Merak edilen sorular

Depremin şoku henüz atlatılamadı. Kurtarma çalışmalarıyla birlikte şaşkınlık da sürüyor. Bu arada birçok kişi birbirine aynı soruları soruyor ve halk bu konularda bir türlü aydınlatılamıyor. En çok merak edilen konuları Jeomorfolog Mustafa Fettahoğlu ve Doç. Dr. Recep Eren'e sorarak sizin için yanıtlamaya çalıştık.

Eve ne zamana kadar girmeyelim?

-Deprem uzmanları ana şokun yaşandığını, bundan sonrakilerin artçı şoklar olacağını söylüyorlar. Fakat artçı depremler de, ana şokta hasar görmüş evleri yıkabilecek şiddette olabilir. Evlerinde çatlama olanlar bir süre daha girmemeli.

Evimizin hasar durumunu kime soralım?

-Binadaki hasarın boyutunu tespit ettirmek isteyenler, bir uzman yardımı almak için İstanbul Valiliği, Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Üniversitesi ve İnşaat Mühendisleri Odası'na müracaat edebilir.

Hasar derecesini kendimiz anlayamaz mıyız?

-Taşıyıcı sistem denen kolonlar ve kolonların birleştiği düğüm noktalarında çatlak ve kırılma olan, çok küçük bir açıyla da olsa düz duruşunu kaybeden binalarda kesinlikle oturulamaz. Bu tür binalar mutlaka yıkılmamalı. Tuğlayla örülü olan duvarlarında ya da merdivenlerinde kayma, çatlak ve çökme olan binalar ise onarılabilir. Onarımdan sonra oturulabilir.

Yakın zamanda merkezi İstanbul olan başka bir deprem olabilir mi?

-İstanbul'da yakın bir zamanda bir ana şok yaşanma ihtimali bundan 100 yıl sonra yaşanma ihtimali neyse o. Deprem uzmanları depremin önceden tahmin edilemeyeceğini, ihtimalin zamandan bağımsız olduğunu söylüyorlar.

Tüpraş patlarsa İstanbul nasıl etkilenir?

-Anadolu yakası için tamamen bir felaket olur. Gebze-Kartal arası tamamen yok olur. Kartal'ın batısında da hasar meydana gelir. Ama Anadolu Yakası'nın kıyıları kadar etkilenmez.

Tüpraş patlarsa fay hattı yeniden harekete geçer mi?

-Böyle birşey olamaz. Patlama sırasında mutlaka bir sarsılma olacak ama bu tektonik bir harekete neden olamaz. İnsanoğlu hiçbir zaman böyle bir etki yaratamaz.

İstanbul'da fay hattına denk gelen semtler nereleri?

-Fay hattı Adalar'ın güneyinden geçer. İstanbul'un güneyi bu açıdan daha tehlikeli. Ama önemli olan zemindir, fay hattına yakınlık değil. Zeytinburnu ve Mimarobası arası, zeminin özelliğinden dolayı en tehlikeli bölgedir. Heyelan mıntıkası olması bu anlama gelir. Örneğin Ataköy konutları çok sağlam yapılmıştı ama zemin yüzünden hasar gördüler.

Kurallara uygun bir bina ne kadarlık depreme dayanır?

Bunun net bir ölçüsü yok. Örneğin Japonya'daki Kobe'de bütün binalar layıkıyla yapıldı ama binaları raylar üzerine yapmışlardı. Çok kuvvetli bir deprem binalara takla attırdı ve İstanbul'dakinden çok daha büyük hasar meydana geldi. Ne kadarlık şiddete dayanıklı bir bina yaaparsanız yapın yıkılabilir. İsterseniz 9 şiddetine göre de bir bina yapabilirsiniz.

Eski binalar zamanla depreme karşı dayanıksızlaşır mı?

-Dayanıklı olup olmama meselesi yapı tekniğiyle ilgilidir, zamanla değil. Binaların yapı tekniği birbirinden farklıdır. Örneğin eski binalarda ağırlık sütunlara değil duvarlara bindiği için yıkılma ihtimalleri daha fazladır. Ancak bundan 20 yıl önce sütun ağırlıklı teknikle inşa edilmiş bir bina, geçen sene duvarlara ağırlık verilerek yapılmış bir binadan daha dayanıklı olabilir.

Toplu konutlar depremlerde daha mı güvenli?

-Bilimsel olarak olmasa bile pratikte toplu konutların daha güvenli olduğu söylenebilir. Çünkü inşaatleri sırasında kontrolleri daha müsaittir. İnşaatte usülsüzlük yapamazlar ve daha geniş bir alanda bitişik nizam olmaksızın inşa edilirler.

Bitişik nizamlar depremde daha mı fazla hasar görür?

-Bitişik nizamlarda binalar birbirinin riskini üstlenmiş oluyor. Örneğin yanınızdaki bina iyi inşa edilmemişse ve sizinkinden yüksekse sizin binanızın üzerine çökebilir. Aynı şekilde sizin binanız daha kötü bir malzemeyle inşa edilmişse, komşu binanın üstüne çökebilir.