Meyan kökü nedir, faydaları nelerdir?

Arkeologlar Tutankhamun’un 3 bin yıllık mezarında meyan kökü demeti bulmuşlardır; büyük olasılıkla Mısır Kralı’nın öldükten sonra mai sus içeceği düşünülmüştü. Mai sus Mısır’da hâlâ içilen tatlı bir içecektir. Hem eski Yunan’da, hem de eski Mısır’da bilinen tür Glycyrrhiza glabra’dır; genel ismi ise Avrupa Meyan Kökü’dür. Türün ismi Yunanca’daki “tatlı-kök” kelimelerinden türemiştir. Ancak meyan kökünün tek cazibesi tatlılığı değildi. Meyan kökünün kök kısmı ağırlıklı olarak sindirim ve solunum rahatsızlıkları için kullanılırdı.

M.Ö. 3. yüzyılda Yunan doktor Theophrastus meyan kökünün astıma, öksürüğe ve ciğer rahatsızlıklarına iyi geldiğini yazmıştı. Hem eski Çin tıbbında, hem de yerli Ayurvedik tıbbında meyan kökü boğaz ağrılarını azaltmak amacıyla verilirdi. Yaklaşık olarak M.S. 80 yılında Romalı hekim Büyük Plinius meyan kökü çiğnemeyi, sesi açmak ve güçlendirmek ve aynı zamanda açlığı yatıştırmak için önerirdi. Yunan ve Romalı askerler yanlarında meyan kökü çubukları taşır; böylece uzun çatışmalarda hem susuzlukla baş ederler hem de dayanıklılıklarını arttırırlardı. Yüzyıllar sonra NapolyonBonapart’ın alışkanlığının meyan kökü çiğnemek olduğu söylenir. Hatta dişlerinin bu nedenle karardığı rivayet edilir.

Dominikli keşişler’in İngiltere’ye meyan kökünü getirmelerinin York Shire’da yaptıkları Pontefract Kalesi’yle eş zamanlı olduğu iddia edilir. Keşişler öksürüğü ve mide rahatsızlıklarını azaltmak için meyan kökü ekstresini kullanırlardı. Nihayetinde meyan kökü özleri pastil haline getirildi ve Pontefract pastalarıyla tanınmaya başlandı. Meyan kökünün kök kısmı modern
bitki tıbbında anti enflamatuvar (iltihap önleyici) özelliğinden ve kendisiyle beraber kullanılan bitkileri sağlamlaştırmasından
dolayı kullanılır. Bitki uzmanları meyan kökünün kök kısmını ağız ülserleri, boğaz ağrısı, gırtlak iltihabı, öksürük ve
bronş enfeksiyonları için önerirler. Hem Avrupa’da hem de Japonya’da meyan kökünün yapay bir biçimi ülser için kullanılır.

Hangi tarihlerde nasıl kullanıldı

1305: İngiltere’de I. Edward Londra Köprüsü’nü finanse edebilmek için meyan kökü ithalatını vergiye bağladı.

1760: İngiliz eczacıları şeker ve un ekleyerek meyan kökü şekeri yaptılar.

1914: Şikago’da bulunan Amerikan Meyan Kökü Şirketi Siyah Meyan Kökü Filizi üretti.

2008: Maine’li Toms meyan kökü ekstresinin dişmacunlarının köpüklü olmasını nasıl sağladığını keşfetti.

Glycyrrhiza cinsinde 18 ayrı tür yer alır; bu türler kuzeybatı Çin’in ve Avrupa’nın kuru bölgelerinde doğal olarak yetişir. Kuzey Amerika’ya has türlerden biri olan Glycyrrhiza lepidota, bitki ticaretinde kullanılmaz. Beş tür Avrupa’da yetişir. Avrupa meyan kökü (G. glabra) tarımdan yakayı sıyırmış ve Kuzey Amerika’nın bazı yerlerinde doğal olarak yetişmeye başlamıştır. Çin’de
en azından 6 türü yetişir; Çin meyan kökünün kaynağı gan cao olarak bilinir.

ŞİFALI BİTKİLER ANSİKLOPEDİSİ İSİMLİ KİTABI SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYIN

Avrupa meyan kökü 1 -2 metre uzunluğunda olan çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları 30 cm’lik oval yaprakçıklara bölünmüştür. Küçük, sarı, mavi ya da mor bezelyemsi çiçekleri kısa başaklar tarafından taşınır. Çin meyan kökü (G. uralensis) ve Avrupa meyan kökü dönüşümlü olarak kullanılır. Çin meyan kökü 13 ila 17 karşılıklı yaprakçığa sahiptir; tomruklar ve çiçek demetleri beremsi beneklerle çevrilidir. Leylak rengi çiçeği Haziran’dan Ağustos’a kadar açar. Ana kök derin ve keskin bir köktür; toprağın yüzeyinden aşağıya 2 metre kadar iner. Yerde sürünen yatay rizomları (yüzeyin hemen üzerindeki kökleri) ana köklerden yayılır. Rizomları pazarda meyan kökünün kök kısmı olarak satılır.

Yetişme Alışkanlıkları

Avrupa meyan kökü Güney ve Doğu Avrupa’nın kuru ve açık bitki örtülerinde yetişir. Kıta çapında tarımı yapılır ve Avrupa’nın, İskandinavya hariç neredeyse tamamında kendiliğinden yetişir. Çin meyan kökü (G. uralensis) kuru ovalık düzlüklerde ve güneşli dağ yamaçlarında bulunur ve Çin’in Gansu ve Sincan eyaletlerinde ve İç Moğolistan’ın kireçli zengin topraklarında üretimi gerçekleştirilir. Aynı zamanda Moğolistan ve Sibirya’da, doğu ve kuzeybatı Pakistan’da bulunur. Uzun ve sürünen rizomları yetişmelerinin üçüncü ya da dördüncü yılından sonra hasat edilir.

Ekim ve Hasat
Meyan kökü iyi hazırlanmış tohum yataklarında bahar aylarında yetiştirilebilir ancak tohumdan çoğalması zaman alır. Meyan kökü genellikle kök çeliğiyle ya da rizomların kesilmesi yoluyla çoğalır. 20 ila 50 cm uzunluğunda filizli ya da “gözlü” kesik rizomlar bahar aylarında, topraktan yaklaşık olarak 2,5 cm yüzeye dikey olarak ve birbirlerine 40-50 cm arayla ekilirler.

Bitkiler sağlamlaşana kadar ekinler çok iyi sulanmalıdır. Nemli ve göreceli zengin, iyi drene edilmiş kumlu toprak en iyi sonucu verir. Toprağın pH değeri hafif alkali olmalıdır (7 ila 8). Meyan kökü sıcak iklimler için uygun bir bitkidir; ılıman iklimler güçlü bir biçimde büyümelerini sağlar. Avrupa meyan kökü İspanya’da, Rusya’da ve Orta Doğu’da üretilir. Uluslararası ticaret konusu olan meyan kökünün çoğunun kökeni Çin’dir.

Tedavi Amaçlı Kullanımı
✚✚ Boğaz ağrısı
✚✚ Öksürük
✚✚ Mide ekşimesi
✚✚ Gastrit

Daha çok şekerleme ve şeker tatlandırması amacıyla kullanılan bu bitkinin tıbbi özellikleri de vardır. Yatıştırıcı özelliğinin yanı sıra meyan kökünün kök kısmı boğaz ağrılarına, öksürüğe, mide ekşimesine ve gastrite iyi gelir. Meyan kökünden elde
edilen kalın zamk dokular için bir örtü görevi görür. Hazımsızlık, astım ve aft tedavileri için bazı ilaç bileşimlerini araştıran birkaç çalışma yapılmıştır. Meyan kökünde bulunan bir bileşen grubu olan triterpene saponinler bitkinin hoş tadından ve büyük olasılıkla antiviral etkisinden ve ülseri iyileştirmedeki başarısından sorumludur.

Kullanım Şekli

PASTİL: Boğaz ağrısı için birkaç gün boyunca her birkaç saatte bir pastil olarak alınması iltihaplı bademcikleri ve boğazı yumuşatır.

ÇAY: Arsız öksürüğü, özellikle de üst solunum yolu enfeksiyonundan kaynaklanan öksürüğü azaltmak için meyan kökünün ekstresini kaynatmayı deneyin. 1-2 çay kaşığı doğranmış meyan kökü kökünü 2 bardak kaynar suya atın. 10 dakika boyunca kaynatın. Süzün, soğutun ve en fazla bir hafta boyunca günde 3-4 defa yarım bardak için.

TABLET: Mide ekşimesi, gastrit ve benzeri rahatsızlıklar için deglycrrhizinated meyan kökünün (DGL) 380 mg’lık tabletler şeklinde bir hafta boyunca yemekten ve yatmadan önce 1 ya da 2 defa alınması iyi sonuç verir.

Uyarılar
Eğer önerilen süre aşılmışsa meyan kökünün glycrrhizin adı verilen bileşeni vücudun potasyumunu tüketebilir ve tansiyonu yükseltebilir. Genellikle meyan kökü bir haftadan az ve yukarıda belirtilen miktarlarda alındığında güvenlidir. Gastrit ve mide ekşimesi rahatsızlığı olanların daha uzun süreli bir tedaviye gereksinimi olursa DGL ürünlerini alarak potasyum ve
tansiyon sorununun önüne geçilebilir. Yüksek tansiyon, böbrek ya da kalp hastaları veya kan sulandırıcıları ve tansiyon ilacı kullananlar meyan kökünü herhangi bir dozda kullanırken dikkat etmelidirler. Hamilelik ve emzirme sırasında
tavsiye edilmez.