb.) yardımıyla daha küçük parçalara ayrılmasıyla oluşurlar (ikincil mikroplastikler). Ancak bunun yanında direkt olarak da üretilebilirler (birincil mikroplastikler). Direkt olarak üretilen mikroplastikler çoğunlukla, kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde kullanılırlar.

Mikroplastikler çıplak gözle kolayca fark edilemezler. Örneğin Mersin Körfezinde km2'de 7 milyon adet mikroplastik olmasına rağmen bu kirlilik çoğunlukla gözle fark edilememektedir.

Mikroplastikler, hemen hemen her ortamda bulunabilmektedirler. Bu ortamların başında denizel ortamlar gelmektedir. Bunun yanında nehirler, göller ve karalar da mikroplastiklerin yoğun olarak bulundukları alanlardır. Denizlerdeki plastikleirn %90'dan fazlası mikroplastik şeklindedir. Denizlerde ve okyanuslarda bulunan mikroplastiklerin etkilediği canlı sayısı 16 Aralık 2018 itibariyle 2249 adettir ve bu sayı her geçen gün artmaktadır. Almanya'daki Alfred Wegener Enstitüsü bu canlıların sayısını, kurdukları internet sitesi aracılığıyla saymaktadırlar.

Son yapılan çalışmalar mikroplastiklerin birçok gıda maddesinde bulunabileceğini bildirmektedir. Bunlardan en bilinenleri, sofra tuzlarıdır. Bunun yanında midyelerde, pet şişe sularında, konserve balıklarda ve plastik ambalaj ile kaplanmış birçok gıda maddesinde mikroplastiklere rastlanılmaktadır. Örneğin ortalama bir Avrupa Birliği vatandaşı bir yılda sadece midye yiyerek 11 000 adet mikroplastik yeme riskiyle karşı karşıyadır.

Sağlık açısından zararları nelerdir?

İnsanlar mikroplastiklere çeşitli yollarla maruz kalabilir: mikroplastikleri içeren kozmetiklerden, besin yoluyla, içsel mekandaki tozun yutulması ile ve plastik parçalar ve boyalı/plastik yüzeylerin kullanılması ile. Çalışma ortamında boya ve plastik tozuna maruz kalınması ile ortaya çıkabilecek sağlık etkileri çok daha farklı bir konudur. Risk yönetimi için Alman Federal Enstitüsü (BfR) kozmetiklerdeki mikroplastiklerin boyutları nedeniyle gastrointestinal yoldan absorplanmadıkları için sağlık riski olmadığını belirtmektedir. Son yıllarda mikroplastiklerin gıdalarda bulunduğunu gösteren çok sayıda çalışma yapılmıştır. Mikroplastiklerin diğerlerinin yanı sıra midye, bira ve balda bulunduğu gösterilmiştir. BfR sağlık etkileri üzerine olası değerlendirme yapmak için kimyasal bileşim, parçacık boyutu ve gıdadaki derişim üzerine Avrupa Gıda Güvenliği Ajansının (EFSA) gıdalardaki mikro ve nano plastikler için bir rapor hazırlaması için yeterli veri olmadığını belirtmektedir.